امیر جلال الدین چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تیموری و حاکم یزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه، آب سرد .
از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنیان نهادند.
سنگ نصب شده در کرباس مسجد به طرف میدان و نثر وقفنامه بر آن به خط نسخ، شبکه های ظریف از کاشی های معرق دور خارجی گنبد محراب صفه اصلی با طاقنمای مقرتس کاری و این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است.
این بنا مسجد جامع نو نیز نامیده شده است.
این مجموعه در قرن هشتم هجری قمری بنا نهاده شده است
مسجد جامع کبیر
این مسجد یکی از باارزشترین میراث تاریخی هنری و گنجینه ای معماری اسلامی است.
بانی ساختمان اصلی مسجد را علاء الدوله گرشاسب آل بویه – قرن ششم هجری – می دانند ولی مسجد کنونی مربوط به آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری است.
از امتیازات هنری و معماری این مسجد می توان قدرت و استواری کاشیکاریهای نفیس و جالب، سر در بلند، دو کتیبه نفیس یکی به خط کوفی و دیگری به خط ثلث بر روی کاشی لاجوردی معرق در کنار سر در باشکوه، دو مناره زیبا و تزئینات کاشی کاری شده دیوارهای داخلی شبستان و زیر گنبد و خارج گنبد را نام برد.
ارتفاع مناره های آن حدود 48 متر و ارتفاع سر در آن در حدود 24 متر می باشد
مسجد ریگ
این مسجد که کاروانسرای مخروبه بوده است، توسط امیر معین الدین اشرف بنا گردید.
منار گلی مزین به کاشی با خطوط و نقوش مهندسی، قفسه ای چوبی در بالای منار کتیبه خط ثلث بر کاشی معرق در سه طرف در، در کنده کاری دو لنگه ای کاشی های شش ضلعی فیروزه ای و آبی با حاشیه های سیاه سفید مرسوم قرن نهم هجری در بدنه محراب و طاقنمای محراب با گچکاری مقرنس از برجستگیهای مهم این مسجد به شمار می رود
امامزاده جعفر
امامزاده جعفر از نوادگان امام صادق (ع) و مهمترین زیارتگاه مورد احترام مردم یزد، در محله قدیمی مصلی عتیق واقع شده است.
وی در زمان خلافت متوکل عباسی از مدینه به یزد مهاجرت کرد و به شاگردی در دکان آهنگری پرداخت.
وی در سال 423 ه.
ق.
در گذشت و در محل فعلی دفن شد
مسجد ملا اسماعیل
این مسجد بزرگ در جنوب میدان خان قرار گرفته است و اثر همت والای آخوند ملا اسماعیل عقدائی در سال 1222 می باشد.
این مسجد مشتمل است به ایوان وسیع با دهنه 75/15 متر و شبستان با 32 ستون و گنبد های بسی عالی، نقش و نمای آجری درگاهها و گاهی تلفیق شده به کاشی و سنگ مکتوب در طرف چپ بالای سر در بزرگ ورودی با مطالبی با خط نستعلیق و سنگ لوحه های مختلف.
این مسجد در میدان بعثت واقع بوده است.
بانی بنای قدیمی آن بیگم دختر شاه طهماسب صفوی است که به همسری نور الدین میر میران از خاندان شاه نعمت الله در آمد، از بنای قدیم آن چیزی باقی نمانده مگر دو سنگ مرمر یکی در محراب و دیگری بر ستون میدان.
مسجد فرط مسجد کوچکی واقع در محله دار الشفا که گفته شده بعد از خروج ابو مسلم در خراسان و تسلط او بر یزد آنرا ساخت و امام رضا (ع) هنگام سفر از مدینه به خراسان در این مسجد عبادت نموده است.
بر اساس سنگ محراب آن زمان احداث آنها را هشتصد تا نهصد سال قبل تخمین می زنند مسجد چهل محراب این بنا در قرن هفتم هجری توسط خواجه شمس الدین محمد بنا شده است.
علت شهرت آن به چهل محراب آن است که در آن چهل محراب کاشی تعبیه شده بود.
در حال حاضر فقط شش قطعه از کاشی باقی مانده است بقعه سید شمس الدین این در سال 767 هجری قمری بنا شده است.
این بنا دارای ایوان بلند، نقاشی و ترئینات گچ بری می باشد.
ایوان بلند آن دارای کاشیکاری معرق و رنگارنگ است.
در وسط سقف ایوان بلند ترنجی بزرگ و در گوشه های سقف گل و بوته های زیبایی نقش داده شده است.
در داخل ایوان سنگ قبر مرمری، مربوط به بهاءالدین فراش موجود است که تاریخ 850 را نشان می دهد بقعه سید رکن الدین این بنا در سال 725 هجری قمری بنا نهاده شده است و محل دفن سید رکن الدین محمد قاضی می باشد.
این بنا دارای گنبد، گچ بریهای خطوط اسلیمی داخل ایوان بلند و مقرنسهای چهار گوشه بنا و مخراب بلند می باشد.
در داخل بقعه آثار تزئینات آجرکاری و خطوط کوفی و نستعلیق بر دیوارها و حتی در قسمت سقف که با آب رنگ نقاشی شده است به چشم می خورد مسجد جامع فهرج این مسجد که در 30 کیلومتری شرق یزد قرار گرفته، از خشت و گل ساخته شده است.
تاریخ بنای آن به صدر اسلام باز می گردد.
این مسجد در تاریخ معماری اسلامی – ایرانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ستونهای قطور و پوشش تاق آن از نوع پیز گهواره ای است و مناره مسجد که از گل ساخته شده است به دوره های بعدی مربوط می باشد.
بقعه دوازده امام این بقعه مشتمل بر دوازده گنبد منفرد در سال 429 هجری به دستور ابوسعید و ابو یعقوب از امرای علاءالدوله فرامرز ساخته شد.
در این بقعه کتیبه ای به خط کوفی بالای سر در گاه نمای که در حاشیه ای از نقوش گل و بوته قرار دارد و سنگ قبر فخر الدین اسفنجردی از مشایخ بزرگ قرن هشتم به اندازه 92×60 که در محراب نصب شده است توجه بینندگان را به خود جلب می کند.
بقعه شیخ احمد فهادان این بقعه مدفون شیخ احمد و برادرش از اهالی اسفنجرد است.
این دو از عرفای زمان خویش بودند که به یزد آمدند و در محله فهادان سکنی گزیدند.
از بنای اصلی آن تنها گنبدی با بادگیرهای کاشی کاری مربع شکل و محراب کاشی کاری شده معرق باقی مانده است.