دانلود تحقیق بازی‌های ترکمنی

طرز بازی به این ترتیب است که دو دسته ده یا بیست نفری تشکیل می‌شوند؛ دسته اول برای پنهان شدن به نقطه‌ای می‌روند، دسته دوم که نقش یابنده را دارند، به همراهی نمایند دسته اول که او را «اومان/خان‌جلو» می‌گویند و دائم با صدای بلند موقعیت یابنده‌های را برای پنهان شده‌ها گزارش می‌دهد، راه می‌افتند.

این بازی‌ معمولاً در شب انجام می‌گیرد.

هنگامی که یابنده‌گان آنان را یافتند، می‌گویند «پرق» یعنی ما شما را دیدیم و پنهان شده‌ها نیز سعی می‌کنند خود را به «تارپ»، محل اصلی بازی برسانند.

در این بازی یافتن محل دشمن، نقش اصلی را دارد که میدان کارزار و نبرد را به خاطر می‌آورد.

آراکسیر

طرز بازی: دو دسته می‌شوند، یک دسته در یک محل دور هم دایره می‌ایستند که این عده نقش «قوین/گوسفند» را بازی می‌کند و دسته دیگر نقش حمله کننده «قورت/گرگ» را بازی می‌کند و دسته گرگ سعی می‌کند به دسته گوسفندان حمله کند، ولی چوپان گوسفندان مانع از پراکندگی آنان می‌شود.

هرگاه کسی از دسته گوسفندان جدا شود، فوری از دسته گرگ کسی از میان او و چوپان می‌گذرد و به این‌ترتیب یکی از طرف گوسفندان از بازی اخراج و اگر نتوانستند گرگ‌ها از میان گوسفندان عبور کنند، چوپان به پای شخص مهاجم می‌زند و او از دسته گرگ‌ها اخراج می‌شود و به این ترتیب برنده یا بازنده تعیین می‌شود.

در این بازی نقش اتحاد و یکدستگی در میان ترکمن‌ها و نقش گرگ که همواره زندگی ترکمن‌ها را تهدید می‌کرده است، به خوبی نمایش داده شده است.

قورد توتمش

عده‌ای از بازیکنان نقش گوسفند را بازی کرده از پیراهن یکدیگر گرفته به دنبال هم، ‌قطاروار قرار می‌گیرند و از روی فردی که در نقش گرگ بازی می‌کند، عبور می‌کنند و می‌گویند: «اولیمی، دیری» (مرده یا زنده) گرگ می‌خواهد یکی از گوسفندان را بگیرد.

نفر اول از دسته گوسفندان به صورت زیگزاگ می‌رود، بقیه نیز همین‌طور تا بدین‌ترتیب گرگ نتواند به گوسفندان دسترسی یابد.

قوشاق آتدیر

یک گروه از بازیکنان در خانه با پرتاب ترمه شال به طرف گروه دیگر، اسب معروفی را در ذهن خود و گروه ترسیم کرده و به صورت معمایی از طرف دیگر می‌خواهد که نام و صاحب اسب را بشناسد.

اگر هر کدام از دو گروه موفق شدند، یعنی اگر گروه دوم موفق شد اسب را بشناسد، گروه اول را سوار می‌شوند و در صورت نشناختن، گروه اول، گروه دوم را سوار می‌شوند.

ساقچی ـ اشاک در این بازی، ابتدا بچه‌ها دایره‌وار ایستاده، متن زیر را می‌خوانند: «اگنه اگنه، اوجی دگنه، بال بالاینا، چک چکینا، غوزه، غوزه، قطر گچی، خالانگ، خبانگ، ناریل، بوسل، چوماقای، چورتای، امین اوغلی، بیلی بارغلی، گوتی داغلی چق و با اشاره به هر کدام از بچه‌ها متن فوق را می‌خواند و در آخر به یک نفر می‌رسد و می‌گوید: برون بیرون و دوباره متن را می‌خواند تا بدین‌ترتیب در آخر دو نفر می‌ماند: آفاق، پاپاق، یخشی یامان، پوپ».

بدین ‌ترتیب آنکه یخشی (خوب) باشد، نگهبان و آنکه کلمه «یامان» (بد) به او خورده به صورت خمیده می‌ایستد تا دیگران از روی وی بپرند و نگهبان نگذارد که دیگران بر او سوار شوند.

اگر نگهبان توانست با پا ضربه‌ای بر مهاجم بزند، جای وی را با مهاجم عوض می‌کنند.

بدین ترتیب بازی تا آخر ادامه می‌یابد.

آی ترک ـ گون ترک این بازی مخصوص دختران ترکمن است و معنی آن «ماه و خورشید را می‌خواهم» است.

این بازی گویای زمانی است که ترکمن‌ها به عناصر طبیعی، نظیر ماه و آفتاب احترام گذاشته و حتی نام فرزندان خود را از عناصر طبیعی مانند آی‌خان، گون، داغ و ...

انتخاب می‌کردند.

دختران بازیگر دو دسته شده در مقابل یکدیگر این جملات را رد و بدل می‌کنند: دسته اول: آی تره‌ک، گون تره‌گ.

دسته دوم: هر کیمه گلجک گره‌ک، بیزه‌ن سزا کیم گره‌ک.

دسته اول: اووی ینگه لی گره‌ک، آردی تنگه لی گره‌ک.

سایر اب دوران قزل دیل لی غیز گره‌ک.

دسته دوم: وردا، یقده، آلاقا.

یعنی: دسته اول: دختری به سان ماه و خورشید می‌خواهم.

دسته دوم: نصیب شما چه کسی خواهد شد، از ما چه نوع دختری می‌خواهند.

دسته اول: دختری می‌خواهم که در جلوی ینگه‌هایش روان باشد و پشت سرش تنگه‌های پول (تنگه واحد پول قدیم) دختری به سال شیرین زبانی بلبل.

دسته دوم: اگر توانستی حمله کن و بگیر.

بالاخره دسته اول به سوی دسته دوم هجوم می‌آورد و می‌خواهد دختری را از دسته اول بگیرد که یا موفق می‌شود یا نمی‌شود که بازنده یا برنده‌های آن تعیین می‌شود.

نماد مشخص این بازی را در عروسی بردن ترکمن‌ها می‌بینیم که اصطلاحاً به آن «آیاق آلماق» می‌گویند که در موقع بردن عروس، خانواده عروس سعی دارد ظاهراً عروس را ندهد.

این مساله در نقش زن در جامعه که عامل تکثیر و توان قبیله است، مشخص می‌گردد.

این مراسم به نحوی شبیه مراسم «عورس‌کشی» زرتشتیان است.

سارجه قاورن (خربزه زرد) این بازی به این ترتیب است که اول یک نفر از بچه‌ها (در نقش پیرمرد) خربزه می‌کارد و وقتی خربزه‌ها رسیدند و زرد شدند، بچه‌ها با هم جمع می‌شوند و پیش پیرمرد می‌روند و می‌گویند: «قاری جا بابا» پدربزرگ پیر به ما خربزه بده و سر پیرمرد را گچ می‌کنند و خربزه می‌دزدند و پیرمرد آنها را دنبال می‌کند و به پای بچه‌ها خار فرو می‌رود.

بعد از مدتی آنها دوباره می‌آیند و حرف‌های قبلی را تکرار می‌کنند.

اوچ داش این بازی اغلب دونفری انجام می‌شود.

به این ترتیب که نفر اول سه تا تکه سنگ را در دستش می‌گیرد.

در مرحله اول سنگ‌ها را به زمین می‌اندازد، یکی را در دستش می‌گیرد و در حین این‌که سنگی را می‌گیرد، به بالا می‌اندازد و دو تا سنگ را که روز زمین است، یکی یکی سنگ‌ها را می‌گیرد و مرحله دوم یک سنگ را به بالا می‌اندازد، هر دو تا سنگ را با هم می‌گیرد.

در مرحله سوم سنگ‌ها را با هم به بالا می‌اندازد و با انگشت اشاره به زمین زند.

در مرحله چهارم سنگ‌ها را در دستش می‌گیرد و به ترتیب می‌گذارد، یکی را به بالا می‌اندازد و یکی را در زمین می‌گذارد و بعد جای آنها را عوض می‌کند، دو تا را در زمین می‌گذارند و با هم می‌گیرند.

در مرحله پنجم انگشتان دست را به‌طور عمودی روی زمین می‌گذارند و فاصله آنها تقریباً 3 سانتی‌متر است.

سپس سنگ‌ها را به زمین می‌اندازد و یکی یکی از میان انگشتان سنگ‌ها را عبور می‌دهند.

در هر یک از این مراحل، اگر نفر اول ببازد، بازی را نفر دوم ادامه می‌دهد و اگر نفر اول توانست همه مرحله اول را انجام دهد، برنده می‌شود.

پیشنهاد امروزه همه بازی‌های قدیم ترکمن فراموش شده است و بچه‌های امروزی به نحوه بازی کردن بیشتر آنها آشنا نیستند.

پیشنهاد ما این است که این بازی‌ها در مدارس، به ویژه در مدارس ابتدایی توسط مربیان، آموزش داده شود، زیرا بچه‌ها سرگرمی ندارند و در مدرسه در زنگ ورزش تفریح طناب‌بازی یا وسط‌بازی می‌کنند که هیچ سرگرمی و تنوعی برای بچه‌ها ندارد، ولی بازی‌های ترکمن زیاد و بی‌شمار است که این بازی‌ها امکانات زیادی نمی‌خواهد و چون بچه‌ها از تنوع خوششان می‌آید، بازی‌ها را یاد می‌گیرند و به دوستان خود نیز را یاد می‌دهند و به این طریق بازی‌های ترکمن به دست فراموشی سپرده نمی‌شود.

بازی‌های ترکمنی گردآورنده: صدیقه آتابای سال سوم علوم انسانی دبیرستان کبری (سیمین‌سهر) بهار 84