آرتروز شایعترین بیماری مفصلی در انسان است . در کشورهای توسعه یافته ، التهاب مفصل زانو علت ناتوانی طولانی مدت در سالمندان به شمار می رود .
× سن قوی ترین عامل خطر زا جهت ایجاد بیماری است . در یک تحقیق بعمل آمده تنها ۲٪ زنان زیر ۴۵ سال دچار آرتروز بودند ولی میزان شیوع در زنان بالای ۴۵ تا ۶۴ سال ۳۰٪ و بالای ۶۵ سال ۶۸٪ بوده است .
× ضربه های شدید و استفاده مکرر از مفاصل نیز از عوامل خطرزای مهمی برای آرتروز محسوب می شوند . الگوهای درگیری مفاصل تحت تأثیر اضافه بار تحمیل شده بر مفاصل در اثر مشاغل یا سرگرمی ها می باشد . برای مثال :
×آرتروز مچ پا در بالرین ها ، آرنج و مفصل کف دستی – انگشتان درشت پرتاب کننده های توپ بیسبال ، شایع است در حالیکه در افراد عادی آرتروز هیچ یک از مفاصل فوق شایع نیست .
×فعالیت های شغلی از جمله مشاغل کارگردانی که با متد دستی سر و کار دارند ،
×کارگران نخ ریسی ، کشتی سازی و کارگران معادن زغالسنگ می تواند موجب آرتروز در مفاصل خاصی شود .
×چاقی عامل خطرزایی برای آرتروز زانو و دست محسوب می شود و طبق بررسی های بعمل آمده کاهش وزنی معادل ۵ کیلوگرم شانس پیدایش آرتروز علامت دار زانو را تا ۵۰ ٪ کاهش می دهد .
بیشتر محققان بر این باورند که اولین تغییرات بیماری از غضروف شروع می شود ؛
غضروف مفصل دو عملکرد اساسی در مفصل دارد :
×اول آنکه سطحی فراهم می آورد که به طور چشمگیری صاف بوده ، فشارهای وارده را تحمل می کند و بدین نحو با حرکت مفصل استخوانها براحتی روی یکدیگر می لغزند و در اثر نرم کنندگی مایع داخل مفصل ضریب اصطکاک ناشی عضروف بر غضروف دیگر ، ۱۵ بار کمتر از لغزش دو قطعه یخ بر روی یکدیگر است !
× دومین عملکرد عضروف مفصلی آن است که از تمرکز فشارها و در نتیجه خرد شدن استخوان حین تحمل فشار جلوگیری می کند . هر گاه ساختار بیولوژیک عضروف مفصلی و استخوان غیر طبیعی شود و یا اینکه فشار بیش از حد بر مفصل وارد شود . آرتروز پدید می آید .
درد مفصلی در آرتروز به صورت درد عمقی و در ناحیه مشخص در مفصل درگیر بوده و با حرکت مفصل تشدید و با استراحت تسکین می یابد .
در صورتی که بیماری پیشرفته باشد ، درد دائمی بوده و گاهی خواب فرد را مختل می کند . خشکی مفصل پس از برخاستن از بستر یا پس از مدتی فعالیت ( مثلاً رانندگی ) ممکن است بارز باشد . اما معمولاً کمتر از ۲۰ دقیقه طول می کشد . علائم دیگر مانند تب ، بی حالی ، کاهش وزن و غیره به همراه این بیماری وجود ندارد . ممکن است پزشک در معاینه متوجه تورم استخوان یا بافت نرم اطراف مفصل ، تغییر شکل و مختصری در زندگی مفصل شود . با توجه به علائم ، پزشک درخواست عکس رادیولوژی و آزمایشات می کند و بیماری را تشخیص می دهد .
هدف از درمان آرتروز :
× کاهش درد
× حفظ تحرک
× به حداقل رساندن ناتوانی مفصل در افراد می باشد .
کاهش فشار وارده بر مفصل از طریق :
× پرهیز از ایستادن طولانی ، زانو زدن ، چمباتمه زدن
× کاهش وزن
× استراحت
× استفاده از عصا و غیره از درمانهای غیر دارویی محسوب می شود .
استفاده از داروها و جراحی ارتوپدی در موارد شدیدتر در نظر گرفته می شود .
ورزش جزء حیاتی از درمان آرتروز به شمار می آید و علاوه بر اینکه از خشکی مفاصل جلوگیری می کند به تقویت عضلات اطراف مفاصل نیز کمک می کند . همچنین فرد بیمار با انجام تمرینات ورزشی مناسب احساس نشاط و شادابی کرده ، انرژی کلی بدن بهبود می یابد .
انواع مختلفی از تمرینات ورزشی برای مبتلایان به آرتروز وجود دارد :
· ورزش های هوازی
· قدرتی ( استقامتی )
·کششی
·خم و راست شدن
·و تمرینات ویژه برای مفاصل خاص .
ورزشهای هوازی مثل شنا « پیاده روی ، دوچرخه سواری ، بالارفتن از پله ها و غیره با بالابردن ضربان قلب به تقویت عملکرد قلب و ریه کمک می کند . همچنین انجام این تمرینات سبب کاهش درد ، خشکی و ناتوانی مفاصل می شود .
اهداف برنامه تمرینی ، ۳۰ دقیقه فعالیت در اکثر روزهای هفته است ولی ...
-به آهستگی و بتدریج شروع کنید . اگر تا کنون ورزش نکرده اید ، ۵ دقیقه تمرین کنید و اگر می توانید آنرا در طی روز چند بار تکرار کنید . هر هفته به میزان ده درصد ، زمان تمرینات را طولانی تر کنید . برای مثال اگر درهفته اول روزی ۱۰ دقیقه پیاده روی می کردید از هفته دوم روزی یازده دقیقه و ...
-خودتان را به مبارزه بطلبید ولی خیلی هم به خودتان فشار نیاورید ! هدف قوی تر شدن پمپ قلبتان است و در این میان ممکن است عرق کنید و کمی نفستان تنگ شود ولی به ورزش ادامه دهید .
- وزن ایده آل خود را به دست آورید . تحمل وزن اضافی مخفاصلتان را فرسوده خواهد کرد .
حتی کاهش وزن در حد چند گرم فشار اضافی را از روی مفاصل ملتهب بر می دارد . ورزش در کنار تغذیه سالم بهترین شیوه درمان برای کاهش وزن است .
تمرینات استقامتی و کششی
بلند کردن وزنه های سبک و یا استفاده از تجهیزات پیشرفته ، سبب پرورش کلی عضلات بدن می شود . این تمرینان باعث افزایش جریان خون عضلات و قدرت و تحمل آن می شود . قبل از انجام تمرینات قدرتی نکات ذیل را به خاطر داشته باشید :
1. قبل از تمرین بدن خود را گرم کنید . این کار به ورزش های سبک مثل پیاده روی انجام دهید .
2. تمرینات کششی مقدم بر سایر تمرینات ( قدرتی )هستند .
3. به هنگام بلند کردن وزنه به روش صحیح نفس بکشید . هنگام بلند کردن وزنه نفس عمیق بکشید و در پایان عمل ، نفس را با قدرت و به آرامی بیرون دهید .
4. بتدریج وزنه های سنگینتر را جایگزین کنید .
5. بطور یک روز در میان و یا کمتر ا ز چهار روز در هفته تمرین کنید .
6. استفاده از قالب یخ که در قالب پارچه ای پیچیده شده به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بر روی مفاصل ملتهب پس از انجام تمرینات ، از دردناکی و تورم آن پیشگیری می کند .
7. درد خفیف و قابل تحمل و مختصری احساس ناراحتی در مفصل بعد از تمرین طبیعی است ولی اگر مفاصلتان در شب با چند روز بعد دچار درد شدید شدند ، تمرینات را قطع کرده با پزشکتان مشورت کنید .
تغییرات اندکی در برنامه تمرین شما را مجدداً به حالت زمان اولیه برمی گرداند.