سیستم تعلیق
لرزشهای پیدرپی بدنه خودرو سبب خستگی راننده و سرنشینان میشود. در پی آن کارایی و بازدهی رانندگی و عمر مفید خودرو کاهش یافته و سلامتی انسان به خطر میافتد. بنابراین مدلسازی مود سواری خودرو و به سازی پاسخ لرزشی آن با بهره از میرایندههای ارتعاشی از دیدگاههای مهم در طراحی خودرو بوده، که آسایش سرنشین، افزایش دوام خودرو، ایمنی و افزایش کنترل خودرو را به دنبال دارد.
خاصیت میرایش ارتعاشات و لرزشها و رفع بعضی از اغتشاشات حرکت در خودرو و حفظ بعضی ویژگیهای مناسب جهت ایمنی، از ویژگیهای مناسب مکانیکی است که انجام آن با یک وسیله مکانیکی امکانپذیر است . مجموعه مشخصی که فراهمگر هدف بالا است، سیستم تعلیق نام دارد. این مجموعه قلمرو وسیعی را با خواص و وظایف متفاوت در بر دارد.
نقش سیستم تعلیق در خودرو مهار چرخ در فضا (در سه راستای Z , Y , X) و فراهم کردن حرکات خطی و زاویهای مناسب آن است . نیز چرخها را به صورت تکیهگاهی امن در زیر خودرو نگاه میدارد به گونهای که چرخها توان مهارسازی نیروهای اعمالی به خودرو (گرانش، گریز از مرکز، نیروهای رانشی و ترمزی و ...) را داشته باشند. ویژگیهای سختی و میرایی تعلیق بایستی چنان برگزیده شوند که پایداری و آسایش خودرو تامین گردد.
برای پی بردن به جایگاه سیستم تعلیق، خودرو را در سه حالت زیر در نظر میگیریم :
بیتعلیق : بدون سیستم تعلیق، تایر و بدنه معلق میباشند. در نتیجه هر ناهمواری در سطح جاده ، به سرنشینان خودرو منتقل خواهد شد.
با تعلیق و بیلرزهگیر : در این حالت تایر به زمین چسبیده ولی بدنه معلق میباشد. در نتیجه بدنه خودرو به طور مداوم به بالا و پایین نوسان میکند.
با تعلیق و لرزهگیر : در این حالت تایر و بدنه به زمین چسبیده است و لرزهگیر، نوسانات فنر را دفع مینماید چرخها به راحتی به بالا و پایین حرکت کرده و پایداری، اطمینان و راحتی خودرو را در پی خواهد داشت.
شکل 1 مقایسه خودرو بدون تعلیق، با تعلیق بدون لرزهگیر و با تعلیق کامل
زیر بخشهای عمده سیستم تعلیق شامل تایر، فنر و لرزهگیر میباشد که وظیفه آنها برقراری تماس بین چرخ و زمین، ایمنی و راحتی سرنشینان میباشد. نیز برای کاهش و در صورت امکان حذف سر و صدا و ارتعاشات، موادی چون لاستیک، چرم، اسفنج، فنرهای متفاوت (مارپیچی، شمشی و میلههای پیچشی) و ضربهگیرهای مختلف (اصطکاکی، هیدرولیکی و گازی) به کار میرود.
زیربخشهای سیستم تعلیق
فنر
فنر عنصری انرژی دهنده و گیرنده میباشد که بر اثر تغییر شکل کشسان انرژی پتانسیل آن تغییر میکند. در یک سیستم مکانیکی سختی نمایانگر ویژگیهای فنریت آن است.
در تعیین ویژگیهای فنریت سیستمهای مکانیکی باید انعطافپذیری قطعات را نیز لحاظ کرد. محاسبه سختی مؤثر یک مجموعه به سادگی و با بهره از قانون برآیند فنرها امکانپذیر است. اگر دو عضو به صورت سری قرار گرفته باشند، آنگاه فنر معادل به قرار زیر است :
(1-1)
اگر دو عضو به صورت موازی قرار گرفته باشند، آنگاه فنر معادل به قرار زیر است:
(1-2)
شکل 2 روشهای مختلف سرهمبندی فنر : روش موازی، روش سری و روش پیچشی
ویژگیهای مکانیکی فنر
فنرها بر پایه رفتار و ویژگیهای نیرویی به دو دسته خطی و ناخطی تقسیم میشوند. در بیشتر فنرها، نیروهای فنر تابعی از تغییر شکل آن به قرار زیر است :