حرکتهای پایه
یکی ازابتدایی ترین وظایف مربیان، آموزش نحوه حرکت و کنترل بدن، به بازیکنان است. حرکتهای پایه گاهی زیربنای بسکتبال نامیده می شوند. این حرکتهای اصول اساسی هستند که هر بازیکنی باید فرا بگیرد.
لازم است هر بازیکن بیاموزد چگونه مؤثّر (زیرا هدف نهایی انجام صحیح کار است) و همچنین مفید (حرکت در بهترین طریق) حرکت کند. به آنها یاد داده برای کاستن از حرکتهای اضافی زمان و مکان را در نظر داشته باشند تا در چابکی و تعادل، کسب مهارت کنند. به بیان دیگر، بازیکنان باید بدون هدف حرکت نکنند.
بسکتبال بازی چابکی (دست و پا) و سرعت (حرکت کل بدن) در زمان مناسب است. آموزش باید همواره به این اصل تکیه داشته باشد: انجام کار صحیح – همراه با چابکی – و بعد، انجام حرکت صحیح و سریع در زمان مناسب.
پنج حالت و حرکت اصلی که باید آموزش داده شوند عبارتند از: طرز ایستادن، شروع حرکت، گام برداشتن، توقف و پرش.
حالت ایستادن مناسب (وضعیت)
بازیکنان باید بیاموزند که در هر لحظه آماده حرکت باشند و عادت ایستادن صحیح ورزشی برای حرکتهای سریع را در خود تقویت کنند. آموزش حالت ایستادن یک کار پرمشقت است و هنگام کار با بازیکنان تازه کار باید صبور بوده، زیرا آنها ممکن است قدرت و استقامت عضلانی برای حفظ حالت بدن برای مدت طولانی را نداشته باشند.
به بازیکنان آموزش داده شود که هنگام ایستادن، حالت مناسبی داشته باشند (آماده بودن برای هر چیز، احساس چابکی). باقی بودن در حالت ایستادن مناسب کار سختی است؛ آنها باید حالت راحتی داشته باشند در حالی که یک حالت سخت، غیرطبیعی و قوز کرده به خود گرفته اند. بطور متوالی کسب و حفظ حالت ایستادن صحیح به آنها یادآوری شود. اگر به موقع بر حالت ایستادن تأکید شود، بازیکنان و بطور خودکار آن را یاد می گیرند.
حالت پا
بهترین حالت استقرار پاها در اکثر موقعیتها، جلو و عقب قرار دادن آنهاست. فاصله پاها به اندازه عرض شانه باشد و به گونه ای قرار گیرند که پاشنه یک پا و پنجه پای دیگر در امتداد یک خط افقی نسبت به استقرار بازیکن قرار گیرند. (شکل 1-1). این حالت ایستادن باید به صورت عادت درآید تا هنگام نیاز، بازیکن قادر به حرکت درهر جهتی باشد.
حالت ایستادن موازی پاها در شکل 1-2 نشان داده شده است. این حالت برای حرکت جانبی استفاده می شود، همچنین برای گرفتن توپ و توقّف بعد از دریبل و واکنش در یک حرکت جانبی، از این حالت استفاده می شود. بازیکنان به موقع یاد خواهند گرفت کدام حالت ایستادن مناسب کدام موقعیت بازی است.
شکل 1-1: حالت عقب و جلو پاها (دید از بالا). رابطه پاشنه و پنجه، فاصله پاها برابر عرض شانه است.
شکل 1-2: ایستادن با پاهای موازی (دید از بالا). رابطه پنجه با پنجه، فاصله پاها برابر عرض شانه است.
تقسیم وزن بدن
وزن بدن باید به طور مساوی از جلو به عقب، از چپ به راست و بین پاها تقسیم شود. پاشنه ها باید روی زمین باشند و بیشتر وزن روی سینه کف پاها قرار گیرد، هر چند فشار وزن باید روی پنجه ها و پاشنه ها احساس شود.
بازیکنان ممکن است به اشتباه وزن خود را روی سینه پاها قرار داده و پاشنه ها را از زمین جدا کنند، اما این حالت از نیرو و سرعت حرکت می کاهد یعنی برای انجام هر حرکت قدرتمند ابتدا باید پاشنه ها روی زمین قرار داده شود. یک روش مناسب برای آموزش حالت خوب ایستادن این است که از بازیکنان بخواهیم اصطلاحاً پنجه عقابی بایستند که در آن پاشنه ها روی زمین و پنجه خمیده است.
بازیکنان هنگام دفاع باید یک چیز دیگر را به حالت ایستادن خود بیفزایند، پای آتشین. معنای آن فعال نگاه داشتن پاها و حرکت مداوم بدون جدا شدن از زمین است، مهارتی که عضلات را برای حرکت آماده نگاه می دارد. آنها باید تصور کنند روی بستری از زغال داغ ایستاده اند، اما اجازه ندارند پاهایشان را از زمین بلند کنند.
حالت سر و بدن
سر، به علت اندازه و قرار گرفتن در بالاترین نقطه بدن، کلید تعادل است. بازیکنان باید سر را نسبت به محل قرار گرفتن پاها، وسط قرار دهند. سر باید رأس مثلثی باشد که خود با محل قرار گرفتن دو پا تشکیل می دهد و باید در حالی که از روبه رو به آن نگاه می کنیم، ساقهای این مثلث فرضی از نظر طول مساوی باشد (شکل1-3). سر همچنین باید حالت مرکزیت نسبت به جلو و عقب بدن داشته باشد. بازیکنان باید بیاموزند بدن را راست و شانه ها را عقب نگاه دارند، ضمن این که بدن اندکی از حالت کاملاً عمودی به جلو متمایل است. شکل 1-3: سر، کلید تعادل، بالا نگاه داشته شده و هوشیار – رأس یک مثلث.
دستها و پاها
به بازیکنان بیاموزید که مفاصل (مچ پاها، زانوها، انتهای رانها، آرنجها و مچها) خود را خمیده و آماده نگاه دارند. دستها و پاها باید خمیده و نزدیک بدن قرار گیرند تا تعادل و چابکی آن حفظ شود. به یاد آورید تمامی کف پا باید با زمین تماس داشته باشد. به بازیکنان یادآوری کنید که بدن را پایین نگاه دارند یعنی زاویه پشتی زانوها بین º90 وº120 باشد تا مرکز ثقل بدن به زمین نزدیک شود.
نکتههای قابل توجّه مربیان در مورد حالت ایستادن مناسب
آماده حرکت باشید.
· زانوها را خمیده و سرو دستها را بالا نگاه دارید؛ بدن را پایین آورید.
· حالت خود را حفظ کنید.
وزن خود را روی تمامی پا تقسیم کنید، در حالی که پاشنهها روی زمین است.
شروعها، گام برداشتها و توقّفها
شروع حرکت، گام برداشتن (چرخش، تغییر مکان، تغییر جهت) و توقف، حرکتهای بنیادینی هستند که برای حرکت مؤثّر و مفید از حالت ایستادن مناسب یا رسیدن به این حالت، استفاده میشود. اینها حرکتهای دفاعی و تهاجمی نامیده میشوند. قانون مربیگری را به خاطر آورید: ابتدا صحیح انجام دادن کار را آموزش دهید (انجام صحیح مهارت)، سپس آن را با چابکی انجام دهید و سرانجام همواره آن را در زمان مناسب انجام دهید.
سرعت تمامی بدن یک بازیکن مهم است، امّا نه به اندازه چابکی (سرعت دست و پا). شما به عنوان یک مربی نیاز به تلاش برای پیشرفت چابکی هر بازیکن دارید. توجّه عمیق بازیکنان شما باید معطوف به سریع فکر کردن و چابک بودن باشد.
شروعها
شروع، اولین مهارتی است که بازیکنان شما باید یاد بگیرند و آن به نوبه خود از حالت ایستادن بهره میبرد. برای شروع صحیح، بازیکنان باید وزن خود را در جهت حرکت دلخواه منتقل کنند. برای مثال، در حرکت به چپ، وزن بدن با تکیه به چپ، روی پای چپ منتقل میشود. به بازیکنان یادآوری کنید از آن جا که سر کلید تعادل است، همواره بر انتقال وزن تقدم زمانی دارد. (شکل 1- 4)