تربیت بدنی و ورزش جزء لاینکف تعلیم و تربیت و وسیله ای برای رسیدن به سلامت جسمی و روحی نسل جوان است . نباید چنین تصور کرد که ورزش کردن امری بی ارزش و تفننی است ، و صرفاً موجبات سرگرمی و مشغولیت کودکان و جوانان را فراهم می سازد ، بر عکس ، باید آن را جزء مهمی از فعالیتهای زندگی به شمار آورد . مفاهیمی مانند تندرستی ، بهداشت ، رشد فردی و اجتماعی و سلامت روحی ارتباط نزدیکی با تربیت بدنی و ورزش دارد . نگاهی به تاریخ نشان می دهد که ملتهای متمدن جهان همواره به نقش و اهمیت ورزش توجه داشته اتد و از آن در پرورش جوانان خود و آماده کردن آنها برای رفع مشکلات فردی و اجتماعی استفاده می کردند .
آموزش تربیت بدنی باید بر مبنای یک برنامه همه جانبه ، شامل اصول و مبانی علمی و عملی ، به شکلی برنامه ریزی شود که از نظر آموزش و پرورش در رشد و پرورش کودکان رسا و موثر و موثر باشد .
اهداف عمومی
اهداف عمده تربیت بدنی در تاریخ زندگی انسان عبارت است از : حفظ سلامت ، تعمیم بهداشت ، رشد و تقویت قوای جسمی ، آمادگی برای فعالیتهای دفاعی ، کسب شادابی و نشاط ، و نیل به موفقیت در وظایف حرفه ای و شغلی . اهداف فوق با مقداری تغییر تا به امروز در نزد اکثریت جوامع بشری ترغیب می شود و بر حسب ضرورت تاریخی بر یک یا چند هدف تاکید بیشتری به عمل می آید .
تربیت بدنی که در آغاز پیدایش آن جنبه فردی و در نهایت ملی داشت اینک به صورت جمعی و بین المللی در آمده است تا وسیله ای برای بهره برداری مقاصد سیاسی کشورهای استعماری باشد .
اهداف اختصاصی
اهداف اختصاصی از تربیت بدنی آن اهداف جزئی و مهمی است که ما در آموزش از آن استفاده می کنیم ، مثلاً هدف از بازیهای گروهی تقویت حس اجتماعی پذیری کودک و حس تعاون و همکاری اوست و، یا هدف از پرتاب توپ به سمت سبد آموزش شوت بسکتبال در آینده است. اهداف اختصاصی مسائل مهمی از اهداف عمومی است که از اهمیت بیشتری برخوردار است و یک و یا چند برنامه آن هدف را دنبال می کند .
هدف تربیت بدنی
هدف اصلی تربیت بدنی ( که با هدف کلی آموزش و پرورش یکسان است ) تربیت همه جانبه کودکان و جوانان به عنوان افراد مفید و مسئولیت پذیر جامعه است. بنابرین برنامه آموزشی آنان باید به قدری اساسی و فراگیر باشد که جوانان بتوانند معلومات و تجربه های لازم را برای رسیدن به اهداف مقدس آموزش و پرورش کسب کنند . بنابراین برنامه های تربیت بدنی باید از نظر پرورش صحیح کودکان و جوانان دارای ویژگیهای زیر باشد :
1. فرد را از نظر آمادگی بدن به سطح مطلوب برساند ؛ یعنی بتواند آمادگی و کارآیی بدن را تضمین کند و حتی در رفع نواقص کودکان استثنایی بشتابد .
2. فرد بتواند به کمک آن در کاربرد بدن خود تسلط کامل داشته باشد و مهارتهای لازم را کسب کند .
3. صفات و محاسن اخلاقی و اجتماعی را ایجاد کند .
4. مهارتهای ایمنی و عادتهای سالم را ایجاد کند.
5. برای ایام فراغت , برنامه سالم و مفید داشته باشد .
6. باعث اعتماد به نفس شود .
7. از برنامه های آموزشی و ورزشی , نتایج انسانی و تربیتی به دست آورد و بخصوص کودکان استثنایی را تا سر حد کمال یاری دهد .
مهارتهای مفید بدنی
برنامه تربیت بدنی باید به گونه ای طرحریزی شود که کودکان را بر تسلط کامل بدن خود قادر سازد و آنان بتوانند مهارتهای لازم بدنی را کسب کنند . حرکتهای ورزشی بایدمتضمن کارایی , چابکی و نیرومندی بدن باشد و مربیان ورزشی باید چنین مهارتهای لازم را جزء برنامه های تربیت بدنی منظور کنند . این مهارتها عبارتند از :
الف ) تسلط بر عضله ها و حرکتهای بدن . تسلط بر عضله ها و حرکتها ی بدن ، به معنای اداره کردن بدن در نهایت استفاده از آن در موقع اجرای حرکت است . حفظ تعادل و اداره کردن و هماهنگی اعضا و عضله های بدن هنگام اجرای حرکتهای ورزشی ، نشانه تسلط ورزشکار بر بدن خویش است . در این برنامه کودک می اموزد ، موقع اجرای حرکتهای تعادلی ، دوها ، پرشها و حرکتهای ورزشی با وسایل ورزشی بر بدن خود تسلط داشته باشد .
اداره و حفظ تعادل بدن ، نتیجه اجرای حرکت صحیح حرکتها و تسلط داشتن بر بدن خود ، لذت می برد و با شوق زیاد جهت کسب مهارتهای لازم در اجرای حرکتهای صحیح ورزشی می کوشد .
ب ) مهارتهای بنیادی و پایه ای . مهارتهای بنیادی و پایه ای مهارتهای هستند که کودکان در بازیها و زندگی خود به کار می برند ؛ چنین مهارتهایی باید به سه قسمت اساسی تقسیم می شوند که عبارتند از :
1. مهارتهای لازم برای اجرای حرکتهای ورزشی بدون تغییر مکان ؛
2. مهارتهای لازم برای اجرای حرکتهای ورزشی با تغییر مکان ( راه رفتن ، دویدن و تغییر مکان دادن )
3. مهارتهای لازم برای اجرای حرکتهای ورزشی مرکب ( اجرای چند حرکت مختلف ورزشی با هم ) .
ج ) مهارتهای اختصاصی ورزشی . این گونه مهارتها بیشتر اختصاص به اجرای حرکتهای مختلف ورزشی مانند : بالانسها ، شیرینکاریها ، بازیهای ورزشی و اجرای حرکتهای هماهنگ و غیره دارد . این مهارتهای اختصاصی ورزشی ، بیشتر در کلاسهای آخر دبستان ضرورت پیدا می کنند.
د ) مهارتهای تخصصی و فنی . مهارتهای تخصصی و فنی در برنامه های فوق العاده ورزشی ، مسابقه های داخلی مدرسه و برنامه های باشگاههای ورزشی ایجاد می شود ، برگزاری مسابقه برای ایجاد و تقویت این مهارتها باید مورد توجه مربیان ورزشی قرار گیرد .
اهداف تربیت بدنی در ورزش
الف ) هدفهای بهداشتی و تندرستی
1. تامین سلامت و بهداشت بدن و تجهیز آن در برابر عوارض و بیماریها
2. تامین و تسهیل شرایط رشد و تقویت بدن در حد امکان و توان و رعایت جنبه اعتدال در آن
3. ایجاد ورزیدگی و هماهنگی در بین اعضا و اندامها به منظور برخوردار شدن از قدرت ، سرعت ، چابکی و مهارت
4. ایجاد مقاومت و افزایش میزان تحمل و عادت دادن آدمی به صبر و استقامت در برابر شداید و سختیها
5. دستیابی به قدرت ضبط ارادی اعضای بدن و به کار انداختن ارادی آنها
6. بازسازی و نوتوانی بدن به منظور رفع نقایص جسمی و نارساییهای فیزیکی و افزایش میزان کارآیی آن
ب ) هدفهای تربیتی و اخلاقی
1. پرورش روان و ایجاد زمینه برای استقلال شخصیت ، سعه صدر ، همت بلند ، ایثار و فداکاری ؛
2. دستیابی به مراتب قوت قلب ، جرات ، شهامت ، استقامت و پایداری و تقویت روحیه ؛
3. رشد و پرورش ، رغبتهای مثبت و جهت دهی آنها به سوی خیر و کمال
4. توجه به کرامات و والایی خود و خویشتنداری در برابر نابسامانیهاو مفسده ها
5. شناخت و مسئولیتهای انسانی و اسلامی و سعی در انجام دادن هر چه بهتر تکالیف و وظایف خود
6. افزایش توان و قدرت تصمیم گیریهای سریع ، عادلانه ، اقتصادی و مکناسب
7. رشد و پرورش توجه و دقت ، مقایسه و تشخیص و جهت دادن به آنها برای رسیدن به هدفهای مورد نظر
8. خودداری از پذیرش تحمیلی افکار و عقاید مذموم و ارشاد و هدایت دیگران در صراط مستقیم
ج) هدفهای روانی و اجتماعی
1. تقویت روان و افزایش توانمندی آن در مبارزه با هواهای نفسانی و غلبه بر حسادت ، خود پسندی و کینه توزی
2. تعدیل عواطف و در ضبط آوردن حالاتی چون خشم ، ستیز ، ترس و محبت
3. رفع عوارض روانی ناشی از نگرانیها ، انزواجوییها ، یاسها و ترسها
4. تعدیل رقابت و پذیرش اصول و ضوابط معقول در زندگی روزمره
5. دستیابی به شادابی و نشاط که همواره برای تداوم و رشد حیات ضروری است
6. پرورش شخصیت ، هوش و قوه کنجکاوی و دیگر ذخایر وجود انسان
7. متحقق ساختن امکانات بالقوه موجود در انسانها و بهره مند کردن انسان از ذخایر وجودی خویش
8. شناخت اصول و قانونمندیها و تبعیت از آنها به هنگام برخوردهای فردی و اجتماعی
9. تمرین تشکل و تحزب و تن دادن به سازماندهی و تعاون برای پیشبرد اهداف و عادت به انضباط و دقت در امور
د ) هدفهای حرکتی و مهارتی
1. شناخت استعدادهای حرکتی و پرورش و شکوفایی آنها و دیگر قابلیتهای فطری و استعدادهای خدادادی
2. شناخت ، قدردانی و تقویت حس زیبا شناختی در حرکات
3. یادگیری مهارتهای حرکتی و ورزشی و ایجاد هماهنگی عصبی و عضلانی
4. بهره مند شدن از فعالیتهای حرکتی و جسمی در گذراندن سالم اوقات فراغت
کودکان بین شش تا نه سال
به تربیت بدنی این دوره سنی از نظر اهمیت و تاثیر آن بویژه در سالهای اخیر توجه خاصی شده است ؛ زیرا در این سالهاست که شخصیت کودک به کمک برنامه های تعلیماتی رشد می کند . معلم باید با ویژگیهای اساسی کودکان در این سالها ، مانند ابداع و ابتکار، توجه مخصوص به خود و اشتیاق بسیار به انجام دادن کار آشنا شود و به تقویت و پرورش آنها بپردازد . جایی که کودکستان یا دوره آمادگی وجود ندارد برنامه های ورزشی آن ، باید در حد امکان جزء فعالیتهای سال اول دبستان منظور و اجرا گردد.
بزرگترین تغییر برنامه های ورزشی دبستانی امروز ، این است که در این مرحله ، بازیها اهمیت گذشته را ندارد ؛ زیرا کودکان باید حرکتها و فعالیتهای مبنایی بسیاری را اجرا کنند تا در سالهای بعد بتوانند با توانایی و تجربه بیشتر ، به اجرای بازیها بپردازند . گنجاندن انواع مختلف فعالیتهای ورزشی ، با توجه به ذوق و تواناییهای متفاوت کودکان در برنامه های ورزشی ، ضروری است و باید در حد امکان در نظر گرفته شود .