اکثر افراد، حتی اگر برنامه غذائی کارآمدی هم داشته باشند، قبل از اینکه به وزن دلخواهشان برسند دست از رژیم غذائی برمی‌دارند یا اگر به وزن دلخواه برسند به احتمال زیاد، بار دیگر چاق خواهند شد.
این مسئله‌ای است که همگان از آن آگاه هستند.
ولی...
چرا چنین می‌شود؟
در حالی که خیلی معقول به‌نظر نمی‌رسد!
یکی از دلایل اصلی آن، که اغلب نادیده گرفته می‌شود، این است که برنامه‌های کاهش وزن (با تصمیم افراد برای کاستن از وزن خود) در درجه اول براساس غذا تنظیم می‌شوند.
رژیم‌ها مقدار غذا را محدود می‌سازند، غذاهای خاصی را توصیه میکنند و شما را در کنترل مصرف مواد خوراکی بازی می‌دهند.
شیوه‌هائی که بر غذا تکیه دارند، در درازمدت، کارآئی ندارند.
چون یکی از علل عمده‌ای پرخوری به نوع غذا ارتباط پیدا نمی‌کند.
دلیل این که وقتی گرسنه نیستید.
به جستجوی خوراکی برمی‌خیزید یا وقتی سیر شده‌اید باز هم غذا می‌خورید، اغلب با احساسی که از انجام این کار نصیبتان می‌شود ارتباط دارد.
وقتی پرخوری می‌کنید می‌توانید از بروز برخی احساسات جلوگیری نمائید.
در واقع، وجود احساسات ناخوشایند، علت اصلی پرخوری هستند.
خوردن برخی از ”غذاهای آرامبخش“، نظیر شیرینی‌ها و مواد کربوهیدراتی و بعضی از لبنیات آنقدر به شما آرامش و احساس خوبی می‌بخشند که ناخواسته از بروز برخی احساسات جلوگیری میکنند و یا موقتاً از شدت آنها می‌کاهند.
● چرا بعضی غذاها آرامبخش هستند
عدم دسترسی به غذا (یا حتی فکر کمبود آن) به ذهن ناخودآگاه فرد پیام می‌دهد که برای پیشگیری از این خطر، فوری به جستجوی غذا برخیزد.
بسیاری افراد در دوره‌هائی از زندگی با محدودیت‌هائی از لحاظ مواد خوراکی روبرو گشته‌اند و طبیعاً یک محدودیت جدید، آن خاطرات ناخوشایند را دوباره زنده می‌کند.
چرا کربوهیدراتها تا این اندازه آرامبخش هستند؟
دلیلش این است که به سرعت ”میزان قند خون را بالا می‌برند“ و این مسئله برای ذهن ناخودآگاه به‌منزله برطرف شدن خطر می‌باشد برای همین است که بسیاری افراد با خوردن کربوهیدراتها احساس ایمنی و آرامش میکنند.
متأسفانه، به‌علت خاصیت ارتجاعی افزایش ناگهانی، کمی بعد، میزان قند خون باز هم پائین می‌آید و حتی از قبل هم کمتر می‌شود، و موجب یک سیکل گرسنگی کاذب دیگر می‌گردد.
لابد شنیده‌اید که عده‌ای می‌گویند: ”هر چه می‌خورم باز هم دلم می‌خواهد بخورم“.
آیا شما نیز این‌طور هستید؟
جالب این است که اگر به سرعت به خوراکی موردنظر دست پیدا نمائیم، یا حتی به آن فکر کنیم، می‌توانیم آگاهانه جلوی آن احساس ناخوشایند (اضطراب، خشم، غم و ...) را بگیریم.
غذاها آنقدر در سرپوش گذاردن بر احساسات ناخوشایند سریع عمل میکنند که ما گاهی ارتباط بین نیاز به آنها و احساسات خود را درک نمی‌کنیم.
محققان می‌گویند دلیل عدم موفقیت ۹۵ درصد رژیم‌های غذائی متداول و تمرین‌های ورزشی در کاهش وزن این است که به ریشهٔ اصلی مشکل نمی‌پردازند.
اکنون دانشمندان نقش یکی از عوامل اصلی پرخوری یعنی ”مسائل روحی“ را کشف کرده‌اند.
پرخوری روحی راهی برای سرپوش گذاشتن بر احساسات ناخوشایند، کاهش تنش و تغییر حالات است.
● چند عامل مهم در بروز این نوع پرخوری
▪ دلهره
وقتی از وقوع یک اتفاق در آینده، نظیر امتحان با مصاحبه استخدامی یا عمل جراحی و امثالهم آگاهی دارید دلهره به سراغ شما می‌آید و به‌طور خودکار به جستجوی خوراکی می‌پردازید تا از احساس دلهره جلوگیری کنید.
غذا برای بسیاری از افراد یک آرامبخش قوی به حساب می‌آید.
برای همین است که عده‌ای به یک خوراکی ”مورد علاقه“ عادت میکنند، چون مثل دارو عمل می‌نماید اما مشکل اینجا است که این داروی خودساخته، اثرات جانبی ناگواری دارد.
▪ خشم خشم (نسبت به رئیس، خود، خانواده یا شیوهٔ زندگی‌تان) می‌تواند باعث پرخوری گردد.
خوراکی‌ها آن قدر به سرعت خشم شما را فرو می‌نشانند که شاید حتی متوجه نشوید که خشمگین بوده‌اید.
شما به سراغ چیپس و پفک می‌روید و به شدت آنها را می‌جوید.
تأثیر این کار بر خشم آنقدر زیاد است که حتی ممکن است نسبت به انجام آن آگاه نباشید.
در چنین مواقعی پرخوری کاملاً طبیعی به‌نظر می‌رسد.
▪ غم وقتی احساس غم می‌کنید خوراکی‌ها، خصوصاً شیرینی‌ها و مواد نشاسته‌ای (نظیر نان و سیب‌زمینی سرخ‌‌کرده) شما را آرام می‌سازند، گاهی این آرامش به‌حدی است که از غم خود غافل می‌گردید.
به‌طور خلاصه پرخوری می‌کنید تا از احساساتی نظیر: ترس، گناه، طردشدگی، محرومیت، سرزنش خود، از دست دادن، تنهائی، اضطراب، شرم ناخواسته، عدم پذیرش خود و امثالهم رهائی یابید.
تا به حال چند بار پیش آمده پس از صرف یک وعده غذای کامل، بدون اینکه بدانید چه می‌خواهید به سراغ یخچال رفته و درب آن را باز کرده‌اید؟
آیا می‌دانید چه چیزی شما را وادار به این‌کار می‌سازد؟
در این مواقع به‌صورت احساس عمل می‌نمائید.
احساسات عنان شما را در دست می‌گیرند.
یکی از اثرات جانبی رژیم‌های کم‌کالری این است که ناخودآگاهانه بدن را وادار می‌سازند تا چربی را ذخیره و سوخت و ساز بدن را کُند کنند: گوئی بدن ”فکر می‌کند“ که دچار قحطی شده است و لذا به‌راحتی چربی‌های ذخیره شده را حفظ می‌کند.
بدین ترتیب علل روحی و جسمی با هم همراه می‌شوند تا مانع کارآئی رژیم غذائی گردند.
افرادی که رژیم می‌گیرند، اگر ریشهٔ احساسات ناخوشایند و اضطراب‌هائی را که منجر به استفادهٔ آنان از غذا به‌عنوان آرامبخش شده شناسائی نکنند، تقریباً همیشه وزن از دست داده را باز می‌یابند.
گاهی اوقات غذاهای کم‌کالری باعث اختلالات هورمونی می‌گردند که خود موجب ایجاد تنش و حالات جسمانی ناخواسته می‌شود و سلامتی فرد را به خطر می‌اندازد.
این پدیده منجر به پیچیده‌تر شدن برنامهٔ کاهش وزن می‌گردد.
برای مثال عده‌ای از خانم‌ها اگر رژیم غذائی بسیار کم‌کالری بگیرند.
قبل و در حین دورهٔ قاعدگی دچار خستگی مفرط، زودرنجی و احساس ناراحتی می‌شوند و نتیجتاً در چنین مواقعی به پرخوری روی می‌آورند.
اگر چرخهٔ پرخوری و احساس بهتر شدن پا بگیرد شکستن آن کار سختی خواهد شد.
به همین دلیل است که اغلب از روان‌درمانی و سایر شیوه‌های درمانی برای کمک به این افراد، جهت مقابله با تنش‌های روحی که عامل پرخوری است، استفاده می‌شود.
به‌نظر نمی‌رسد که بتوان فقط با سخن گفتن با فرد او را در جلوگیری از خوردن به‌هنگام بروز تنش یاری داد.
برای این‌کار به روشی نیاز داریم که به شکل اساسی‌تری به بدن و عکس‌العمل‌های آن بپردازد و عادات ذهنی را تغییر دهد و فرد را قادر سازد در مواقع تنش و گرسنگی کاذب خود را کنترل نماید.
در مبحث آتی این روش آموزش داده می‌شود که شامل برخی کارهای جسمی نظیر زدن ضرباتی بر ”نقاط آرامبخش بدن“ است که با تکرار جملات و عباراتی هدفدار می‌گردد.
این روش نوین کنترل تنش ئی اف تی - Emotional Freedom Technique) (آسودگی از احساسات ناخوشایند) نام دارد و در جلوگیری از پرخوری روحی بسیار مؤثر است.
خوشبختانه یادگیری آن به سادگی صورت می‌پذیرد و می‌توانید، پس از یک آموزش مختصر، آن را به‌کار برید.
خطر رژیم‌های غیرمتعادل لاغری چاقی و اضافه‌وزن زیاد، بسیار خطرناک است، هر پزشکی به افراد چاق توصیه می‌کند هر چه سریع‌تر لاغر شوند و از وزن خود کم کنند.
اما خطرناک‌تر از رژیم‌های غیرمتعادل لاغری است که این روزها در کنار روش‌هائی که برخی سودجویان برای مبارزه با چاقی توصیه و تبلیغ میکنند، طرفداران زیادی دارد.
چاقی و اضافه‌وزن زیاد، بسیار خطرناک است، هر پزشکی به افراد چاق توصیه می‌کند هر چه سریع‌تر لاغر شوند و از وزن خود کم کنند.
اول علت چاقی را پیدا کنید قبل از انتخاب یک رژیک مناسب برای کاهش وزن باید در مورد علت واقعی چاقی و اضافه وزن خود کند و کار کنید.
باید ببینید چرا چاق هستید.
کار سختی نیست، معمولاً افرادی که پرخوری میکنند در این مورد مشکلی ندارند.
اما در چاقی‌های شدید و بیمارگونه فرد اغلب به تنهائی نمی‌تواند به علت واقعی چاقی خود پی ببرد.
در این شرایط باید به پزشک مراجعه کرد.
در این نوع چاقی‌ها بدن به رژیم‌های لاغری پاسخی نمی‌دهد و حتی سخت‌ترین رژیم‌های غذائی نیز به نتیجه نمی‌رسد.بنابراین چنانچه می‌خواهید از وزن خود کم کنید اول به علت چاقی خود پی ببرید تنها در این صورت می‌توانید به روشی مناسب برای کاهش وزن و غلبه بر چاقی دست پیدا کنید.
علل چاقی پرخوری: در بسیاری از موارد چاقی علتی به جز پرخوری ندارد.
پرخوری به راحتی وزن را بالا می‌برد.
وقتی مقدار کالری‌های دریافتی شما به مراتب از کالری‌های مصرفی بیشتر باشد کالری‌های اضافه به‌صورت چربی در بدن ذخیره می‌شود، در نتیجه وزن به تدریج بالا می‌رود و چاقی خود را نشان می‌دهد.
چاقی ناشی از پرخوری به راحتی قابل درمان است.
هیچ نیازی به رژیم‌های سخت لاغری نیست.
کافی است کم بخورید و برنامه غذائی خود را سبک‌تر کنید تا به تدریج و بدون هیچ مشکلی به وزن دلخواه برسید.ژنتیکی: چاقی می‌تواند علت ژنتیکی داشته باشد.
در این حالت وزن به راحتی افزایش می‌یابد اما کاهش وزن حتی با سخت‌ترین رژیم‌های غذائی نیز غیرممکن است.
در افرادی که از چاقی ژنتیکی رنج می‌برند بدن صرفه‌جوست و خیلی سریع مقدار زیادی از کالری‌های دریافتی را ذخیره می‌کند.
افرادی که از زمینه ژنتیکی لازم برای چاقی برخوردارند باید تحرک داشته باشند و ورزش کنند.
این افراد باید در رژیم‌های غذائی خود بیشتر پروتئین و کربوهیدرات داشته باشند.چنانچه دچار چاقی ژنتیکی هستید با پزشک مشورت کنید و برنامه غذائی خود را خودسرانه تغییر ندهید.
بیماری چاقی می‌تواند از عوارض جانبی برخی از بیماری‌ها باشد.
عدم فعالیت صحیح غدد درون‌ریز مانند تیروئید یا غدد فوق‌کلیه، می‌تواند به افزایش وزن و چاقی منتهی شود.
در این نوع چاقی رژیم غذائی نمی‌تواند در کاهش وزن تأثیر داشته باشد و معمولاً تا برطرف شدن علت چاقی و درمان بیماری، اضافه‌وزن نیز وجود خواهد داشت و بیمار را رنج خواهد داد.
خودکشی نکنید بسیاری از رژیم‌های سخت لاغری و روش‌هائی که برای کاهش وزن به‌کار گرفته می‌شود بسیار خطرناک است.
به حدی که می‌توان آنها را خودکشی محض تلقی کرد.
آب درمانی، رژیم سوپ، آب‌میوه و ....
بدن را با فقری جدی مواجه می‌کند که پیامدهای آن می‌تواند فرد را غافلگیر کند.
ریزش مو، خستگی پوست، ناراحتی‌های گوارشی، ضعف سیستم ایمنی از پیامدهای رژیم‌های غیرمتعادل به حساب می‌آید.