زادگاه بازی بسکتبال ، آمریکاست . این بازی در اوایل پاییز سال 1891 میلادی توسط شخصی به نام جیمز نای اسمیت پایه ریزی و ابداع شد . اما ، از قرن ها پیش در میان ساکنان نقاط مختلف قاره آمریکا ، به ویژه آمریکای مرکزی و جنوبی انواعی از بازی و مسابقه رایج بوده که کم و بیش به بسکتبال شباهت داشته است .
سابقه تاریخی
در کشور آرژانتین ، نوعی بازی سنتی و قدیمی در میان گله دارها متداول است که آن را ((پاتو)) (TATO) می نامند . در این بازی دو تیم سوار بر اسب در میدانی وسیع به تاخت و تاز می پردازند و هر تیم کوشش میکند توپی را که شش حلقه (مانند دستگیره) بر بدنه آن هست ، با پرتاب کردن و پاس دادن به یاران خودی ، به آن سوی میدان برساند و از حلقه و توری سبدی که در انتهای میدان بر روی ستونی چوبی نصب شده ، عبور دهد .
این بازی تا حدی شبیه بسکتبال است . اما شباهت بازی پوک تاپوک با ورزش بستکتبال بیش از این است .
پوک تاپوک ، در میان اقوام متمدن قاره آمریکای جنوبی و مرکزی رواج بسیار داشت و به ویژه اقوام مایا و تولتک (در ناحیه مکزیک کنونی) این بازی را که با توپ و حلقه ای ثابت در میدانی وسیع انجام می شد ، با علاقه و هیجان زیادی برگزار می کردند .
تولد ورزشی به نام بسکتبال
جیمز نای اسمیت یک پزشک کانادایی بود که به ایالات متحد آمریکا مهاجرت کرد و تابعیت آن کشور را گرفت .
در سال 1891 ، یعنی زمانی که دکتر نای اسمیت در دانشگاه ورزش اسپرینگ فیلد (واقع در ایالت ماساچوست آمریکا) درس می داد ، رئیس دانشگاه از او خواست ورزشی ابداع و اختراع کند که دانشجویان بتوانند در فصل زمستان در سالن به آن بپردازند تا آمادگی جسمانی خود را برای پرداختن به مسابقات میدانی فوتبال ، هاکی و بیس بال ، در فصل بهار و تابستان حفظ کنند .
دکتر نای اسمیت پس از بررسی رشته های موجود ورزشی ، دریافت که ورزش جدید باید :
- توپ صورت گروهی به اجرا در آید ،
- اصل رقابت در آن رعایت شود ،
- و بر مهارت استوار باشد .
- هیچ خشونتی و برخوردهای سخت بدنی ، مبتنی نباشد .
حاصل این افکار و اندیشه ها ورزشی شد به نام ((بسکتبال)) که امروزه پس از سپری شدن نزدیک به یک قرن دانشگاه ، و در ارتفاعی بلندتر از قد یک انسان قد بلند نصب نصب کرد و به دو گروه از ورزش کاران جوان دانشگاه آمورش داد که توپی را دست به دست بدهند و سعی کنند آن را به درون سبد بیندازند . در این حال تیم مقابل باید بکوشد که مانع از انجام این کار شود و توپ را هم از چنگ حریف بریایند و تصاحب کند .
نخستین مسابقه ای که به این ترتیب و به صورتی تجربی ترتیب یافت ، میان دو تیم 9 نفره در کالج اسپرینگ فیلد بود و اولین گل تاریخ بسکتبال را هم یکی از بازیکنان به نام ((ویلیام چلیس)) به سبد انداخت .
بعدها شخصی به نام فرانک ماهان با توجه به انیکه در زبان انگلیسی سبد را بسکت ( BASKET) و توپ را بال (BALL ) می گویند ، این ورزش را ((بسکتبال )9 نامید . دکتر نای اسمنیت ، برای انکه بسکتبال خشن نشود ، مقررات دقیقی برای آن به وجود آورد . بعضی از مقررات اولیه بسکتبال چنین بود :
• بازکنان حق نداشتند توپ را از دست هم بربایند .
• بازیکنی که توپ را در اختیار داشت ، نباید با آن راه برود یا بدود .
• هل دادن و هر نوع خشونت ممنوع بود .
• بازیکن توپ به دست باید توپ را به طرف یاران خود پرتاب کند و به آنها برساند .
در آغاز ، ته سبد هم بسته بود و هر بار که توپ به درون سبد می افتاد ، باید کسی به کمک نردبان توپ را از سبد بیرون بیاورد .
در سالب 1892 شخصی به نام ((لئوآلن)) سبد بسکتبال را که تا آن روز از ترکه چوب یا الیاف بود و به همین دلیل به زودی پاره و فرسوده میشد ، از سیم بافت تا استحکام بیشتری داشته باشد .
دیری نگذشت که این ورزش جدید طرفداران زیادی در میان دانشجویان دانشگاه اسپرینگ فیلد و دیگر دانشگاه ها یافت . دکتر نای اسمیت هم مقررات و قوانین بسکتبال را کامل تر کرد و نسخه هایی از آن را به هر صورت کتابچه ای برای استفاده ی عموم منتشر شد .
کشور کانادا نخستین کشور خارجی بود که ورزش بسکتبال به آن راه یافت .
دیگر کشورها هم به تدریج و در سال های بعد پذیرای این ورزش جدید شدند :
فرانسه در سال 1893 ، چین و هندوستان در سال 1894 ، انگلستان در سال 1894 ژاپن در سال 1900 ،. . . ،. .
نخستین مسابقه ی رسمی بسکتبال در سال 1896 بین دو تیم از دو دانشگاه شیکاگو و آیوا برگزار شد . نتیجه ی این بازی تاریخی 15 بر 12 به سود تیم دانشگاه شیکاگو بود .
در سال 1930 ، دکتر نای اسمیت کتابی در باره خواص بسکتبال تالیف کرد تا نشان دهد که بازی بسکتبال گرچه بسیار پرتحرک است اما حتی برای سالمندان هم خطری ندارد و آسیبی متوجه اعضای حیاتی بدن (قلب و کلیه) نخواهد کرد .
«بسکتبال در ایران »
دایره المعارف بریتانیکا ، سال وردو بسکتبال به کشور ما ایران را 1901 میلادی برابر با 1280 ه . ش نوشته است ، اما آنچه مسلم است اینکه اولین نشانه های ورود بسکتبال به ایران در سال های 1310 و 1311 دیده شده که آن هم توسط کارکنان
سفارتخانه های خارجی در ایران بوده است .
در سال 1314 ، یک مربی ورزش به نام فریدون شریف زاده ورزش بسکتبال را به دانش آموزان دبیرستان البرز (کالج البرز) تهران معرفی و پایه گذاری کرد و کم کم دیگر مربیان ورزش به گسترش و آموزش این ورزش پرداختند .
در سال 1324 ، در بازی های المپیک ایران میتوان این نام ها را برشمرد :
کامبیز مخبری ، حسین سرودی ، مسعود ماهتابانی ، نادر کاشانی ، سروش نگهبان ، امیر ایلیاوی ، مجید توفیق ، مظفر بنی هاشمی .
«قوانین و مقررات »
بازی بسکتبال یک ورزش گروهی است که در اکثر نقاط دنیا متداول است . یک زمین قانونی و مناسب برای بسکتبال باید به طور کامل مسطح و بدون هرگونه مانع و برآمدگی باشد . این ورزش را نمیتوان را در زمین های خاکی یا چمن اجرا کرد . بلکه زمین باید از مواد سفت مانند آسفالت ، سیمان و چوب پوشیده شده باشد .
«اندازه زمین »
میدان های بسکتبال همه به یک اندازه نیست . زمین بازی برای خردسالان کوچک تر از زمین بزرگسالان است . مسابقات رسمی در میدان هایی به شکل مستطیل به طول 26 متر و عرض 14 متر برگزار میشود که طول و عرض زمین را میتوان به نسبت 2 متر در یک مترکم و زیاد کرد .
«خط کشی زمین »
زمین بسکتبال به شکل خاصی خط کشی میشود . خط های دور زمین به پهنای 5 سانتی متر است . از مرکز زمین و به موازات عرض زمین خطی کشیده میشود که زمین باز را به دو قسمت مساوی تقسیم میکند . در وسط زمین دو دایره متحدالمرکز رسم میکنند به شعاع های 90 سانتی متر و 80/1 متر . مرکز این دایره ها که درست مرکز زمین است ، محل آغاز بازی است . در دو طرف زمین ، دو ذوزنقه در زیر حلقه ها بر روی زمین ترسیم میشود که ارتفاع انی ذوزنقه ها 80/5 متر است .
تخته و حلقه پرتاب
در سال 1892 بازیکنی به نام ((لئوآلن)) سبدی بافته شده از سیم به کاربرد تا دیرتر پاره شود، و برای آنکه توپ به هر سو پرتاب نشود و مدت بیشتری در جریان بازی باشد ،
تخته ای هم در پشت سبد قرار دادند .
زنبیل و تخته ، به تدریج جای خود را به حلقه و تور و تخته های مخصوص
(از جنی شیشه و نایلون محکم شفاف ) داده اند که امروزه به کار می روند .
تخته بسکتبال ، مستطیلی است به طول 80/1 متر و عرض 20/1 متر که جای آن در فضای بالای زمین در دوانتهای میدان است و باید به گونه ای قرار گیرد که به اندازه 120 سانتی متر با خط انتهای زمین فاصله داشته باشد .
این تخته به کمک میله هایی آهنی به سقف سالن یا به زمین وصل و محکم میشوند . در هر حال ، ارتفاع تخته از کف سالن بازی 75/2 متر است . بر این تخته ، حلقه
پرتاب (در فاصله 30 سانتی متر از قاعده تخته ) نصب است که در کل 305 سانتی متر با زمین فاصله دارد .
قطر حلقه بسکتبال 45 سانتی متر و ارتفاع توری که به شکل سبد به آن متصل میشود 30 سانتی متر است .
«توپ بسکتبال»
در دو سال نخست که بازی بسکتبال ابداع شد ، توپ فوتبال را برای بازی به کار می بردند . اما چون این توپ سبک بود ، در سال 1894 میلادی اولین توپ مخصوص بسکتبال توسط یک کارخانه دوچرخه سازی تولید شدکه اندکی از توپ فوتبال بزرگ تر بود . در سال 1937 نوع دیگری توپ بسکتبال ، بزرگتر اما سبک تر ، به بازار آمد و آنگاه در سال 1949 توپی ساخته شد به همین شکل و اندازه و وزن فعلی که هنوز هم مورد استفاده است .
توپ بسکتبال بزرگتر از توپ های معمولی است و آن را از جنس چرم ، لاستیک ، یا پلاستیک می سازند و هنگام استفاده باد میکنند . محیط یک توپ قانونی بسکتبال ، پس از باد شدن باید حداقل 75 سانتی متر و حداکثر 78 سانتی متر باشد . ضمن آنکه ، در این خال وزن توپ نباید کمتر از 600 گرم و بیشتر از 650 گرم باشد .