دانلود تحقیق تجارت الکترونیک و موانع توسعه و گسترش آن در جمهوری اسلامی ایران

در ایران نیز موانع در راه گسترش این صنعت بسیار است اما فقدان بستر مناسب ملی و نگاه سنتی مردم به تجارت، کرس از بیکاری و عدم گسترش بانکداری الکترونیک را می‌توان از مهمترین این موانع دانست.

لذا طبیعی است که اقدامات اساسی و مهمی دارد.

شناسایی و رفع این موانع از سوی دولتمردان ایران انجام گیرد.

جدایی از تجارت سنتی با توجه به ساختار اقتصاد و بازار ایران به یکباره ممکن نیست و این را همه کارشناسان و اهل فن می‌دانند اما می‌توان با بسترسازی جهت جایگزینی تجارت نوین یا همان کسب و کار الکترونیک در از مدت به این خواسته نائل آمد.

2- «عدم زمینه‌سازی لازم برای رشد تجارت الکترونیکی »:
سهم ما از درآمد تجارت الکترونیک در جهان چقدر است؟

اغراق نیست اگر بگوییم تقریباً ما هیچ درآمدی از این راه نخواهیم داشت و اگر کمی خوشبختانه‌تر به قضیه بنگریم بازهم نمی‌توانیم سهم قابل توجهی برای خودمان اختصاص دهیم.

بحث تجارت الکترونیک در کشور نه از سوی دولت و نه حتی از سوی بخش‌های خصوصی و در حقیقت مردم جدی تلقی نشده است.

اما دلیل امر چیست؟

تعداد کاربران اینترنت و حتی متخصصان ما در مقایسه با کشورهایی مانند بحرین، امارات و … بسیار بیشتر است از نظر دسترسی به تجهیزات پیشرفته نیز ما تقریباً در وضعیت مناسبی بسر می‌بریم و تقریباً حدود 5 سال است که اینترنت به طور جدی وارد کشور ما شده، با این وجود سهم این کشورها از تجارت الکترونیکی به هیچ وجه قابل قیاس با درآمد ما نیست و حتی آینده روشنی نیز در این زمینه مشاهده نمی‌شود.

این مسأله می‌تواند دلایل بسیاری داشت باشد.

اما یکی از مهمترین دلایل به طور قطع نگاه سنتی به این پدیده چه از سوی سیاستگذاران و هم از سوی مردم است.

معمولاً به دلیل همین نگاه سنتی ما موفق نمی‌شویم از فناوری‌های جدید نهایت استفاده را ببریم.

در این مثال خاص اینترنت و یک بازار بزرگ داخلی و خارجی در فراروی ما است، ولی تاکنون ما نتوانستیم حتی قدم‌های کوچکی در راه پیشرفت و توسعه تجارت الکترونیک برداریم.

بگذارید کمی بیشتر وارد جزئیات شویم.

مطمئناً مهمترین هدف در تجارت حال چه از روش‌های بسیار پیشرفته الکترونیکی استفاده کند و چه از روش‌های سنتی و قدیمی دستیابی به پول و سود بیشتر است.

طبیعتاً در این میان نقش بانک‌ها و مؤسسات اقتصادی در نقل و انتقال پول بسیار حیاتی است.

هنگامی که در سال 1994 اینترنت قابلیت‌هایی تجاری خودرو علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت، مؤسسات تجاری و بانک‌ها در کشورهای پیشرفته اولین نهاد‌هایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان به کار انداختند.

محصول تلاش آنها همان بانکداری الکترونیک امروزی است.

به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیت‌های بانکداری و اقتصادی به شمار می‌رود.

اما در کشور ما با اینکه مدت زیادی است اینترنت به طرز جدی مورد توجه عموم جامعه قرار دارد اما نه بانک‌ها و نه مؤسسات اقتصادی نتوانستند خود را با این جریان هماهنگ کنند.

به عنوان مثال در کشور ما هنوز یک روش مناسب برای پرداخت‌ها و نقل و انتقال پول در اینترنت وجود ندارد ما نه توانستیم از سیستم‌های کارت اعتباری جهانی که می‌توانست با ترویج در گسترش در جامعه راه را برای نمونه‌های مشابه ایرانی باز کند استفاده کنیم و طبیعتاً به دلیل نداشتن تجربه و نادیده گرفتن تجربه‌های دیگران خودمانی نیز نتوانستیم یک روش مناسب با بازار و وضعیت اجتماعی خودمان بنا کنیم.

انواع فعالیت‌های گوناگون و پراکنده در این زمینه چه از سوی بانک‌ها و چه از سوی مؤسسات اقتصادی خصوصی با شکست محض همراه شد.

هنوز بسیاری از ما تصور می‌کنیم اگر پول نقد خود را از یک دستگاه خود پرواز با قرار دادن یک کارت و وارد کردن رمز دریافت کردیم به این ترتیب نیمی از راه دیجیتالی شدن در اقتصاد را طی کرده‌ایم در صورتی که این کار تنها ماشینی کردن همان روش‌های سنتی است.

بانکداری و تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین‌ حال بسیار پیچیده تبدیل شده است و تطبیق آنی با سیاست‌های اقتصادی در کشورمان تحقیق و برنامه‌ریزی جدی را می‌طلبد، که متأسفانه به نظر نمیرسد ما در این زمینه قدمی برداشته باشیم.

در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیک در می‌یابیم بورس‌های اوراق بهادار مؤسسات دیگری بودند که به سرعت فعالیت‌ خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند در مدت کوتاهی با توجه به برتری‌های اینترنت در مقایسه با روش‌های قدیمی به دلیل سرعت و عرض دقت بالا به موفقیت بی‌نظیری دست یابند به این وسیله در کنار بورس هزارات مؤسسه کارگزاری و شرکت‌هایی که انواع خدمات مرتبط را ارائه می‌دادند خدمات خود را از طریق اینترنت ارائه کردند و به این ترتیب موج جدیدی از تجارت در اینترنت به راه افتاد
بانکداری و تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین‌ حال بسیار پیچیده تبدیل شده است و تطبیق آنی با سیاست‌های اقتصادی در کشورمان تحقیق و برنامه‌ریزی جدی را می‌طلبد، که متأسفانه به نظر نمیرسد ما در این زمینه قدمی برداشته باشیم.

در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیک در می‌یابیم بورس‌های اوراق بهادار مؤسسات دیگری بودند که به سرعت فعالیت‌ خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند در مدت کوتاهی با توجه به برتری‌های اینترنت در مقایسه با روش‌های قدیمی به دلیل سرعت و عرض دقت بالا به موفقیت بی‌نظیری دست یابند به این وسیله در کنار بورس هزارات مؤسسه کارگزاری و شرکت‌هایی که انواع خدمات مرتبط را ارائه می‌دادند خدمات خود را از طریق اینترنت ارائه کردند و به این ترتیب موج جدیدی از تجارت در اینترنت به راه افتاد.

اما اینترنت جز ساده‌تر کردن کارها مزایای دیگری نیز به همراه داشت.

به عقیده یکی از نویسندگان روزنامه والی استرژیت ژورنال وارد شدن بورس به اینترنت به شفاف‌شدن و حتی گسترش این بازار عظیم منجر شد و توانست رونق بیشتری به آن بدهد.

در این زمینه نیز در کشور ما متأسفانه هیچ حرکت مثبتی دیده نمی‌شود.

و به هر ترتیب می‌توان با استفاده از چنین اقداماتی زمینه رشد فرهنگ اقتصاد ملی را گسترش داد.

برای فراگیر شدن بحث تجارت الکترونیک در کشور ـ که در آینده نه چندان دور امری اجتناب ناپذیر به شمار می‌رود ـ با توجه به اینکه ما مجبوریم به زودی به عضویت سازمان تجارت جهانی درآییم و وارد اقتصاد رقابتی جهان شویم بدون آشنایی با اسرار مسئله مهمی مانند تجارت الکترونیک شانس موفقیت خود را به شدت کاهش خواهیم داد و باید هر چه زودتر دست به کار شویم.

آموزش و ایجاد انگیزه برای عموم مردم می‌تواند کلید موفقیت برای شروع موفقیت آمیز گسترش تجارت الکترونیک باشد.

ایجاد انگیزه یک نکته اساسی به شمار می‌رود به عنوان مثال مدل تجارت الکترونیک C2B که معمول‌ترین روش تجارت الکترونیک است را در نظر بگیرید.

هم اکنون این روش در کشور ما موجود است و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این روش‌ خریدار به طور مستقیم با توزیع کننده از طریق اینترنت وارد معامله می‌شود.

هم اکنون سازمان‌هایی مانند شهروند چنین خدماتی را ارائه می‌کنند، اما این خدمات هنوز به صورت عامه در میان ما جا نیفتاده است.

حتی میان کاربران حرفه‌ای اینترنت در ایران استفاده از این خدمات کمتر مرسوم است.

در صورتی که همه ما به خوبی از مزیت‌های این روش با خبریم ولی از آن استفاده نمی‌کنیم.

مطمئناً آموزش و ایجاد انگیزه در کنار یکدیگر می‌توانند ما را به نتایج قابل توجهی برسانند.

3- «تجارت الکترونیک، موانع گسترش در ایران در راه‌کارها»: بخشی از این عوامل به طور فهرست وار عبارتند از: الف: ضعف شبکه ارتباطی داده‌ها و نبود پی بستر مناسب ملی در کشور، عدم وجود سیستم‌های سخت اقراری مناسب و نبود شرکت‌های خدماتی قوی پشتیبانی همه‌گیر جهت ایجاد نصب و نگهداری شبکه‌ها و سایت‌های مورد نیاز نه نقاط مختلف کشور.

ب: همه‌گیر نبودن فرهنگ کاربری مناسب از کامپیوتر در بین عامه مردم ایران و گران بودن آن نسبت به درآمد در سطح کشور.

ج: علاقه سنتی مردم به حضور فیزیکی در بازار به دلیل عدم اعتماد و ناآشنا بودن به اینگونه پدیده‌های نوین و دلایل فرهنگی.

د: گستردگی فراوان مغازه‌ها، فروشگاه‌ها و مؤسسات عرضه کننده کالا در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته جهانی که ترس از بیکاری را در پی دارد.

ه: عدم گسترش شبکه بانکداری الکترونیکی کشور.

و: آشنا نبودن عامه مردم با کارتهای اعتباری و مزایای آن در مقایسه با پول نقد و مشکلات ناشی از آن.

ز: پایین بودن درآمد سرانه مردم ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته که معمولاً مشکل اعتباری را به دنبال دارد.

ح: وجود برخی از ابهامات فقهی قابل پیش‌بینی که ظاهراً در مقابل با تجارت الکترونیکی‌ می‌باشد و می‌بایست توسط فقها ریشه‌یابی و حل و فصل گردد.

ط: مسأله حفاظت و امنیت تجاری در شبکه‌های کامپیوتری و نبود دادگاه‌های الکترونیکی.

ی: نیاز نه سرمایه‌گذاری اولیه و گسترده جهت ایجاد فروشگاه الکترونیکی و دوره انتظار طولانی جهت سوددهی و بازگشت سرمایه به دلیل نامأنوس بودن مردم با این قبیل فروشگاه‌ها.

ک: تئوریزه نوبدن مراحل تشکیل فروشگاه اینترنتی و عدم آشنایی و کم تجربگی برخی از سرمایه‌گذاران ایرانی در طراحی و تأسیس آن.

در صورت بی‌توجهی به تجارت الکترونیک و اصرار بر شیوه‌های سنتی، درآینده نه چندان دور به احیاء در صحنه سیاست‌های اقتصادی جهانی متصل گردیده و به حاشیه رانده خواهیم شد.

بنابراین می‌بایست از هم اکنون اقدامات بنیادی و ریشه‌ای را جهت اتخاذ زمینه‌های لازم به منظور رشد و توسعه تجارت الکترونیک به عمل آوریم.

برخی از راه‌کارها و اقدامات اجرایی لازم عبارتند از: الف: گسترش شیوه‌های نوین بازرگانی، کدگذاری کلیه کالاها و اقلام تولیدی (بارکد) با استفاده از استانداردهای بین‌المللی.

ب: ایجاد دوره‌‌های آموزشی به منظور آشنایی بازرگانان و صاحبان مؤسسات تجاری و صنعتی با تجارت الکترونیک.

ج: ایجاد برخی تغییرات در سیستم آموزشی عمومی (از دوره ابتدایی تا دبیرستان)جهت گسترش فرهنگ تکنولوژی اطلاعات.

د: بررسی برخی از مسائل تجارت الکترونیکی دارای الهام از بعد حقوقی و فقهی (مانند استناد به دیسکت‌های اطلاعاتی و اطلاعات موجود در کامپیوتر به جای اسناد مکتوب و کاغذی).

ه: گسترش شبکه بانک‌های الکترونیکی و اینترنتی و توسعه کارتهای اعتباری به جای پول نقد.

و: اصلاح ساختار تجاری کشور و تهیه قانون تجارت الکترونیک و زمینه‌سازی جهت مشارکت عامه مردم.

ز: ایجاد ارتباط گسترده و قانونمند با سازمان‌های معتبر بین‌المللی در زمینه تجارت الکترونیک و گسترش فرهنگ آن در جامعه.

«موانع محیطی و ارائه الگوی مناسب جهت استفاده از تجارت الکترونیک» در ایران 1- مقدمه: حضور در بازارهای جهانی با توسل به شیوه‌های موفق و کارآمد که خودنمایی از توانمندی اقتصادی کشورها را به تصویر می‌کشد، از جمله ضرورتهای تطبیق با نظام بین‌المللی کنونی به لحاظ پیشرفت‌های حاصله در عرصه‌های اقتصادی و صنعتی آن است.

بی‌شک، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات یکی از حلقه‌های لازم برای افزایش کارایی تجاری در اقتصاد ملی است.

نیل به هدف افزایش کار این، مستلزم اقدام در دو محور اساسی اطلاع رسانی بازرگانی و تسهیل تجاری است.

اطلاع رسانی بازرگانی، با شکستن انحصار اطلاعات، زمینه رقابت و در نتیجه ارتقاء بهره‌وری را افزایش داد.

و گام بلندی در تأمین عدالت اجتماعی به شمار می‌رود.

در محور تسهیل تجاری باید از شیوه‌های نوین بازرگانی بهره جست که شامل به کارگیری از خط نماد (بارکد)، استانداردهای مبادله الکترونیکی داده‌ها و انجام معاملات به صورت تجارت الکترونیکی و بدون کاغذ می‌شود.

بررسی نشان می‌دهد که استفاده از تجارت الکترونیک، 21 تا 70 درصد صرفه‌جویی در هزینه‌های فعالیت‌های مختلف می‌کند.

ایجاد تسهیلات تجاری مجموعه‌ای است که می‌تواند روشنایی بخش راه حضور بیشتر در مبادرت جهانی باشد و با تسهیل ارتباط میان عوامل عرضه و خرید کالا و خدمات.

حجم تجارت روند افزون حضور بیشتر در مبادرت، سریع، مطمئن و کاراتر خواهد شد.

اما تحصیل چنین فرآیندی مستلزم تدابیر و ابتکاراتی پویا در جهت اصلاح ساختار و حذف موانع محیطی است.

در جهت مرتفع نمودن موانع مزبور، از جمله راه‌کارهایی که لزوم توجه به آن احساس می‌شود، اشاعه فرهنگ استفاده از تسهیلات تجاری و آشنایی تمامی بخش‌‌های تجاری با کاربرد چنین امکاناتی است.

بدون تردید، بهره‌گیری خردمندانه از فناوری تجارت الکترویک می‌تواند ما را در بهبود کارایی تجاری و حضور فعال‌تر در عرضه تجارت جهانی یاری داده و به تقویت جایگاه کشور در بازارهای منطقه‌ای و جهانی کمک کند.

با توجه به آنکه تجارت الکترونیک از ضروریات تجارت در قرن 21 می‌باشد لذا برای استفاده از این فناوری لازم است عوامل محیطی مستقیم و غیر مستقیم بعنوان زیر بنادر امر توسعه صادرات مورد بررسی و مطالعه و بازنگری قرار گیرند.

همچنین تجار و سایر دست اندرکاران در امر تجارت باید این امر حیاتی را شناخته و درک نمایند.

برای رسیدن به این منظور لازم است ابتدا عواملی و در واقع موانع محیطی شناخته و اولویت‌بندی شوند، سپس ضریب اهمیت هر کدام را معین کنیم و در نهایت الگویی جهت پیاده‌سازی مناسب تجارت الکترونیک ارائه نماییم.

2- «طرح پرسش‌‌ها»: در رابطه با موانع محیطی پرسش‌های زیر مطرح می‌شود: آیا عوامل محیطی مستقیم در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

به چه میزان؟

2- آیا عوامل محیطی غیرمستقیم در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

به چه میزان، آیا تجار در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

چقدر؟

آیا رقبا در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

آیا واحدهای توزیع فیزیکی در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

آیا مشتریان در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

آیا عوامل اقتصادی در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

8- آیا عوامل اجتماعی و فرهنگی در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

9-آیا عوامل سیاسی و قانونی در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

10- آیا عوامل جمعیتی در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

11- آیا عوامل تکنولوژیکی در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

به نظر می‌رسد با انجام تحقیق بتوان تا حدودی سر پرسش‌های مطروحه فوق پاسخ گفت.

3- مطالعه تحقیقی جهت ارائه الگوی مناسب در جهت استفاده از تجارت الکترونیک در ایران با توجه به توسعه سریع تجارت در جهان و اینکه تجارت دیگر به صورت داخلی نمی‌تواند انجام پذیرد و نیز با توجه به اینکه ایران، جهت حضور فعال در صحنه جهانی و مجامع بین‌المللی مانند سازمان تجارت جهانی باید توان استفاده از فناوری تجارت الکترونیکی را داشته و نیز با توجه به این واقعیت که ایران نیز باید مانند سایر کشورهای جهان استراتژی مشخص و مدنی در خصوص استفاده از تجارت الکترونیک که از ضروریات تجارت در قرن 21 می‌باشد داشته باشد لذا برای استفاده از این فناوری نوین، لازم است استراتژی مشخص تدوین گردیده و در این راستا عوامل محیطی مستقیم و غیرمستقیم بعنوان زیربنا، جهت استفاده از تجارت الکترونیک در امر توسعه صادرات و تجارت مورد بازبینی و بررسی قرار گیرند.

تجارت الکترونیک در واقع انجام عملیات از ابتدای راه‌ یعنی اعلام نیاز و جستجو برای بدست آوردن کالای مناسب، تا انتهای راه‌ یعنی تحویل جنس در محل را شامل می‌شود.

تمام عملیات تجاری توسط یک شبکه گسترده انجام می‌پذیرد بدون آنکه، معضل بوروکراسی، موجب کندی کار گردد.

بعبارت دیگر کلیه عملیات بانکی، بیمه، مدارک عمل و نقل و سایر اسناد مورد نیاز برای صادرات و واردات محصول توسط امکانات و شبکه‌های کامپیوتری و اینرنت انجام می‌پذیرد.

در راه حصول به این مهم کشور ما مدافع متعددی را پیش رو دارد.

یکی از مهمترین و اصلی‌ترین موانع، موانع محیطی است که نقش اساسی و بسزایی را ایفا می‌کند.

4- موانع محیطی: موانع محیطی را به دو قسمت مستقیم و غیرمستقیم بندی می‌کنیم.

موانع محیطی مستقیم شامل تجار، رقبا، واحدهای توزیع فیزیکی و مشتریان و موانع محیطی غیر مستقیم شامل محیط‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و قانون، جمعیتی و تکنولوژیکی می‌باشد.

البته این عوامل محیطی نزدیک بوده و عوامل محیطی دور را شامل نمی‌گردد.

5- اهداف تحقیق: پاسخ به این سئوالات می‌تواند ما را به اهداف زیر رهنمون سازد: 1- کشف موانع و مشکلات محیطی جهت استفاده از تجارت الکترونیک در فرآیند بازرگانی کشور و یافتن راه‌های بهبود و ارائه مدلی در این خصوص.

2- استفاده به جا و صحیح از تجارت الکترونیک و فنون آنی.

3- کمک به افزایش سرعت و ریسک برنامه مدون و اساسی جهت پیوستن به سازمان تجارت جهانی.

4- کاهش تأخیرهای زمانی و تهیه مدارک.

5- کاهش بروز اشتباه.

6- کاهش هزینه نیروی کار.

7- کاهش تأخیرهای ناشی از کنترل اجتناب ناپذیر اداری.

6- روش‌های تحقیق : برای رسیدن به پاسخ این سئوالات و اهداف مورد نظر فوق تحقیقی بین افرادی از 75 کشور جهان شامل 64 کشور در حال توسعه و 11 کشور توسعه یافته صورت گرفته و نقاط قوت و ضعف آنان را از نظر موانع محیطی مورد بررسی قرار داده است.

البته لازم به ذکر است این تحقیق بر اساس 2 روش تطبیقی و پیمایشی صورت گرفته است که الگوهای بدست آمده از این روش‌ها نیز در ذیل آمده است.

لکن قبل از درج الگوها باید توضیحی راجع به دو روش فوق الذکر داده شود.

روش تطبیق: در این روش ابتدا اطلاعات مربوط به کشورهای مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

سپس نقاط ضعف و قوت هر کدام مشخص و بعد کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته با هم مقایسه می‌گردند.

روش پیمایشی: از این روش جهت جمع‌آوری اطلاعات از شرکت‌ها، سازمان‌ها و افراد صاحب نظر در داخل و خارج از کشور استفاده می‌گردد.

ابتدا فرم‌هایی تهیه و سپس موانع محیطی تعیین می‌گردد.

سپس برای شرکت‌ها و افراد در داخل و خارج کشور ارسال می‌گردد.

7- نتیجه‌گیری از تحقیق: در این تحقیق شناخت عوامل محیطی مستقیم و غیر مستقیم و تأثیر آنها به عنوان مانع در تجارت الکترونیک در ایران و ارائه الگوهای مناسب، مد نظر بوده است.

در نتیجه پرسش‌های زیر مطرح می‌شود: 1- آیا عوامل محیطی مستقیم (تجار، رقبا، واحدهای توزیع فیزیکی، مشتریان) در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

2- آیا عوامل محیطی غیر مستقیم (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و قانونی، جمعیتی، تکنولوژیکی) در استفاده از تجارت الکترونیک تأثیر دارند؟

ارائه الگوهای حاصل از تحقیق: ترتیب الگوهای بدست آمده از دو روش تطبیقی و پیمایشی: الگوی بدست آمده از روش اول عوامل محیطی غیر مستقیم نیز به ترتیب زیر اولویت‌بندی می‌گردند.

الگوی بدست آمده از روش اول روش دوم ـ در این روش با توجه به پاسخ متخصصین به سئوالت پرسشنامه و تعیین ضریب اهمیت و درصد سر ؟؟؟

پرسش‌‌ها، آنها را رتبه‌بندی و اولویت هر کدام را مشخص می‌کنیم.

الگوی بدست آمده از روش دوم اولویت‌بندی عوامل محیطی مستقیم به ترتیب زیر می‌باشد.

الگوی بدست آمده از روش دوم همچنین اولویت‌بندی عوامل محیطی غیرمستقیم نیز به ترتیب زیر می‌باشد.

الگوی بدست آمده از روش دوم 8- ارائه پیشنهادات: با توجه به الگوهای ارائه شده پیشنهاداتی بر اساس اولویت‌های تعیین شده به شرح زیر خلاصه شده است.

1- عوامل سیاسی و قانونی الف) حمایت نظام و فرهنگ سازان جامعه از تجارت الکترونیک ب) عضویت ایران در کپی رایت جهانی و تصویب‌ قانونی کپی‌رایت ج) تغییر این بینیش که دولت رقیب بخش خصوصی است.

2- عوامل اقتصادی الف) تصویب قوانین تسهیل کننده ب) ایجاد نظام بانکی کارآمد و بستر مناسب جهت ایجاد بانکداری الکترونیکی ج) دسترسی بدون تبعیض، به اطلاعات 3- اجتماعی و فرهنگی الف) آموزش تجارت الکترونیک در سطح مدارس و دانشگاه‌ها ب) آموزش مستمر زبانی انگلیسی در سطوح مختلف 4- تجار الف) اعطای بودجه مناسب جهت انجام پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری ب) ملی‌کردن پروژه تجارت الکترونیک و اشاعه همه جانبه فرهنگ آن ج) ایجاد صندوق حمایت از تحقیقات الکترونیک د) از میان برداشتن قوانین دست و پاگیر که موجب خنثی سازی ایجاد تسهیلات برای گسترش تجارت الکترونیک می‌گردد.

5- مشتریان الف) ایجاد بستر مناسب فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و قانونی و اداری، جهت ایجاد الکترونیک از طرف دولت.

ب) افزایش امکان دسترسی عمومی به اینترنت ج) همکاری مناسب دولت و ارکان نظام با یونسکو و سایر مراکز در خصوص طرح استفاده از زبان مادری در اینترنت 6- رقبا الف) شناسایی مزیت‌های نسبی به واسطه تحقیقات بازرگانی ب) حمایت دولت از صادرکنندگان جهت استفاده از روش‌های نوین تجارت، هم سطح جهان ج) اشاعه فرهنگ استفاده از بارکد 7- تکنولوژیکی الف) انجام پروژه‌های مهندسی مجدد، حمایت از آنها ب) تشکیل گروه‌های کاری در وزارت خانه‌های مربوط، جهت ایجاد بانک‌های اطلاعاتی ج) توسعه کابل‌های فیبر نوری در سطح کشور د) ایجاد مراکز تحقیق و توسعه و تصویب بودجه‌های لازم جهت حمایت از آن‌ها 8- واحدهای توزیع فیزیکی الف) الکترونیکی کردن گمرکی و مراحل‌ ترخیص کالا ب) استاندارد کردن فرم‌ها و روش‌های مربوطه به تجارت الکترونیک ج) مکانیزه کردن سیستم‌های انباری و ایجاد انبارهای مدرن و مکانیزه به کمک دولت 9- جمعیتی الف) توزیع عادلانه ثروت و درآمد از طریق نظارت مداوم دولت بر روند توزیع درامد در جامعه، مالیات، عوارض و یا رانه به افراد کم درآمد ب) استفاده از جمعیت جوان و تحصیل کرده کشور در امر توسعه تجارت الکترونیک ج) افزایش درآمد سرانه از طریق اختصاص صحیح درآمد نفت به آحاد جامعه «بانکداری و تجارت الکترونیک» 1- مقدمه: برآیند واقعیت‌های موجود مبین این است که تجارت الکترونیکی وابستگی شدیدی به بانکداری الکترونیکی دارد و این وابستگی تا بدان حد است که بدون توجه به بانکداری الکترونیک باید تحقق کسب و کار الکترونیکی را منتفی دانست.

گسترش مکانیسم‌های پرداخت الکترونیکی موحیات حذف نظام‌های سنتی در بانک‌ها را فراهم کرده و از این طریق موجب تسهیل در وقوع تجارت الکترونیکی در کشور می‌شود.

در این فصل سعی شده است ابتداً تعریفی از بانکداری الکترونیکی و سپس در گفتاری کوتاه به ذکر موانع آن پرداخته شود.

در ادامه به پول الکترونیکی که ابزار اصلی در بانکداری الکترونیکی است توجه شده است و ویژگی کلیدی آن مورد توجهی قرار گرفته است.

اثرات پول الکترونیکی بر بانک‌ها از دیگر مطالب مورد بحث در این فصل می‌باشد.

2- بانکداری الکترونیکی: نگارنده بر این عقیده است که بانکداری الکترونیکی را می‌توان شامل انجام تمام فرآیند‌های مالی بانک‌ها از طریق مبادله الکترونیکی داده‌ها دانست که ارائه خدمات به مشتریان را سرعت بخشیده و انجام عملیات بانکی را با دقت بیشتر ممکن می‌گرداند.

امروزه تأثیر تکنولوژی بانکداری الکترونیکی در بهینه‌سازی اداره امور بانکی، تغییر در چرخه‌های کاری بانک‌ها و تضمین سود‌آوری بانک‌ها در آینده را همگان پذیرفته‌اند.

اما به نظر می‌رسد زمانی این صنعت این اثرات را از خود باقی خواهد گزارد که به دو مسأله زیر توجه کافی و وافی صورت گیرد.

1- لحاظ نمودن الزامات و توقعات مشتریان حقیقی و حقوقی سیستم بانکی در مناطق مختلف کشور 2- در نظر گرفتن فعالیت‌ رقبای داخلی و خارجی در رابطه با تکنولوژی و خدمات در ضمن لازم به یادآوری است که بانک‌ها باید خود تغییرات لازم را در فاز‌های اجرایی منطبق بر وضعیت و توان خود انجام دهند.

3- «بانکداری الکترونیک در ایرانی و موانع موجود در سر راه آن» مفاهیم ارتباط الکترونیکی همچون ارسال و دریافت پیام‌های مالی از طریق بکارگیری فن‌آوری رایانه‌ای و شبکه مخابراتی، با پیوستن بانک های داخلی به شبکه جهانی سوء نیت جای خود را در فعالیت‌های بانکی ایران باز نمود.

با این وجود، زیر ساخت قدیمی بانک‌ها، عدم تغییر اساسی در روش بانکداری برای سا‌لهای مدید و مقررات بانکی محدودکننده که عمدتاً ناشی از ضعف ساختاری سیستم بانکی در تجزیه و تحلیل اطلاعات بازار مالی و مشتریان خود می‌باشد، از جمله موانع بزرگی هستند که در مسیر ایجاد تحول و همگام شدن با بانکداری نوین جهانی، سد راه سیستم بانکی می‌باشد و باید توسط موج جدید بانکداران تحول‌گرا و مدیران نو اندیش به کار زده شود.

بانکداری الکترونیک به مفهوم واقعی آن، تنها در چهارچوب یک شبکه بانکی سراسری و یکپارچه امکان پذیر است که در آن دریافت و پرداخت وجوه از هر حساب به حساب دیگر (بدون توجه به بانک مبدأ و بانک مقصد) انجام پذیر باشد و هنوز تا آن مرحله راه‌اندازی راه درازی در پیش است.

البته در این میان باید به طرح‌های جالب و پیشرو نظیر «شبکه شتاب» اشاره داشت که یکپارچه کننده چند بانک داخلی در قالب یک شبکه سراسری بوده است.

از سوی دیگر کندی در پاسخ گویی به نیازهای مشتریان و متقاضیان خدمات بانکی، فضای مناسبی برای شرکت‌ها و مؤسسات مالی و اعتبارات (غیر بانکی) ایجاد می‌کند تا با ارائه خدمات در اشکال نوین، در حد توان سهم بزرگی از بازار خدمات مالی و اعتباری را از آن خود نمایند و در این میان ارائه انواع کارت‌های اعتباری و ایجاد سیستم‌های پرداخت از طریق اینترنت و تلفن همراه کانون توجه بازار خواهد بود.

در همین ارتباط اگر دقت شود که ماهیت عملیات تجارت الکترونیک از لحاظ ارتباط غیر فیزیکی و غیر مستقیم شبیه به عملیات تجارت بین‌المللی باشد، آنگاه قابل تصور خواهد بود که طیف وسیعی از خدمات مالی و اعتباری همچون صدور ضمانت‌نامه‌ها، بیمه‌نامه‌ها و سایر انواع واسطه‌گری‌های مالی توسط بانک‌ها و مؤسسات اعتباری نه فقط برای معاملات بین‌المللی بلکه حتی در حوزه معاملات داخلی یک کشور، قابل عرضه باشد و در صورت ارائه این خدمات، بازاری که در آن تجارت الکترونیک در جریان است به سمت هر چه ایمن شدن پیش خواهد رفت و در حقیقت این نوع خدمات مالی الکترونیک همان نقشی را در اقتصاد الکترونیک بازی خواهد کرد که بانک‌ها و مؤسسات‌ مالی در چند سده گذشته در اقتصاد سنتی داشته‌اند و البته این فرصت انحصاری و سود‌آور از آن مؤسساتی خواهد بود که با سرمایه‌گذاری به موقع در این زمینه اقدام نمایند.

4- پول الکترونیکی چیست؟

بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی مفاهیمی عام و کلی هستند و ما باید مشخص کنیم که ‌آنها دقیقاً از چه چیزی صحبت می‌کنند؟

امروزه این مسأله پذیرفته شده است که بانکداری الکترونیکی می‌تواند به دو جریان مجزا تقسیم شود: یکی عبارت است از محصولات پول الکترونیکی، به ویژه در شکل محصولاتی که ارزش آنرا ذخیره می‌کنند و دیگری عبارت است از تحویل یا دسترسی الکترونیکی به محصولات.

این‌ها محصولاتی هستند که به مصرف کننده این امکان را می‌دهند تا از وسایل ارتباطی الکترونیکی استفاده کرده و به این ترتیب به خدمات پرداخت قراردادی دسترسی داشته باشند.

به عنوان مثال: استفاده از یک کامپیوتر شخصی و یا شبکه کامپیوتری و نظیر اینترنت) برای پرداخت کارت الکترونیکی یا ارسال دستوری برای انتقال وجوه بین حساب‌های بانکی.

از: از آنجایی که پول الکترونیک همچنان در مراحل اولیه پیشرفت است، هنوز تعریف واحدی از پول الکترونیکی وجود ندارد و اشخاص مختلفی پول الکترونیکی را به روش‌های متفاوتی تعریف کرده و توضیح داده‌اند.

جامعه اروپا در پیش‌نویس دستور‌العمل خود پول الکترونیکی را بر اینگونه تعریف نموده است: الف) بر روی قطعه‌ای الکترونیکی همانند تراشه‌های کارت و یا حافظه کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.

ب) به عنوان یک وسیله پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسه صادر کننده پذیرفته شده است.

ج) بدین منظور ایجاد شده است که به عنوان جانشینی الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار بگیرد.

د) به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداخت‌های با مقدار محدود ایجاد شده است مشاور امور مصرف کنندگان فدرال رزرو آمریکا.

پول الکترونیکی را به این عنوان توصیف نموده است: پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش در می‌آید و می‌تواند به صورت کارت هوشمند و یا کار‌ت‌هایی که در آن‌ها ارزش ذخیره شده یا کیف پول الکترونیکی ارایه شود.

همچنین می‌تواند در پایانه فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار بگیرد.

و نیز می‌تواند از طریق خطوط تلفن به سوی بانک‌ها و یا دیگر ارایه دهندگان خدمات و یا صادرکنندگان (پول الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.

از تعریف و توصیف‌ فوق می‌توان نتیجه گرفت که پول الکترونیکی توسط مصرف کننده و مشتری خریداری می‌شود و هر بار که مستقیماً به دستگاه‌های دیگر متصل شود و یا مصرف‌کننده از دستگاه استفاده کند تا از طریق پایانه فروش و یا حتی از شبکه‌های کامپیوتری همانند اینترنت خریدی را انجام دهد از موجودی آن کاسته می‌شود.

5- «ویژگی‌های کلیدی پول الکترونیکی»: ویژگی‌های اصلی پول الکترونیکی عبارتند از: اولاً: ارزش بر روی قطعه و یا وسیله الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می‌شود.

محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند.

در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعه سخت افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریز پردازنده است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالی که در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می‌شود.

ثانیاً: ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می‌شود.

برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادرکننده پول الکترونیکی) فراهم می‌آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداخت‌های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده با تاجر و همچنین امکان باز خرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.

ثالثاً: قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقه آن‌ها ثبت و ضبط شده باشد.

در اکثر روش‌ها و رویه‌های محصول، برخی از جزئیات معاملات بین تاجر و مصرف کننده در یک پایگاه داده مرکزی ثبت و ضبط می‌شود که قابل نمایش دادن و ارائه هستند.

در مواردی که معاملات به طور مستقیم بین مصرف کنندگان امکانپذیر باشد این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف کننده ضبط می‌شود و تنها هنگامی می‌تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارایه شود که مصرف کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد.

رابعاً: تعداد شرکاء و طرفینی که به نحو کارکردی و مؤثر در معاملات الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است.

عموماً در معامله پول الکترونیکی، چهار دسته دخیل هستند: صادر کننده ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشنده سخت افزارها و نرم افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کننده معاملات پول الکترونیکی.

صادر کننده پول الکترونیکی مهمترین شخص در این میان است در حالی که اپراتور شبکه و فروشنده ارایه کنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کننده پول الکترونیکی، بانک‌ها و یا شرکت‌هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را که ارائه می‌دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نیز ارایه می‌شود.

خامساً: موانع فنی و اشتباهات انسانی می‌تواند اجرای معاملات را مشکل و یا غیر ممکن سازد در حالی که در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.

6- اثرات پول الکترونیکی بر بانک‌ها: ابزار پرداخت الکترونیکی نقش مهمی در توسعه تجارت الکترونیکی دارند و خدمات و محصولات بانکداری الکترونیک من جمله پول الکترونیکی می‌تواند فرصت‌های مهم و جدیدی را برای بانک‌ها فراهم کنند.

بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی، به بانک‌ها این امکان را می‌دهد که بازار خود را از نقش‌های سنتی سپرده‌گذاری و اعطای اعتبار فراتر برده و توسعه بخشند، مضاف بر این بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی می‌تواند هزینه‌های (عملیاتی) بانک‌ها را کاهش دهد.

در مقیاس وسیع‌تر، توسعه و پیشرفت مداوم بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی می‌تواند در کاهش هزینه‌های معاملات خرده‌فروشی هم در سطح‌ ملی و هم در سطح بین‌المللی مشارکت و همکاری داشته باشد و این امر به نوبه خود و بالقوه می‌تواند به تولیدات بیشتر و رفاه اقتصادی منجر شود.

بانکداری الکترونیک به مصرف کنندگان قدرت انتخاب‌های بیشتری می‌دهد.

مصرف کنندگان و تجار قادر هستند تا مؤثر بودن و تأثیرگذاری و بهره بردن از راحتی و آسایش بیشتر را افزایش دهند اما توسعه بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی همچنان چالش‌های جدیدی را برای بانک‌های سنتی بوجود آورده است.

معاملات پول الکترونیکی بسیار ارزانتر از سایر معاملات هستند و امروزه این مسایل می‌تواند به عنوان هزینه رقابتی مطرح شود و از سویی دیگر، بانکداری الکترونیک باعث می‌شود که کار برای بانک‌های سنتی سخت‌تر شود، هزینه‌های آنان افزایش یابد (به دلیل کاهش مشتریان) و کسب و کارها را کمتر بادوام و ماندنی سازد.

این بانک‌ها قادر به جذب سرمایه مازاد و بیشتر از بازار سرمایه و سهام نیستند.

7- «جمع‌بندی و نتیجه‌گیری»: آنچه در خاتمه کلام در ارتباط با تجارت الکترونیک قابل توجه می‌نماید امکان استفاده از آن به عنوان یک فرصت تجاری برای ایجاد رشد اقتصادی در سطح کلان و توسعه اقتصاد بخشی ویژه در حوزه خدمات تخصصی می‌باشد.

از سوی دیگر به دلیل حضور گسترده و اجتناب ناپذیر دولت در بسیاری از مناسبات اقتصادی و تجاری (بویژه در سطوح بین‌المللی) نیاز به تطبیق سازمان‌های دولتی، عملیات تجارت الکترونیک (ایجاد دولت الکترونیک) بسیار محسوس می‌باشد وگرنه رشد سریع تجارت الکترونیک در سایه دولتی که برآیندهای ارتباطی درون سازمانی در آن هنوز حالت سنتی (کاغذی) دارند، چندان خوشبینانه بنظر نمی‌رسد.

در این راستا، تدوین و اجرای سیاست‌های کلان در قالب برنامه‌های توسعه برای ایجاد «جامعه اطلاعاتی» یکپارچه با جامعه جهانی، می‌تواند بسیار امید بخش باشد.

این امر به رشد ابزارهای آموزشی و در نهایت به رشد فرصت‌های بالقوه کمک می‌کند.

و سرانجام آزادسازی در اقتصاد و سیاست، خود از رشد و توسعه ارتباطات و تجارت الکترونیک تأثیر عمده می‌گیرد و در حقیقت این تأثیرگذاری دو طرفه است.