مقدمه
کاهش الگوی حرکتی بچه ها بویژه در دوران طلایی رشد، یعنی 11 تا 16 سالگی از مهمترین نگرانی های بهداشتی حال حاضر دنیاست. اکثر مطالعات نشان میدهند الگوهای فعالیت دوران کودکی تا حد قابل ملاحظه ای الگوها و سطح فعالیت آینده ی افراد بالغ را تعیین می کنند. بهر حال بی تحرکی، همانند سطح عواملی چون کشیدن سیگار پرخوری، فشار خون بالا و اضافه وزن، یکی از موضوعات اصلی و البته قابل اصلاح در میان عواملی است که باعث« بیماری سرخرگ کرونری»[1](CHD ) می شوند( اثر زندگی غیرفعال روی بیماری سرخرگ کرونری به اندازه ی کشیدن 20 عدد سیگار در روز است.) بنابراین جدا از خوشایند بودن ورزش و موفقیت های حاصل از آن، رفع عادتهای غیرفعال در کودکان، بسیار مهم است.
باید توجه داشت که کودکان در مقایسه با بزرگسالان، تفاوت های مهم و قابل ملاحظه ای در واکنش بدنی به ورزش و فعالیت بدنی دارند. بنابراین، دانش مربیان از این تفاوتها به پیشگیری از وارد کردن فشار جسمانی بی مورد روی افراد جوان که ممکن است باعث ایجاد احساس منفی از ورزش و تمرین در آنها شود، کمک می کند. در این مقاله ی کوتاه سعی خواهد شد، سطوح آناتومیکی و فیزیولوژیکی کودکان، با توجه به ملاحظت تمرینی، مورد بررسی قرار گیرند.
جهش رشد
رشد کودکان از الگوی یکنواختی پیروی نمی کند ، بلکه دارا ی نوسان است که بیشترین سرعت آن( جهش رشد) درد مرحله ی نوجوانی، در محدوده ی سن بلوغ اتفاق می افتد؛ به گونه ای که ممکن است نوجوان در طول دو سال حدود 15 سانتی متر رشد کند. این رشد سریع ممکن است برخی تکنیک های ورزشی را تحت تأثیر قرار دهد. افزایش سرعت رشد، بطور متداول در سنین 10 تا 12 سالگی در دختران، و12 تا 14 سالگی در پسران شروع می شود؛ هرچند ممکن است در برخی موارد، زودتر و یا حتی دیرتر نیز شروع شود. این موضوع مشکل آفرین است، زیرا کسانی که این مرحله را زودتر شروع می کنند نسبت به همسالان خود، صاحب برتری می شوند و با تمرین کمتر می توانند، موفقیت بدست آورند. و برعکس، کسانی که جهش رشدی خود را دیرتر شروع می کنند، بدلیل عقب افتادن در پیشرفت ورزشی، از ورزش زده می شوند واغلب به این دلیل که تصور می کنند برای ورزش مورد نظر مناسب نیستند، ممکن است فعالیت ورزشی را ترک کنند. بنابراین، هر دو سمت منحنی طبیعی جهت رشدی باید مورد توجه مربیان قرار گیرد
ساختار بدن
قبل ا زمرحله ی جهش رشد ساختار بدن هر و جنس مشابه است ولی
پس از آن، دختران با لگن پهن تر و پسران با شانه پهن تر، مشخص می شوند. همچنین، پسران دستان بلندتری خواهند داشت. پهن بودن لگن دختران باعث تغییرات زاویه ی استخوان ران، نسبت به لگن می شود که ممکن است باعث شود، برخی دختران هنگام دویدن، پاشنه ها را به بیرون حرکت دهند. این حرکت روی تکننیک دویدن آنها تأثیر می گذاردو همچنین، زاویه دار بودن ران( نسبت به محور قائم) همراه با تجمع بیشتر توده ی عضلانی در سطح خارجی باعث ایجاد نیروهای جانبی بزرگتر در سطح زانو در زمان حرکت شلاقی بازکردن پا توسط عضلات چهارسر ران می شود. نیروهای مذکور ممکن است باعث حرکت کشکک به سمت خارج شوند این پدیده می تواند یکی از عوامل ایجادکننده کندرومالاسی کشکک باشد که یکی از علت های درد زانو در دوندگان دختر است.
یکی از اعمال پیشگیرانه در دخترانی که دارای لگن پهن هستند، تقویت عضله ی پهن داخلی در دوران پس از بلوغ است. این عضله، تنها عضله ای است که نیروی داخلی کشکک رااعمال می کند. یکی از حرکات خوب برای تقویت بخش داخلی ران( عضله ی پهن داخلی) عبارت است از 5 تا10 باز تکرار حرکت بازکردن آهسته ی پا با مقاومت کم( در حدود 60 درصد حداکثر) و نگهداری پا در حالت کشیده برای مدت پنج ثانیه. حتی نگهداری پا در حالت کشیده به صورت ایزومتریک( قراردادن یا زیر یک میز یا صندلی اتومبیل یا اتوبوس) به مدت 10 ثانیه می تواند مفید باشدو
دختران و پسران 9 ساله دارای عرضه شانه ی نسبتاً برابر هستند، اما در سن 19سالگی، پسران حدود چهار سانتی متر شانه ی پهن تر دارند. بلندتر بودن دستها و پهن بودن شانه ها همراه با توده ی عضلانی بیش تر توضیحی برای تفاوت بیشتر در قدرت نسبی بالا تنه ی پسراان در مقایسه با پائین تنه ی آنهاست. مشکل بسیاری از دختران در انجام حرکت پرش بالای سر، با وجود اینکه امتیازهای قابل توجهی در پرش عمودی به دست می آورند.این موضوع را تأئید می کند. به همین دلیل، رکورد زنان در رشته های دو، نسبت به پرتاب ها، به مردان نزدیک تر است.
پهن بودن لگن دختران باعث پائین آن مرکز ثقل آنها می شود. بنابراین برای حفظ تعادل توانایی بیشتری دارند. در مقابل، بالاتر بودن مرکز ثقل پسران باعث می شود که تعادل آنها کمتر باشد. به هر حال، این موضوع برای دختران در رشته ی پرش ارتفاع یک عیب محسوب می شود.
آسیب استخوانی
استخوان های دراز از محل صفحات اپی فیز( صفحات رشد) رشد می کنند.
فشار حاصل از اضافه بار شدید و مکرر روی این صفحات در دوران رشد، می تواند به آنها آسیب برساند البته به نظر نمی رسد که تمرینات قدرتی با استفاده از استروئیدهای آنابولیکی، قبل از کامل شدن رشد( بعنوان مثال در گزارش اخیر در مورد دختران 14 ساله ی آفریقای جنوبی) ممکن است بعلت رسوب کلسیم در صفحات اپی فیزی، باعث توقف رشد طولی استخوان شود.
در دستها، رشد نسبتاً کمی در بخش تحتانی استخوان بازو در انتهای فوقانی استخوان زند اعلا و زند زیرین( رادیوس و اولتا) اتفاق میافتد. در صورتی که در پا، بیشترین رشد استخوانهای ران، در درشت نی و نازک نی، به سمت زانو ایجاد می شود. بنابراین، زانوی کودکان باید با احتیاط های ویژه توانبخشی همراه باشد.
اتصال کامل تاندون ها به زائده های استخوانی که در سنین 12 تا 20 سالگی اتفاق می افتد، می تواند باعث تعدادی از آسیبهای خاصل از کشش تاندون شود مثل عارضه ی« ازگوت شلاتر» در زائده ی درشت نی( در سنین 12 تا 16 سالگی)، یا عارضه ی جداشدگی زائده ی پاشنه پا( از سنین 10 تا 13 سالگی) در دوندگان و پرش کنندگان جوان. التهاب زائده ی استخوانی مشابهی نیز ممکن است در شانه، دست و لگن ورزشکاران جوان ایجاد شود.
این عارضه تاندونی – استخوانی که با درد شدید همراهند به ویژه به سبب انجام تمرینات با تکرار زیاد ایجاد می شوند.
چربی بدن
در اوایل کودکی پسران و دختران مقدار مشابهی چربی دارند که تقریباً بین 16 تا 18 درصد است. در دوران بلوغ، دختران با توجه به افزایش هورمون های جنسی، چربی بیشتری را بویژه در ناحیه ی سینه، لگن، ران و پشت بازو ذخیره می کنند، درحالی که چربی بدن پسران بطور مشابه از تمام قسمت ها کاهش می یابد بنابراین تا شن 18 سالگی،درصد چربی بدن دختران ممکن است 24 تا 28 درصد باشد، در حالیکه در پسران ممکن است فقط 12 تا 16 درصدباشد در درختران این تغییرات چربی باعث کاهش نسبی توان هوازی و قدرت و توان عضلانی میشودو مربیان باید این موضوع را در نظر داشته باشند. برخی دختران نوجوان در مورد این تغییرات حساس هستند و اگر مربیان و افراد دیگر بیش از اندازه آنها را به لاغرشدن تشویق کنند، ممکن است دچار بیماری هایی از جمله بی اشتهایی عصبی شوند. درحال حاص بخش قابل توجهی از دختران مستعد بی اشتهایی هستند و این موضوع از نظر خودشان طبیعی است. اما لازم است مربیان به این موضوع توجه کنند که دختران بویژه از سن 12سالگی به بعد، دچار سوءتغذیه نشوند.
بسیاری از دختران پرخور نیتسند بخشی از افزایش تجمع چربی، حاصل سطوح نسبتاض طبیعی خوراک، و کاشه سطوح حرکتی آنهاست. این کودکان، حتی وقتی در فعالیت های ورزشی مثل شنا، فوتبال،، وغیره شرکت می کنند از همسالان غیرچاق خود فعالیت کمتری دارند این موضوع نیز باید مورد توجه مربیان قرار گیرد وسعی کنند، میزان فعالیت کودکان چاق را در فعالیت های تفریحی- ورزشی افزایش دهند.
کودکان و فعالیت های بدنی
در جهان توسعه یافته و صنعتی امروز بیشتر کارها( خرید وسایل موردنیاز، ارسال، بسته بندی پستی نامه، باز و بسته کردن در ورودی، خاموش و روشن کردن تلویزیوون، جمع کردن پرده ها و پرداخت هزینه های مصرف آب و برق، و .....) فقط با فشار یک دکمه یا کلیک ماوس انجام می شود.اگرچه این امکانات بمنظور صرفه جویی در وقت و سرعت بخشیدن به کارها، کاهش رفت و آمد های درون شهری و.... تأمین شده استو ولی مشکل دیگری را پیش روی انسان عصر حاضر قرار داده است: « بی تحرکی»
همه ی مردم کمابیش از فایده های حاصل از انجام فعالیت های بدنی باخبرند. پیروی از یک برنامه منظم فعالیت بدنی از کودکی تا بزرگسالی مانع از بروز بیماری های قلبی- عروقی، دیابت، پرفشاری خون، سرطان کولون، و پوکی استخوان خواهد شد. بعلاوه، بهداشت روانی را با افزایش سطح هوشیاری، توان یادگیری و اعتماد به نفس حفظ می کند)]گزارش وزارت بهداشت آمریکا، 1994 [ بعبارت بهتر زندگی فعال مترادف است با زندگی سالم و با کیفیت. با وجود این، بررسی ها نشان می دهند که به تدریج از میزان تمایل کودکان و بزرگسالان به انجام فعالیت های بدنی کاسته شده است. 61 درصد از نوجوانان 13-9 ساله ی آمریکایی در فعالیت های بدنی برنامه ریزی شده شرکت نمی کنند و 6/22 درصد نیز در اوقاات فراغت به فعالیت های بدنی نمی پردازند]گزارش هفتگی مرزک کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا، 2002 [ .
اگر مسیر عبور از کودکی به جوانی و از جوانی به میانسالی باکاهش تدریجی میزان فعالیت بدنی و افزایش مصرف غذاهای پرکالری همراه باشد، به چاقی و بروز انواع بیماریهای مزمن خواهد انجامید. همچنین مبلغ بسیار زیادی برای تشخیص و در مان بیماری های مزمن و مراقبت از مبتلایان هزینه خواهد شد. از آنجا که الگوی« زندگی فعال» از کودکی شکل می گیرد، با تشویق کودگکان به شرکت در فعالیت های بدنی می توان نسلی سالم که دانش و مهارتهای لازم را در مدرسه کسب کرده است، و با یاری مربیان و معلمان آگاه و متعهد نخستین گام را درجهت ارتقای سطح سلامتی جسمی و روانی و پیشگیری از بیماریهای مزمن برمی دارد، پرورش داد.
در این مقاله، پس از بررسی مقدار فعالیت بدنی توصیه شده برای کودکان و معرفی راههای سنجش آن، روش های تشویق کودکان به شرکت در فعالیت های بدنی را شرح خواهیم داد.