دانلود تحقیق یزد

واژه یزد: نامی است باستانی که ریشه در ( یشت yast) یا ( یزت yast) و ( یسن yasn) دارد، با مفاهیمی چون ستایش، نیایش، پرستش، ایزد، و ...

یکی از فصول پنجگانه اوستا هم به یکی از این نامها یعنی یشت خوانده شده است.

اما اینکه کدامیک از عوامل انسانی، محیطی و جغرافیایی بیشتر در نامگذاری آبادیها و شهرها تأثیر داشته، به نظرمی رسد عامل انسانی و قومی نخستین و بیشترین تأثیر را بر جای نهاده است.

شواهد تاریخی نشان می دهد، قومی که در یک سرزمین خالی از سکنه ساکن می شده ، نام قوم خود یارتیس خود یا نام محل سکونت پیشین را بر آن نهاده است، نژاد آریا از همین نمونه است.

فلرافتی که در انتخاب این نامها با مفاهیم متعالی وجود دارد- بویژه در مورد اماکن- از نخستین جاذبه های فرهنگی است که زندگی یک ملت به آن قوام می یابد و چنین است یزد و آبادیهای آن استان عبدالحسین آیتی در « آتشکده یزدان» روایتی را باز گفته است که گویا شهر باستانی یزد را ادساتیس می نامید اند.

کثه هم نام دیگری است که به این ناحیه داده شده بود.

نوشته اند که در زمان اسکندر یزد را کثر می نامیدند و آن اولین عمارت و آبادی یزد بود و به زندان ذوالقرنین شهرت داشت.

اما یزد آخرین نامی است که به ما رسیده و در دوره ساسانی بوده که به آن یزدان می گفتند که این خود ریشه دینی دارد.

و در پاره ای از متون قدیمی یزد را دارالعباده گفته اند.

احمد کاتب مورخ یزد در قرن نهم نوشته است، درسال 504 هجری ملکشاه سلجوقی حکومت یزد را به علاء الدوله کالنجار واگذار کرد و آنرا دارالعباده نامید.

بررسی تاریخی و سیاسی یزد: 1 یزد در دروه های پیش از اسلام: یزد از سرزمینهای باستانی ایران است.

در بررسی یزد باستانی، نه تنها به شهر یزد، بلکه به جلگه یزد یا واحد اراضی بزرگترین نظر داریم که از شمال غرب تا حوالی اصفهان ، از جنوب شرق تا استان کرمان، تا غرب تا منطقه ابرکوه گسترده است.

این که در افسانه های تاریخی بنای اولیه مناطقی از یزد، مثلاً میبد را به سلیمان نبی و یزد را به ضحاک و اسکندر و ابرکوه را به ابراهیم پیامتبر نسبت داده اند، خود از نشانه های دیرینگی تاریخ و فرهنگ این سرزمین کهن است.

هر چند که در بیان تاریخ نمی شود به این روایتهای افسانه وار تکیه کرد، اما مجموعه اسناد پراکنده مجود در یزد نیز به سهم خود میراث شایان توجهی از فرهنگ و تمدن کهن و ریشه دار را در این سرزمین معرفی می کند، برای مثال دست افزارهای سنگی یافته شده در دره های شیرکوه، نگاره های روی تته سنگ کوه « ارنان» و قطعات سفال نقش دار یافت شده در نارین قلعه میبر- که اهل تحقیق آن را متعلق به دوره ایلامی می دانند- و نیز غارهای متعد استان و مساکن باستانی و آثار معماری و شهر سازی باستانی و یادگارهای آیین های کهن ایرانی که در گوشه و کنار این استان پراکنده است
مدنیت یزد در دوره ای که کشاورزی آغاز می شود، در چهار کانون عمده پا گرفته است، که عبارتند از کانونهای « مهریز و فهرج»، « یزد» ، « رستاق» ، « میبد» که البته به یک اعتبار می توان منطقه ابرکوه را نیز به این چهار کانون افزود.

منطقه یزد به گمان قوی در دوره هخامنشی دارای راههای معتبر و موسسات راهداری و مراکز پستی و چاپاری بوده است.

« بار تولد» نویسنده « تذکره جغرافیایی تاریخی ایران» ، یزد را عمدتاً دارای اهمیت بازرگانی گذر می داند.

علاوه بر این پاره ای یادمانهای مادی و غیر مادی منطقه که تا امروز نگهداری می شود سررشته ای از آیین های کهن ایرانی را بدست می دهد که قرنها پیش از ترویج مذهب « نو زردشتی» ساسانی مردم منطقه بدان پای بند بوده اند، از آن جمله می توان از « مهرپرستی» و نیایش « آناهیتا» نام برد.

در این باره از پاره ای نمادهای باستانی به ویژه چند نیایش گاه کهن الهام « آناهیتا» که دیر زمانی در این منطقه پایدار بوده است می توان نام برد که از آن جمله است: « پارس بانو» ، « پیرسبز»، «‌پیر نارکی» و ...

تاریخ نویسان قدیم یزد به اتفاق مطالبی درباره حضور و دخالت شاهان ساسانی بویژه قابد و انوشیروان و یزدگردها در نقطه یزد نوشته اند و آبادانی مناطقی از یزد، از جمله شهر یزد را به آن نسبت داده اند.

همچنین در بررسی های تاریخی، سکه هایی معرفی شده است که در دوره پوراندخت ساسانی در شهر قدیم میبد ضریب می شده است.

منطقه یزد، به دلیل موقعیتی که در یکی از شاهراه های اصلی شرقی – غربی ایران داشته، در نخستین سده اسلامی به تصرف مسلمانان در آمد.

از آن پس تاریخ دوره اسلامی یزد آغاز می شود.

2- یزد در صدر اسلام : از نیمه دوم قرن اول هجری، قبایل متعدد عرب جهت اسکان رهسپار ایران شدند و گروهی از آنها در یزد سکونت گزیدند.

اعرابی که وارد یزد شدند عمدتاً ازقبایل بنی تهیم و بنی عام بودند.

که در محله خاصی- که بعدها به محله عربها معروف شده- مستقر شدند.

درقرن چهارم هجری که آل بویه بر قسمت های غرب و جنوب ایران و عراق تسلط یافتند جمعی از علویان هم به یزد آمدند و محله ای معروف به « کوی حسینیان» را به خود اختصاص دادند.

معروفترین آنها امامزاده سید جعفر است که از سادات عرضی بود و در سال 424 ه ق در یزد وفات یافت و قبرش زیارتگاه مجبان آل علی (ع) است.

3- حکومت آل کاکویه : طغرل سلجوقی در سال 443 هـ ق اصفهان را از ظهیرالدین ابوه منصور فرامرز کاکویی گرفت و در عوضش یزد و ابرقو را به او داد.

حکمرانی ابومنصور فرامرز مصادف با فرمانروایی پادشاه مقتدر سلجوقی یعنی طغرل، آلب ارسلان و ملکشاه بود و نزد آنها احترامی سزاوار داشت.

پس از او فرزندش امیر علی و سپس علاءالدوله کالیجار و پسرش امیر فرامرز به حکومت یزد رسیدند و انی هر سه در دستگاه سلجوقیان صاحب مقام بودند.

چون امیر فرامرز فرزند ذکوری نداشت حکومت یزد به دو دختر وی واگذار گردید و رکن الدین – سالم بن وردان روز به اتابکی آن گماشته شد.

بدین ترتیب حکومت یزد از آل کاکویه به اتابکان یزد انتقال یافت حکام آن کاکویه در یزد منشأ اثر و باعث خیر و برکت شدند و در توسعه شهر و رفاه عامه سعی فراوان داشتند.

مساجد و مدارس چند و قناتهای متعددی جهت مشروب ساختن دهات و محلات شهر ایجاد کردند.

امیرعلی، دومین حکمران آن کاکویه در محله سثارستان مدرسه ای ساخت و جهت مدفن خود گنبدی در آن مدرسه برافراشت که بعد به «‌دومنار» معروف شد.

وی جبن مسجد ارسلان خاتون مسجد جامعی ساخت و همسرش مناره ای را بر آن برآورد که به قول مستوفی بافقی، اولین مناره ای بود که در یزد بنا شد و تا سال 832 هجری قمری باقی بود.

بعده مسجد مزبور ضمیمه مسجد جامع کبیر شد، علاءالدین کاکویی و وابستگان وی هم آثار خیریه به یادگار گذاشتند.

در زمان وی فندق و برج و بار و حصاری دور شهر کشیده شد و چهار دروازه با درهای آهنین ایجاد کردند که نام چهار امیر و سردار علاءالدوله به خط کوفی بر آن نقش شده بود.

محله یعقوبی از آثار ابویعقوب دیلمی است که تا امروز به همین نام و نشان باقی است.

آخرین حکمران آن کاکویه، امیر فرامرز در حوالی ابرند آباد دهی ایجاد کرد که به گرد فرامرز موسوم گشت.

4- اتابکان یزد : کشمکش و ضعف و قتوری که در دولت سلاجقه راه یافت.

موجب شد تا در گوشه و کنار ایران از جمله یزد، اتابکان از دولت مرکزی فاصله بگیرند.

به مرور زمان اتابکان یزد بدان پایه رسیدند که هرگاه سلاجقر کرمان و قراحتائیان آن ساان به مشکل جانشنی بر می خوردند از آنها کمک می گرفتند و با ایجاد پیوندهای زناشویی روابط دوستانه خود را با آنان گسترش می دادند.

اتابکان در آبادی و عمران یزد کوششهای وافری کردند و بناهای بسیاری از خود به جا گذاشتند.

رکن الدوله سام در نزدیکی دروازه مهریز مدرسه ای ساخت که آن را تابک می خواندند.

وردان – روز پسر عزیز الدنی لنگر- در بازار دلالان مدرسه « وردان –روز» را بنا کرد.

محمود شاه کوشید و محلات خارج از شهر را درون حصار آورد و میدانی وسیع ایجاد کرد.

مادرش، مریم ترکان، دهی به نام مریم آباد ساخت.

5- حمله مغول و امنینت یزد: در زمان حکومت سلطان قطب الدین، چنگیز خان مغول به ایران حمله کرد وی سلطه مغولان را پذیرفت و جانشینانش به عنوان دست نشانندگان مغول در یزد ابقاء شدند و با کفایت و زیرکی یزد را از ایغار مغولان مصون داشتند.

در سایه امنیت و آرامش نبی یزد، در این دوره بازرگانی و مبادله کالاهای مختلف، رونق یافت.

عوامل متعدی در بسط و توسعه بازرگانی دخیل بودند، از جمله اینکه ایالات جنوبی ایران تحت حاکمیت مغولان قرار گرفته بودند، لذا کالاهای یزدی تا آن سوی آبهای جنوبی ایران بخصوص هندوستان راه یافتند و تنها مشکل، حفظ و حراست راههای منتهی با بازار فروش بود.

راهداری و نگهداری راههای کشور از زمان مغولان مورد توجه قرار گرفت.

و حفاظت راهها از اغلب به امر او و بزرگان واگذار می کردند.

در اوایل قرن هشتم هر دو جنبه، یعنی گسترش شبکه راههای منتهی به یزد و هم امنیت آن حاصل شد و این دو از مواردی بود که نقش به سزایی در توسعه بازرگانی یزد و در نهایت شکوفایی اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی این ایالت داشت.

موقعیت یزد دور حاشیه بیابانی، برای قافله ها رعب آور بود و از هر سو مورد حمله راهزنان قرار داشت، لذا ایلخانان راههای یزد را به شرف الدنی مظفر پدر امیر مبارز الدین محمد واگذار کردند.

وی با تمام قوا به دفع اشرار همت گماشت، تا آنجا که صاحب مجمع الاشناب می نویسد: وی عمداً کیسه های زروسیم در راه می نهاد و کسی جرأت دستبرد نداشت» از طرف دیگر در همان زمان یکی از افراد متنفد و ثروتمند سید شمس الدین، پسر سید رکن الدین که در تبریز نیز ابوسعید بهادر خان و وزیرش چاه و مقام ویژه ای داشت، به گسترش شبکه راههای یزد ککم شایان کرد.

وی به عنوان ابنیه خیر برای مسافران در مسیر نائین به یزد و نائین به کاشان استراحت گاههایی در قالب رباط و خانقان و کاروانسرا ساخت 6- دوره حاکمان آل مظفر، دوره اقتدار یزد: حکومت آل مظفر در تاریخ یزد نقطه عطفی است، چرا که برای نخستین بار این خطه در ملی حیات دیرینه اش سلسله ای را در درون خود پرورانید که بیش از نیم قرن مقدرات صحفات جنوبی ایران را در دست داشت.

آل مظفر، میبد را پایگاه اصلی خود قرار دادند و از اینجا به نواحی دیگر چنگ انداختند، لذا یزد از نظر سیاسی و اقتصادی به چنان اهمیت و اعتباری دست یافت که در هیچ عصری از تاریخ خود بدان منزلت نرسیده بود.

این توفیق صرفاً به خاطر ظهور سلسله آل مظفر در یزد نبود، بلکه شرایطی که در دوره مغول بر ایران حاک شد شهرهای دور افتاده و دو از هیاهوی سیاسی همچون یزد را مورد توجه رجال نامی قرار داد.

طی یک قرن حاکمیت مغول بر ایران، یزد بیش از دو برابر وسعت یافت و در دوره آل مظفر بخصوص زمان امیر مبارز الدین محمد به مرکز فعالی پیامی مبدل شد.

آل مظفر گویا از جمله اعرابی بودند که در صدر اسلام به ایران آمده و در خواف خراسان سکونت داشتند.

جد اعلای آنها، غیاث الدین حاجی، از ترس چنگیز و مغولان از محل سکونت خویش فرار کرد و در فیروزآباد میدب متوطن شد.

فرزندان وی در دستگاه اتابکان راه یافتند و از طریق آنها به ایلخانان مغول معرفی شدند.

امیر مبارز الدین ابتدا پدر را ارث برد و حکومت میبد و راهداری یزد را به عهده داشت.

کاردانی امیر مبارزالدین و بی کفایتی حاجی شاه باعث شد که ابو سعید بهادرخان حکومت یزد را به امیر محمد واگذار کرد و تا مرگ خان حاکم، امیر مبارزالدین از جانب مغولان بر یزد حکم راند.

بعد از مرگ ابوسعید و تفرقه در میان مغولان ایران تجزیه شد و هر امیری کوس استقلال کوبید.

امیر مبارزالدین هم یزد در مرکز حکومت خود قرار داد.

در رقابتها و جدال چهارده ساله او با ابواسحق اینجو، یزد به صحنه درگیری تبدیل شد و تلفات و خسارات زیاد را متحمل شد.

اما سالهای آخر حکومت امیر مبارزالدین یزد قرین آرامش و آسایش گشت.

بعد از برکناری وی و جانشینی شاه شجاع حکومت یزد به شاه یحیی رسید.

شاه یحیی با هیچ کدام از شاهان مظفری سرسازش نداشت و جاه طلبی و تفاوتهای وی اهالی یزد را به زحمت انداخت، اما سوای این خصلت ناپسند، پشت بر آبادانی یزد سعی و همت زیاد کرد اوج شکوفایی و عظمت فرهنگی یزد نیز مربوط به همین زمان است.

در هیچ جای ایران به اندازه یزد دارالتعلیم بوجود نیامد، به گونه ای که یزد به دارالعلم ملقب شد.

و در مدارس و مساجد علوم مختلف تدریس می شد.

ویژگی دیگر دوران آن مظفر رونق تصوف دربرداشت، شایان ذکر است که رشد و نفیح تصوف منصور بدین شهر نبود.

7- اقتدار تیموریان : در سال 795 قمری امیر تیمور در یورش سه ساله خود طومار دولت مظفری را در نوردید و یزد را به یکی از اعمال خود سپرد.

بعد از مراجعت تیمور به ماوراء النهر گروهی از همولی مردم نسبت به ال مظفر سوء استفاده کرده، به رهبری حاجی آبدار یزد را از تصرف حاکم تیمور بیرون آوردند و سپس سلطان محمد پسر ابوسعید طبسی، یزد را به جنگ آورد و استقلال آن را اعلام کرد.

حاکمان تیموری اصفهان و نائین و اردستان برای اعاده نظم به یز لشکر کشیدند، اما شکست خوردند.لاجرم پیر محمد بن عمر شیخ بن تیمور، حاکم فارس، با سپاهی فراوان رهسپار یزد شد و به امیر تیمور حاکم سیستان هم همراهی و مساعدت کرد و از هر طرف یزد را در محاصره گرفتند.

اما تیمور در مورد یزد کاری کرد که در طول فرمانروا پیش سابقه نداشت، بدین معنی که دستور داد پشت به اهالی یزد مداراکنند و مالیات دو ساله را نگیرند و برج و باروی شهر را عمارت کنند و دارالحکومه معروف به « قلعه مبارکه نارین قلعه» را به بهترین وجه بسازند.

با ظهور ترکمانان یزد از کف تیموریان بیرون رفت و ارای ترکمن یکی پس ازدیگری بر یزد حکومت کردند اما در زمان آنها نیز درو به انحطاط رفت.

رقابت وکشمکش امرای ترکمن و مخارج هنگفت لشکرکشی ها آنان برای مردم یزد گرانبار بود.

مصائب طبیعی هم مزید بر علت شد چنانچه چندین سال بر اثر خشکسالی در یزد قحطی و گرانی بیداد می کرد و بعد از آن یعنی در سال 860 سیل ویرانگر منجر به خرابی بسیاری از بناها و خانه های مردم و ویرانی شانزده محله شد.

یزد از سقوط صفوی تا سقوط قاجار: در زمان یورش افغانها به ایران یزدی ها به رهبری میراز عنایت سلطان دلاوریهای فراوانی از خود نشان دادند.

محمود افغان در تصرف یزد ناکام ماند و عاقبت یز را رهلو اصفهان را فتح کرد.

اشرف جانشین محود چهار سال با یزدیها و عنایت سلطان چنگیز و عاقبت با حیله بر او و دودمانش دست یافت و به استثناء مومن خان و محمد تقی خان، خواهرزادگان عنایت سلطان، همه را به قتل رساند.

مومن خان،‌از جانب نادرشاه افشار، حکومت کرمان یافت و محمد تقی خان و فرزندانش تا اواخر زمان قاجار در نقش حاکم یا مستوفی یزد خدمت کردند.

این خاندان خدمات ارزنده ای به یزد کردند و آثار و بناهای فراوانی در یزد برآوردند.

باغ دولت آباد، باغ ناصریه، مدرسه خان، میدان خان، بازار خان، بازار قیصریه و ...

از آثار این خاندان است.

نهضت مشروطیت در یزد: نهضت مشروطیت از مهمترین وقایع در دوره قاجار بود و مردم ایران بعد از قرنها استبداد شاهان جهت احقاق حق خود قیام کردند و مردم یزد ینز به سهم خود در این نهضت ملی شرکت کردند.

از جمله کشانی که مشروطه را با طیب خاطر پذیرفته اند، حاجی محمد تقی مازار، ملاعبدالکریم حائری، عمارالاسلام، سید ابوالقاسم شاهزاده فاضلی بودند که به اتفاق گروهی از مردم در کنسولگری انگلیس در یزد متحص شدند.

ملاعبدالکریم حائری اولین نماینده یزد در مجلس شورای ملی شد.

تغییر سیستم حکومتی و جایگزینی حکومت مشروطه باعث تعویض حاکم یزد گردید و معظم السلطنه به حکومت یزد رسید.

ناصرالملک همدانی، وزیر مالیه وقت، از مستوفیان ولایات مبلغ مالیات راصورت دادند و فرستادند ولی دستهایی در کار بود که اصل و فرع مالیات یزد را جمع کردند و از تصویب مجلس گذراندند و وزارت مالیه طبق مصوبات مجلس مبلغ تعیین شده را از یزدی ها مطالبه کرد و این عمل موجب شورش وصف ناپذیری شد.

بعد از گذشت یکسری عوامل حاج فخرالدوله حاکم یزد شد که ضعف او ناآرامی های بیشتری را بوجود آورد و کار بی نظی و شرارت به جایی رسید که عده ای از مردم به سرکردگی استاد محمد بنادر امامزاده جعفر جمع شدند و از پیشکار مالیه خواستند.

و تا زمانی که در تهران اوضاع تثبیت نشد در یزد نیز وضعیت سامان نیافت و به مرور زمان شرایط سیاسی عوض شد جنگ جهانی اول شروع شد و آلمانی ها به یزد را یافتند و این بود که انگلیسیهای مقیم یزد احساس ترس کردند تا جایی که از مرتضی قلی خان که از طرف قوانین بختیاری برای مجلس شورای ملی انتخاب شده بود خواستند در یزد بماند و امنیت آنها را تأمین کند.

با شکست آلان در جنگ جهانی اول و اقتدار دوباره انگلیس در ایران، اوضاع سیاسی دگرگون شد بدین معنا که انگلیسی ها اسباب سقوط قاجاریه را در ایران فراهم کردند و در نهایت رضاخان سلسه پهلوی را بنیان نهاد و بعد از آن بود که در بهمن سال 1357 دولت پهلوی ساقط شد و حکومت انقلاب اسلامی و ایران تأسیس شد و دیگر ما شاهد هیچ اعمال سیاسی دیگر نبوده ایم.

معرفی شهر یزد : 1- موقع ریاضی: استان یزد در مرکز ایران و بین 29 درجه و 35 دقیقه تا 33 درجه و 22 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 49 دقیقه تا 56 درجه و 40 دقیقه طول شرقی زمین قرار دارد که به طور کامل در ملوقه مناطق خشک و بیابانی جهان واقع شده است.

یزد از جنوب حدود 6 درجه تا مدار رأس السرطان فاصله دارد.

از طرف دیگر این سرزمین در نیمکره شرقی و بین نصف النها َ55 و52 و َ27 و 56 واقع است که گستردگی آن در جهت غرب و شرق حدود 4 درجه است و چنانچه تقریباً هر درجه از سطح زمین را حدود 111 کیلومتر در نظر بگیریم پهنای استان یزد حدوداً 450 کیلومتر خواهد بود.

2- موقع نسبی : این استان چون در واحد طبیعی بیان مرکزی ایران و در معدوده بیابانی و گرم و خشک دنیا واقع شده ، محدودیتهای شدید، در زمینه منابع آب دارد.

به علاوه یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه ای که در مرکز ایران دارد در طول تاریخ همواره به دور از بحرانها و درگیری ها و تداخل فرهنگی قرار داشته است.

یزد که در کمر بند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی قرار گرفته است با هم کبوددهای طبیعی، به منزله پل ارتبای بین مناطق شمالی و جنوبی کشور محسبو می شود.

جاده معرفو (سنتو) که بندرعباس را به تهران متصل میکند از میان این استان و از شهر یزد می گذرد.

3- حدود مرزها : موقع استان در تقسیمات سیاسی کشور: 1- از سمت شمال به استان اصفهان ( شهرستان نائین) 2- از سمت شمال شرق به استان خراسان ( شهرستان طبس) 3- از سمت جنوب به استانهای کرمان و نفارس ( شهرستان آباده در فارس) 4- از سمت شرق به خراسان و کرمان ( زرند در کرمان، طبس در خراسان) 5- از سمت مغرب به استان اصفهان ( شهرستان اصفهان) 4- آب و هوا : استان یزد به سبب موقعیت جغرافیایی اش در فلات مرکزی ایران، دارای آب و هوای اقلیمی گرم و خشک بیابانی- است اما شرایط محلی، پاره ای دگرگونی های مورد در آن پدید آورده است.

از یک سو ارتفاعات شیرکوه ( با قله 4075 متری) تا شعاع وسیعی از منطقه را تحت تأثیر عوامل مثبت خود قرار می دهد، به گونه ای که در دره ها و کوهپایه های آن هوا نسبتاً ملایم و دارای ویژگیهای ییلاقی است.

اما از سوی دیگر در مرکز و شرق استان وجود کویرهای نمک و دشتهای وسیع لخت و عریان بر میزان درجه خشکی و هشتر شرایط کویری افزوده است.

معمولاً سردترین ماههای سال دی و بهمن و گرمترین آن تیر است 5- جمعیت استان یزد : جمعیت شهرستان یزد در سال 1385 طبق آخرین سرشماری کشوری 276/526 نفر بوده است که از این جمعیت 274059 نفر مرد و 252181 نفر زن هستند.

و به طور کلی از این جمعیت 511033 نفر آنها در بخش مرکزی یزد زندگی می کنند.

6- منابع آب : الف : آبهای سطحی: به علت کمی ریزشهای جوی هیچگونه رودخانه دائمی در منطقه وجود ندارد اما تعدادی سیل- که برخی ازآنها در سالهای پرباران از چند ساعت تا یکماه و بیشتر آب دارد.

وجود دارند.

ب : آبهای زیرزمینی: از روزگار کهن یکی از منابع مهم مورد استفاده مردم یزد آبها زیر زمین بوده است.

از سال 1333 شمسی کار حفر و بهره برداری از چاههای عمیق و نیمه عمیق نیز شروع شده و به علت نیاز دائم متأسفانه این فعالیت به سرعت در منطقه گسترش یافته است، به گونه ای که امروزه در اغلب مناطق استان انواع چاه های عمیق و نیمه عمیق جایگزین قنوات شده است.

تاریخچه شهر یزد: برخی از مورخین بنای اولیه شهر یزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می دهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنین نهاده است و به اعتقاد عده ای دیگر از تاریخ نویسان در دوره ساسانی به فرمان یزدگرد اول در این محل شهری به نام « یزدان گرد» بنا گردیده است.

نام یزد از همین عنوان گرفته شده است و به معنی مقدس، فرخنده و در خور آفرین می باشد.

مورخین یونانی شهر کهن و باستانی را ایساتیس خوانده اند که احتمالاً بعد از ویرانی شهر کهن «کتر» پدید آمده است.

پس از ظهور اسلام و گرایش مردم ایران به دین اسلام به یزد لقب دارالعباده داده شد.

یزد به معنای پاک و مقدس و یزدگرد به معنای داه خدایی است.

شهر یزد نیز به معنای شهر خدا و سرزمین مقدس است.

اولین بار نام یزد در کنار اسم چنین تخمه یکی از هم رزمان داریوش آورده شد.

ویژگیهای فرهنگی شهر یزد: 1- هنر و معماری سنتی یزد: بزرگترین هنر یزدی رامی توان «هنر زیستن» و تلاش او در خطه ای دانست که مجموعه شرایط برای تداوم بقاء ناگوار است.

«هنر» تبدیل محدودیت ها به امکان «هنر» شناخهت خوإ «هنر» شناخت طبیعت،«هنر» استخدام طبیعتی خشن و تبدیل آن به محیطی با صفا...

برای زندگی و زنده ماندن هنری که با علم و فن عجین می شود و از «گل» ارزانترین، فراوانترین و در عین حال فقید ترین مصالح، غنی ترین آثار معماری را می آفریند که در گستره زمین در نوع خود بی نظیر است.

اول زمین را می کاود و با احداث قنوات، شالوده شهر و آبادیهای راچی می افکند که در پهنه کویر طی قرون متمادی به حیات خود ادامه می دهند.

به همین دلیل اصلی ترین بنیان شهر و اثر تاریخی آن پدیده ای است که از دیده ها پنهان است و آن شبکه آبرسانی زیرزمینی آن است.

اصولاً یزد شهری است که بخش قابل توجهی از فضاهای ارزشمند معماری و شهرسازی آن در دل زمین جای دارد فضاهایی که معرفی آنها مستلزم امکانات و شرایط ویژه ای است.

قناتهای شهر قدیم، استخوان بندی استقرار فضاهای زیستی است که بر روی آن به نحوی معقول و منطقی مستقر شده اند.

بسیاری از خانه ها، مدارس علمیه، بازارها و مساجد از طریق ( جوب و پاکنه) ، (بریده)، (پایاب) به قنات مربوط می شوند.

قناتها پس از تغذهی محلات مسکونی، راه خود را جهت سیراب کردن اراضی کشاورزی در شمال ادامه می دهند.

عناصر معماری موجود با وجو تنوع دارای وحدت می باشند و به لحاظ منطق طراحی و ساخت، غنای اندیشه مصرف شده در آنها به گونه ای است که ساختمانهای گلین، نیز مصرف دارد و توسط کشاورزان بصیر و پرتلاش یزدی بار دیگر وارد چرخه تولید می شود و به عنوان مرغوب ترین خاک کشاورزی تولدی دوباره می یابد.

به قول دکتر شیرازی: « شهر یزد یکی از نادرترین شهرهای ایران است که ازدواج تمدن اسلامی و تمدن ایرانی به بهترین نحوه در آن محقق شده است و آثار باقیمانده در این خطه شاهد این مدعاست» 2- مجموعه بازارهای قدیمی یزد: در یزد و نوع بازار سرپوشیده که براساس اصول معمای وشهر سازی سنتی شکل گرفته موجود است: 1- بازارچه 2- بازار.

1- بازارچه ها: معمولاً مرکز محله های قدیمی شهر را شامل می شوند و در جهت پاسخگویی نیازهای روزمره ساکنان طراحی شده اند.

به عبارتی مقیاس فعالیت آنها محله است.

نانوایی، قصابی، عطاری، میوه فروشی، یک یا چند کارگاه کوچک تولیدی، حسینیه، مسجد، آب انبار، یک بازارچه را تشکیل می دادند.

بازارچه کوشک نو، بازارچه شاه ابوالقاسم، بازارچه غلامعلی خراسانی، بازارچه هاشم خان، بازارچه قد محلم تکل نمونه هایی از بازارچه های یزد محسوب می شوند.

2- بازارها: آنچه که امروز به عنوان بازارهای قدیمی یزد می شناسیم مجموعه معماری شهری گسترده ای است که در جنوب برج و باروی شهر واقع شده که چندین راسته بازار، تیمچه، سرا، مسجد، میدان حسینه، مسجد، آب انبار، کاروانسرا، کارگاه تولیدی را در بر می گیرد و در مقیاس منطقه ای و در حدودی ملی عمل می کند.

قدیمی ترین بخش بازار یزد به نام بازار حاجی قنبر، از قرن نهم هجری به یادگار مانده که جزیی از مجموع فرهنگی، تاریخی امیر چخماق است.

در قرن سیزدهم هجری برسر در این بازارچه تکیه زیبایی بلندی به شیوه دیگر تکایا و حسینیه های یزد ساخته شد که معرف شهر یزد است.

از بازارهای عمده یزد می توان به موارد زیر اشاره کرد : بازار خان، بازار زرگری، بازار قیصریه، بازار افشار، بازار حاجی قنبر، بازار دروازه مهریز، بازار مسگری،‌بازار محمد علی خان، بازار جعفر خان و غیره 3- مساجد : در یزد مساجد قدیمی فراوانی وجود دارد که هر کدام به لحاظ تاریخی، هنری و معماری حائز اهمیت می باشند که در اینجا به آنها اشاره می شود.

الف : مساجد محله ای : این مساجد معمولاً محجوب، بدون تزئینهای شاخص، ساده اما از نظرطراحی غنی اند شیوه ساختمانی آنها معمولاً طلاق و تویزه و بعضاً دارای گنبد خانه ، صعن، گرمخانه و شبستان زمستانی اند از نمونه های خوب مساجد محله ای می توان به مساجد زیر اشاره کرد: مسجد بازارچه فهادان، مسجد کوشک نو، مسجد بهشت باغ، مسجد کوفه، مسجد خرمشاه، مسجد اولیاء، مسجد ساباط و ...

غیره ب : مساجد جامع : در میان مساجد جامع استان، مسجد جامع کبیر یزد به لحاظ سیر و تحول تاریخی، شیوه ساختمانی و تزئینات به کار رفته در آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

سردر رفیع و منحصر به فرد، مقرنسهای معرق، در نفیس چوبی گره و منبت‌کاری شده، ایوان مزین به اسماء مبارکه الهی به صورت خط کوفی بنایی، گنبد و پوشش، مناره ها، محراب معرق، کتیبه های ثلث و کوفی، این مسجد را در اعداد یکی از آثار کم نظیر جهان اسلام قرار داده است و یکی دیگر از مسجد جامعه های یزد که می توانیم از آن نام ببریم مسجد مرحوم ملا اسماعیل است.

4- صنایع دستی : در استان یزد انواع مختلفی از صنایع دستی وجود دارد که یکی از آنها فرش بافی است و دیگر زیلو بافی است که مرکز بافت این زیلوها در میبد می باشد و از انواع دیگر از صنایع دستی که می توان به آن اشاهر کرد دست بافی (شعربافی) است که خودداری انواع متعددی است که در زیر به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم.

1- زری : از بافته های قدیمی است و قدمت آن به دوره ساسانیان می رسد.

مراکز عمده تولید آن در گذشته اصفهان و یزد و کاشان بوده است که ماده اولیه آن ابریشم طبیعی است.

2- شمد: نوعی پارچه نازک است که دربافت آن تخم پنبه یا ابریشم مصنوعی ویسکوز به کار رفته و در فصل تابستان به عنوان رو انداز از آن استفاده می شود.

3- دستمال : دستمال یزدی در ابعاد و طرحهای مختلف و متنوع برای مصارف گوناگون تولید می شود.

انواع این دستمال ها به نامهای : عشایری، ابریشمی، و مرسریزه معروف ست.

و از نمونه های دیگر می توان به مخمل، دارای (ایکات)، روتختی ، جیم، سجاده، پتو، بقچه اشاره کرد.

5- شیرینیهای یزد : شیرینی پزان یزد را در اصطلاح «خلیفه» و یا « حاج خلیفه» می نامند.

این خلیفه های هنرمند از 70 سال پیش که کار شیرینی سازی و شیرینی پذیر با دست انجام می‌شد تا به امروز که قسمت اعظم آن را ماشین انجام می دهد، هنوز هم با دقت و مهارت و حوصله این سوغات معروف یزد را به ایران وقتی کشورهای جهان عرضه می کنند.

نمونه ای از این شیرینیها عبارتند از باقلوا، قطاب، نان برنجی، حاجی بادام و ...

غیره 6- آشنایی بامشاهیر یزد : مشاهیر این مرز و بوم آنقدر زیاد هستند که مجبوریم فقط به چند نفر از آنها اشاره می کنم 1- شرف الدین علی یزدی: ( مورخ ، شاعر، نویسنده و ریاضی دان) معاصر امیر تیمور گورکانی، متوفی به سال 850 هجری شمسی، صاحب اثر معروف ظفرنامه 2- معین الدین بن جلال الدین محمد یزدی از معاصر آل مظفر که از علماء و مورخان معروف این عصر است اثر معروف وی « مواهب الهی» در تاریخ آل مظفر است.

3- میرزامحمد فرخی یزدی، شاعر، روزنامه نگار و سیاستمدار آزاده قرن گذشته و قرن اخیر متولد 1364 هـ ش، که بنیانگذار روزنامه طوفان بوده است.

و از دیگر مشاهیر معروف یزد می توان به آیت الله العظمی حاج شیخ عبد الکریم حائری یزدی، آیت الله صدوقی سومین شهید محراب، محمد علی ریاضی، میرزا محمد فرخی یزدی و … اشاره کرد.

ویژگی های اجتماعی یزد : 1- دین : تا ورود مسلمانان به ایران مردم منطقه یزد مثل دیگر نقاط ایران به آیین زرتشت اعتقاد داشتند و بر طبق آن فدای بیگانه ر اپرستش میکردند.

آتشکده هایی داشتند و رسوم اجتماعی آنان تحت نفوذ هالیم زردشت بود.

شاهنشاهی ساسانی در سال 651 میلادی سقوط کرد و تقریباً هم ایرانیان تا آمودریا( رودخانه جیحون) مسخر مسلمانان شد.

فقط نواحی زابستن و سرزمین های دریای خزر دیلم و گیلان و دلپرستان مستقل باقی ماند.

اما آنان نیز در سال 707 میلادی مطیع شدند و اسلام آوردند.

هر شهری که به دست مسلمانان می افتاد ساکنانش یا مسلمان می شدند و یا خراج می دادند و پیمان می گرفتند.

نواحی مرکزی ایران از جمله شهر یزد و مناطق اطراف در نیمه اول قرن اول هجری به دین مبین اسلام گرویدند، ولی برخی از مردم با پرداخت جز به آیین پدران خود را حفظ کردند و زردشتی باقی ماندند.

امروز مردم استان یزد عمدتاً مسلمان هستند و در کنار هموطنان زردشتی خود برادرانه زندگی می کنند.