گروه انتروباکتریاسه
انتروباکتریاسه گروه بزرگ و ناهمگونی از باسیلهای گرم منفی می باشند که محل زندگی آنها روده انسان و حیوانات است.(1) آنها دارای 3/0 تا 1 میکرومتر عرض و 1 تا 6 میکرومتر طول بوده، غیر متحرک یا متحرک می باشند.(2)
این میکروب ها بی هوازی هستند که روی محیطهای معمولی به خوبی رشد می‌کنند. انتروباکترها گلوکز را بدون ایجاد گاز تخمیر می کنند و موجب تبدیل نیترات به نیتریت می‌شوند. کاتالاز مثبت بوده . اکسیداز ندارند و هیچ گاه اسپور تولید نمی‌کنند(3).
در روده انسان میکروبهای زیادی زندگی می کنند که بعضی هوازی و بعضی بی‌هوازی اند. باید دانست که انتروباکترها شامل تمامی میکروبهایی که در روده زندگی می کنند نمی‌شوند و فقط جزئی از آنها را شامل می‌شوند(2).
اهمیت: اهمیت انتروباکترها در کثرت مبتلایان به این باکتریها می‌باشد و همچنین بایستی در نظر داشت که 10-5 درصد بیماران بستری در بیمارستان به عفونتهای مربوط به این باکتریها مبتلا هستند. عفونت نازوکومیال با این میکروبها که معمولا به غالب آنتی بیوتیکها مقاوم هستند، بیشتر در نتیجه دستکاری مجاری ادراری، عفونت زخمها و گاهی پنومونی و مننژیت دیده می شوند. علاوه بر این بسیاری از اطلاعات باکتریولوژی در زمینه ژنتیک در نتیجه کار بر روی این باکتریها به دست آمده است. این باکتریها نقش مهمی در تجزیه مواد آلی و گیاهان دارند و از این طریق می توانند باعث فاسد شدن آنها شوند(3).
محل میکروب: انتروباکترها در طبیعت بسیار فراوان هستند. در حیوانات (به خصوص پستانداران، در روده انسان، خاک، آب ، غبار و هوا و گاهی در بعضی فرآورده های غذایی و سبزیجات آلوده نیز وجود دارند. بعضی از آنها جزء فلور معمولی روده نمی‌باشند، مانند سالمونلا و شیگلا. یعنی چنانچه از کشت مدفوع به دست می آیند دلیل بر بیماری و یا ناقل بودن شخص خواهد بود(3).
مورفولوژی : این باسیلها که دو انتهای آنها منظم می باشد 3× 5/0 میکرون اندازه دارند. بعضی از آنها مانند شیگلا و کلبسیلا بدون حرکتند. برخی دیگر مثل پروتئوس و سالمونلا متحرک می‌باشند. در برخی مانند هافینا، یرسینیا پسودو توبر کلوزیس و یرسینیا آنتروکولیتیکا تحرکشان مربوط به درجه حرارت می‌باشد. باسیلهای متحرک پری تریش هستند، بدین جهت با ویبریوها و پسودوموناها که فلاژله های قطبی دارند اشتباه نمی‌شوند. همچنین قابل توجه است در میان انواع متحرک،موتانهای بدون فلاژله نیز وجود دارند(3).
فیمبریه در بسیاری از آنتروباکترها وجود دارد و نقش خود را که عبارتست از اتصال به باکتریهای دیگر، اتصال به سلولهای میزبان، پذیرش باکتریوفاژها و تبادلات و ژنتیک می‌باشد را ایفا می کند(3).
محیط کشت: تمام آنتروباکترها روی محیطهای معمولی ژلوز و آبگوشت غذایی بخوبی رشد می‌کنند. در محیط آبگوشت به طور کلی پس از 24 ساعت کدورت یکنواخت ایجاد می‌کند. بطوریکه اگر لوله کشت را تکان دهیم منظره خاصی را مشاهده خواهیم کرد. هنگام کشت کلبسیلاها روی آبگوشت در سطح آن قشر چسبنده ای ایجاد می‌شود. پس از 24 ساعت به تدریج جرمها در ته لوله رسوب می کنند. غالباً روی ژلوز معمولی کلونیهایی به شکل S با حدود مدور منظم، سطح صاف شفاف آبدار ظاهر می شوند(3).
تقسیم بندی : طبقه بندی آنتروباکتریاسه ها بسیار پیچیده است و با پیشرفت مطالعاتی که بر روی همسانی DNA انجام می گیرد، به سرعت در حال تغییر و تحول است. در این خانواده بیش از 20 جنس و 100 نوع مشخص شده اند. ویژگی بیوشیمیایی خانواده انتروباکتریاسه ها ، قدرت آنها در احیاء نیتراتها و نیتریتها و تخمیر گلوکز و ایجاد اسید یا اسید و گاز می باشد. برای اتفراق انواع انتروباکتریاسیه ها از جمله E.Coli تستهای بیوشیمیایی متعددی به کار می روند(4).
ساختمان آنتی ژنی : انتروباکتریاسه ها ساختمان آنتی ژنی پیچیده ای دارند این باکتریها بوسیله بیش از 150 آنتی ژن سوماتیک O (لیپوپلی ساکاریدی) مقاوم به حرکت، بیش از 100 آنتی ژن K ( کپسولی) ناپایدار در برابر حرارت و بیش از 50 نوع آنتی ژن H (مربوط به تاژک) طبقه بندی می شوند. در سالمونلاتیفی آنتی ژنها کپسولی بنام آنتی ژنهای Vi نامیده می شوند(4).
1- آنتی ژن K : از لغت kapsel (زبان آلمانی) گرفته شده است. آنتی ژن K یا آنتی ژن پوششی (envelope) در اطراف باکتری قرار گرفته است. در اغلب موارد به حرارت حساس می‌باشد. این آنتی ژن روی سوماتیک مقاوم به حرارت را پوشانده و در نتیجه مانع از آگلوتیناسیون باکتری زنده می گردد.