امروزه مربیان برای اینکه بتوانند به نحو موثری تکنیک ها را بهبود ببخشند ، به درک عمیقی از بیو مکانیک نیاز دارند .
بیومکانیک عبارت است از مبحث حرکات انسان .
با تشخیص موثرترین الگوی حرکتی لازم برای تولید ضربه، می توان بهره وری حرکات بازیکن را تحلیل نموده و تشخیص داد که چگونه می تواند بهتر عمل کند .
درک درستی از بیو مکانیک شما را قادر می سازد تا بتوانید به سوالات زیر پاسخ دهید :
- بهترین الگوی تکنیکی کدام است ؟
بهترین الگوی تکنیک می تواند اینگونه تعریف شود که : تکنیکی که بازیکن را قادر می سازد بهترین بهره وری را از ترکیب قدرت و کنترل هم در هنگام زدن ضربه و هم در تکنیک های حرکتی بوجود آورد و در عین حال ریسک صدمه بدنی را نیز به حداقل برساند، بهترین الگوی تکنیک است .
در تشخیص اشکالات و تصحیح بازیکن یک درک خوب از بیومکانیک به مربیان کمک می کند تا از ویژگی های فرعی ضربه صرف نظر کرده و به جای توجه به شکل کار، به بهره وری ضربه توجه کند .
- اصول کلی بیومکانیک تنیس چیست ؟
- تعادل
- نیروی حرکتی
- نیروی متضاد
- حرکت خطی
- انرژی الاستیک
- زنجیره هماهنگی
2- تعادل
تعادل عبارت است از قابلیت حفظ موقعیت بدون تغییر، چه از لحاظ ایستایی و چه از لحاظ حرکتی .
از آنجا که تنیس یک ورزش همراه با حرکات مداوم است، به تعادل دینامیک نیاز دارد .
لازم است مربی رعایت خط محور عمودی را از سوی بازیکن مشاهده کند .
این امر وی را قادر خواهد ساخت که نیروی خطی و زاویه ای را منتقل نماید .
مثلا" وقتی یک بازیکن عالی در موقعیت دشواری قرار می گیرد، باز هم می تواند سر و بالاتنه خود را به جهت نواختن یک ضربه موثر، با ثبات نگه دارد .
3- انرژی حرکتی
قانون حرکت می گوید یک جسم در ثبات یا حرکت باقی می ماند مگر اینکه تحت تاثیر یک نیروی بیرونی قرار گیرد .
یعنی مقاومت جسم در مقابل به حرکت درآمدن یا از حرکت ایستادن .
مثلا" یک بازیکن تنیس چگونه از یک موقعیت ایستاده در یک نقطه به سرعت حرکت می کند، حرکت را کند می کند یا سریعا" جهت خود را تعویض می نماید .وقتی بازیکن در حالت آماده قرار دارد، بدن و راکتش بی حرکتند یعنی مقداری انرژی در خود ذخیره دارند تا بتواند بر مقاومت در مقابل حرکت فائق آیند .
با استفاده از نیروی جاذبه و تولید نیروی وارد شده به زمین، ماهیچه ها با منقبض شدن به حرکت در می آیند .
وقتی با دستی که کاملا" دراز نشده، ضربه می زنیم، در مقایسه با ضربه ای که با دست کاملا" دراز شده می زنیم، انرژی کمتری تولید می شود .
بنابراین مقاومت کمتری هم در مقابل چرخش که بسرعت به سر راکت منتقل می شود، وجود دارد .
4- نیروی متضاد و مقابل یکدیگر
برای هر عملی یک عکس العمل در جهت معکوس و به همان میزان، وجود دارد .
ما با فشار دادن پا بر روی زمین شروع به حرکت و ضربه زدن می کنیم .
زمین نیز همان نیرو را بر ما منعکس می کند و همین نیرو و عکس العمل زمین است که مبنای حرکت انفجاری اولیه قرار می گیرد.
مثلا" وقتی آندره آقاسی اقدام به زدن سرویس می کند، اول به روی زمین فشار می آورد ( با زانوی خم شده ) و این فشار نیروی لازم را برای زدن یک سرویس خوب و قوی در او ایجاد می کند .
5- نیروی خطی یا لحظه ای
این نیرویی است که جسم در حال حرکت ایجاد می کند .
در واقع معادل جرم حرکتی هر جسم است .
این نیرو بر دو نوع است: خطی که در راستای یک خط راست قرار دارد و زاویه ای یا گردشی که به آن چرخش نیز می گویند .
نیروی خطی، عبارت است از انتقال وزن بدن در مسیر ارسال توپ و به جلو ( مثل بک هند بروگورا در تصویر ) .
نیروی چرخشی از طریق چرخش بدن از روی کمر ایجاد می شود ( مثل فورهند آغاسی در تصویر )
6- انرژی الاستیک
انرژی که به دلیل کشیده شدن ماهیچه ها در بدن بوجود می آید، انرژی الاستیک است .
وقتی ماهیچه های کشیده می شوند، انرژی در خود ذخیره می کنند که باعث میشود درست مثل کش، کشیده شوند .
مثل گام شکسته ادبرگ .
بعد از زدن سرویس و در نزدیکی تور، ادبرگ نیرویی در پاهایش ذخیره کرده است تا هنگامی که مستقر شد بتواند یک گام انفجاری به سوی توپ بردارد .
بازیکن های مدرن نیز برای زدن سرویس و ضربات زمینی قبل از جمع شدن یا جمع کردن بدن ( کش آمدن ) از این روش برای تولید بیشتر نیرو استفاده می کنند .
7- زنجیر هماهنگی
الف – مقدمه :
واژه هایی نظیر زمان بندی و ریتم ( ضرب آهنگ ) مرتب از سوی مربیان مورد استفاده قرار می گیرد ولی این واژه ها به چه معنایی است و چگونه می توان رعایت و نحوه استفاده از این کیفیت ها را در مکانیک ضربه زدن، به بازیکن آموخت ؟
پاسخ در ایجاد هماهنگی میان اعضای بدن است .
زنجیر هماهنگی شامل بخش هایی از بدن است که نظیر زنجیری از بخش هاست که در آن نیرو تولید شده توسط یک حلقه زنجیر یا یک عضو بدن به سایر حلقه ها منتقل می شود .
هماهنگی یا زمانبندی مناسب این حلقه ها باعث می شود که این حلقه ها بتوانند نیرو را به نحو موثری منتقل کنند .
سرعت عضو قبلی به عضو جدید منتقل می شود و با سرعت جمع شده در عضو جدید، کل سرعت به عضو بعدی منتقل می شود .
این فرآیند تا آخرین عضو ادامه پیدا می کند و در بهترین حالت با تمام سرعت هایی که پشت سر هم جمع شده اند، راکت سرعت می گیرد و به طرف توپ حرکت می کند .
در شکل زیر مشاهده می کنید که چگونه سرعت بخشهای مختلف بدن با هم جمع شده و مثل یک پله عمل کرده و در تولید سرعت نهایی راکت موثر واقع می شوند .
زنجیره هماهنگی مبنای اصلی بهترین تکنیک است که وقتی عمل می کند: = نیرو به حداکثر می رسد = کنترل بیشتر می شود = خستگی به تعویق می افتد = و از آسیب جلوگیری می شود در تحلیل بکار گیری موثر زنجیره هماهنگی، مربی باید به این موارد توجه داشته باشد : - حرکت باید از سطح زمین به طرف بالا آغاز شود - حرکت باید از اعضای بزرگتر بدن به سمت اعضای کوچکتر انجام شود - حرکت باید زمانبندی شده و در راستای ایجاد تسریع انجام شود ب – مشکلات زنجیره هماهنگی معمولا" به 4 دلیل عمده ضربه هایی که زده می شوند یا نیروی کافی تولید نمی کنند یا کنترل ندارند و یا باعث ایجاد آسیب به بازیکن می شوند، که عبارتند از : حذف یک حلقه از زنجیر هماهنگی چنانچه فعالیت و حرکت عضوی از اعضای بدن نادیده گرفته شده و حذف شود، نیروی وارد به ضربه کاهش یافته و احتمال بروز آسیب تشدید می شود.
در مثال زیر باسن کار خود را انجام نداده و در انتقال نیرو برای ضربه زدن، تسریع ننموده و حرکتش از حلقه هماهنگی حذف شده است مشکل زمانبندی اگر در زنجیره زمانی یک حرکت با بقیه تنظیم نباشد و دیرتر یا زودتر از وقت حرکت کند، نتیجه از دست دادن نیرو و کنترل و افزایش احتمال آسیب دیدگی خواهد بود .
استفاده غیر موثر از اعضای بدن حتی اگر همه اعضا بدن به کار گرفته شوند اما نه به نحوی موثر، حاصل کار، کاهش نیروی ضربه خواهد بود .
استفاده از عضو غیر لازم استفاده از اعضایی که حرکت آنها لازم نیست معمولا" منجر به کاهش کنترل می شود .
در این مثال می بینید که در والی فورهند، در آخر ضربه از مچ استفاده شده است .
8- بکارگیری عملی بیو مکانیک بخشهای مختلف هر ضربه با اصول بیو مکانیک ارتباط دارند بگونه ای که به درک بهتر نحوه آماده شدن برای حرکات سوئینگ به عقب، سوئینگ به جلو، تماس و فالو تروو کمک می کند .
آمادگی و سوئینگ (تاب) به عقب : آمادگی و سوئینگ (تاب) رو به عقب ( حرکت رو به توپ): آمادگی و سوئینگ (تاب) رو به جلو: لحظه تماس: فالو تروو (ادامه حرکت راکت) : تصویر بیو مکانیکی تصویر ساده زیر کمک می کند که بتوانید در زنجیر هماهنگی هر شکلی را تحلیل کنید .
وقتی بازیکنی را مشاهده می کنید علائم زیر را در محل مناسب ( دایره ) قرار دهید تا منطقه مشکل دار مشخص شود .
X : از این عضو اصلا" استفاده نشود I : زمان بندی این عضو غلط است E : از عضو به نحو مناسب استفاده نشده است * : از این عضو در موقع نامناسب استفاده شده است کاربرد بیو مکانیک در تنیس - از اصول بیو مکانیک برای درک بهتر تکنیک های موثر و تشخیص اشکالات و تصحیح آنها استفاده کنید .
- در تنیس تعادل در حرکت ضروری است .
بازیکن باید بیاموزد که سر و بالاتنه باید در هنگام زدن ضربه ثابت باشد .
- آغاز همه ضربه ها با خم کردن زانوان و وارد آوردن فشار به زمین همراه است بنابراین بازیکن باید بیاموزد که زانوان خود را به نحو موثری خم کند .
- برای افزایش قدرت ضربات زمینی، در طی آماده شده برای زدن ضربه، آرنجها باید نزدیک بدن باقی بمانند .
- پاها باید جدا از هم بر روی زمین قرار داشته باشند و بدن رو به پایین کشیده شود تا هم تعادل برقرار شود و هم از قوانین نیرو بخوبی استفاده شود .
- هنگامی که حریف ضربه می زند گام شکسته بردارید .
- به هنگام آمادگی برای زدن ضربه، بازیکن باید برای تولید نیروی بیشتر، بدن و ماهیچه ها را جمع و منقبض نماید .
اما اینکار نباید زود و به مدت طولانی انجام شود .
- به منظور حداکثر ساختن قدرت، بهبود کنترل، به تاخیر انداختن بروز خستگی و جلوگیری از بروز آسیب، بازیکن باید به استفاده موثر از زنجیره هماهنگی توجه داشته باشد .
- مشکلات زنجیره هماهنگی عبارتند از : حذف یک عضو، مشکل زمانبندی، استفاده نامناسب از اعضاء بدن و استفاده از عضوی که نقشی در زدن ضربه ندارد .
- به اعضایی که در هنگام زدن ضربه حذف می شوند یا با بهره وری پایینی مورد استفاده قرار می گیرند توجه داشته باشید، مثل شانه ها که به هنگام زدن سرویس، زودتر از موقع باز می شوند منبع : سایت اطلاع رسانی : http://www.mytennis4u.com/index.asp اعضـــای بــدنبیــومــکـــانیکپاهازانوها ( جمع و باز شدن )باسنچرخش باسنکمرچرخش کمربازو – شانهگردش بازو به دور شانهمچباز شدن مچ اعضای بدنعمل بدننتایج بیو مکانیکینکات عملیسر و شانه هاسر رو به جلو بی حرکت، چشم هم سطح شانه ها، شانه ها صافسهولت پیش بینی مسیر ضربه حریفبازیکن یاد بگیرد با چانه رو به بالا به توپ بنگردکمر و نیم تنهمتعادلموقعیت خوب بین ضربه ها که مانند سکو برای شکل گیری حرکات بعدی استبازیکن باید بین ضربه ها موقعیت خوب به خود بگیرد.
پس باید تمرین هماهنگی بدنی بکندباسنموازی با تور در راستای کمر و بالاتنهتعادل بهتر کنترل وزنبازیکن باید باسن را روی یک خط راست متعادل نگه داردپاهااز هم جدا، راحت و متعادل بعد از ضربه حریف، گام شکسته یا گام پشت پای دیگر برداردتعادل بهتربازیکن باید همواره در حال حرکت باشد اعضای بدنعمل بدننتایج بیو مکانیکینکات عملیسر و شانهسر رو به توپ و شانه ها راکت را به عقب ببرند نه فقط دستانرژی در شانه ها، مچ و آرنج ذخیره می شودبازیکن باید در حال گرداندن شانه به توپ بنگرد، سر بیحرکت بماندکمر و بالا تنهآمادگی راکت، کمک دستها به شانه ها برای عقب رفتن راکت جمع شدن ماهیچه های بزرگ ران، شکم و سینه و تولید انرژیلحظه ذخیره انرژی هر چه دست و راکت به بدن نزدیکتر باشند به حال اول برگشتن ساده تر است.
جمع شدن و کش آمدن ماهیچه ها / تجمع انرژی الستیکبازیکن باید تشویق شود تا ماهیچه های بالاتنه را جمع ( منقبض ) کندباسنبه دنبال پاها می گردندپاها به کمر و بالاتنه و انرژی آنها را منتقل می کنداز تمرینات ریز و چابک برای هماهنگی پا و باسن استفاده کنیدپاهااز هم جدا, راحت و متعادل، فشار به زمین، حرکت در خط مستقیم به سوی تیپبازیکن راحت و در تعادل باشداز تمرینات قدرتی برای تقویت ماهیچه های پا استفاده کند اعضای بدنعمل بدننتایج بیو مکانیکینکات عملیسر و شانهبه منظور حفظ بهتر تعادل سر و شانه ها قریبا" بدون حرکت می مانندثبات سر و انعطاف شانه برای حفظ تعادل اهمیت دارندبازیکن باید به توپ نگاه کند و چانه اش رو به بالا باشدکمر و بالاتنهبدن به جلو حرکت می کند ، مرکز ثقل بدن هم جلو می رودهرچه بدن سنگین تر، بازیکن با ثبات تر است اما آغاز حرکت یا توقف آن مشکل خواهد بودبازیکن باید نیم تنه را بگونه ای حرکت دهد که میزان تعادل را کنترل کندباسنبه جلو می گردد تا تعادل حفظ شوداین حرکت به تولید نیروی چرخشی کمک می کند که ناشی از حرکت درونی استبازیکن باید نیمه بالای بدنش را بچرخانه تا تعادلش حفظ شودپاهااز هم جدا قرار دارند و به جلو نمی روند در نتیجه باعث چرخش نیم تنه می شوندجدایی پاها از هم موجب تعادل بیشتر می شود و نیرو از خطی به چرخشی تبدیل می شود و نیروی واکنشی زمین مانع حرکت بدن به جلو می شودسطوح مختلف زمین واکنش های متفاوتی را ایجاد می کند، بازیکن باید واکنش زمین های مختلف را بیاموزد اعضای بدنعمل بدننتایج بیو مکانیکینکات عملیسر و شانه هابه منظور حفظ بهتر تعادل سر و شانه ها در یک راستا و شانه ها حرکت دست ها را هدایت می کنندسر و شانه ها برای حفظ تعادل همکاری می کنندبازیکن باید به توپ بنگرد و چانه اش بالا باشدکمر و بالا تنهاستفاده صحیح از همه اعضاء ، هرچه گریپ راکت وسترن باشد، زاویه راکت هنگام تماس بیشتر خواهد شدزنجیر هماهنگی باید به سرعت سر راکت منجر شود و انرژی چرخشی اعضای بزرگتر مثل کمر که آهسته حرکت می کند، به اعضای کوچکتر مثل مچ که شل می شود کمک می کند که سریعتر حرکت کند، گریپ وسترن باعث تاپ اسپین می شودبازیکن باید بخوبی ضربه بزند، نه فقط محکم، ریتم و نرمش حرکات در نواختن ضربه مهم استباسنموازی شانه حرکت می کندباسن, کمر و شانه عوامل مهم حفظ تعادل هستندبازیکن باید در لحظه تماس, ثانیه چهار هزارم تعادل داشته باشدپاهااگر از هم جدا نشوند، زنجیر قدرت را از بالا ادامه می دهندبه تولید نیروی چرخشی کمک می کنندبازیکن باید در زنجیره قدرت درست کار کند تا جدا شدن از زمین تعادلش را بهم نزند اعضای بدنعمل بدننتایج بیو مکانیکینکات عملیسر و شانه هاچشم مسیر توپ را دنبال کند، ماهیچه ها استراحت می کنند، شانه ها، سرعت چرخش کمرماهیچه ها با شل شدن انرژی رها می کنندبدون چرخش شانه ها نیروی قدرتی به سختی تولید می شودکمر و نیم تنهراکت سوئینگ می کند، راکت و دست به بدن نزدیک اند، اعضای بدن بایأ زمان بندی درست داشته باشندانرژی چرخشی از وزن بدن و راکت حاصل می شود، حاصل هرچه نزدیکتر بودن دست و بدن، سوئینگ بهتر راکت است.
استفاده درست از هماهنگی در زنجیره به سر راکت شتاب می دهدتولید نیروی چرخشی اساس سرعت سر راکت است اما هماهنگی باید کامل باشد.
اگر راکت دورتر از بدن سوئینگ کند، سرعت سر راکت بیشتر می شود که با توجه به بازیکن بهترین حالت ایجاد می شودباسنبه حرکت چرخشی رو به جلو پایان می دهدنیروی چرخشی پایان می یابدباسن باید معادل شانه قرار گیرد نه عقب ترپاهاچای عقبی جای پای جلویی را می گیرد یا پای جلویی گامی به جلو بر می دارد میان کفش و زمین اصطکاک ایجاد می شودبسته به نوع ضربه از نیروی خطی با گردشی استفاده کند اصطکاک ناشی از نیروی خطی را به چرخشی تبدیل می کندبازیکن باید همه وزن خود را جلو ببرد حرکات ناقص پا و کفشی که ته آن ساییده شده مانع این فرآیند است