دانلود تحقیق بررسی و تحلیل عوامل مؤثر در پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در شهر یزد

وضعیت عمومی زندگی شهری در کشورهای روبه توسعه اوضاع نگرن کننده ای را طی دهه های گذشته بوجود آورده است مسائلی چون افزایش شتابان جمعیت، رشد فقر، کاهش شاخص های کیفیت زندگی، ازدیاد بیکاری، رشد سکونتگاه های غیر رسمی و آلودگی های زیست محیطی شهرهای این کشورها را با بحرن های متعددی رو به رو ساخته است اسکان غیر رسمی به واقع یکی از بارزترین چهره های فقر شهر در بیشتر شهرهای مهاجر پذیر کشور ما است که به عناوینی هم چون حاشیه نشینی، سکونتگاه های خودرو، مساکن نابهنجار، و اجتماعات آلونکی و مانند اینها نیز شناخته می شوند که به طور کلی تعداد حاشیه نشینان در 7 شهر اهواز، بندر عباس، بوشهر، شیراز ، کرمان، کرمانشاه و همدان در سال 1350 نسبت به سال 1320 بیش از 11 برابر شده است وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی نقش مهمی در افزایش جمعیت شهرها و توسعه شهر نشینی داشته است به طور کلی اسکان غیر رسمی در ایران به دلایل نهادی با کاستی های برنامه ریزی شهری و ناکارآمدی بازار رسمی زمین و مسکن رخ داده است .

پیدایش و گسترش محلات حاشیه ای و اسکان غیر رسمی از مهمترین چالشهای توسعه پایدار شهر یزد به شمار می رود .

ب) اهمیت و ضرورت تحقیق
جریان و توسعه شهری در ایران طی 20 سال گذشته باعث گردید که جمعیت شهر نشین بالغ بر دو برابر گردید و پیش بینی ها حکایت از ادامه سریع این رشد را دارند.

در حال حاضر سرعت توسعه شهری از ظر فیت و توانایی دولت و شهرداری ها در گسترش زیر ساختها و ارائه خدمات و ایجاد اشتغال پیش گرفته است.

در نتیجه این پدیده اسکان غیر رسمی که به سرعت و به صورت بی قاعده گسترش یافته است تراکم جمعیت در مناطق حاشیه نشین به طور متوسط حدود 200 نفر در هکتار است.

که نسبت به متوسط تراکم شهری در 28 شهر کشور 5 برابر شده است با توجه به مسائل خدمات شهری می توان ادعا کرد که مسکن نابهنجار یکی از مهمترین مسائل برنامه ریزی شهری جهان سوم را تشکیل می دهد مسکن نابهنجار منعکس کننده رشد غیر منطقی شهری خاصه به صورت تک قطبی در جهان سوم است ساماندهی اسکان غیر رسمی عدالت توزیعی را در فضا محقق می کند که خود تأمین کننده عدالت اجتماعی، حقوق شهروندی و جوهربرنامه ریزی شهری و مسکن و مبنای ضروری ایجاد جامه مدنی و توسعه پایدار است ضرورت پرداختن به مسائل بحرانی سکونتگاه های غیر رسمی شهر یزد ، آشنایی مقامات دولتی با الگوی توانمند سازی و سازماندهی این گونه بافتها و بهبود نگرش مدیران شهری و در نهایت رسیدن به توسعه ‌پایدار و عدالت اجتماعی در شهر می باشد .

ج) پیشینه ‌تحقیق (‌درجهان و ایران)
- در جهان :
آبرامز (1960) مراحل ایجاد سکونتگاه های غیر قانونی را در مناطق شهری برای ایجاد سرپناه و مسکن قلمداد می کند و آن را به وسیله قانون اجبار و اجبار قانونی تعریف می کند.

تورنرد2 (1969) در مورد چنین سکونتگاه هایی نظر مثبت دارد و آن را به عنوان راه حل موفقیت آمیز برای مسکن مناطق شهری در کشورهای در حال توسعه می داند.

مارشال کلینارد1(1966) نیز به این مسأله پرداخته است و معتقد است که حاشیه نشینی منبع اصلی بزهکاری و جرم می باشد و دارای الگوی مشخص جهانی می باشد.

- در ایران :
کجوری کمانرودی (77-1376) در خصوص دستیابی به فضاهای شهری و راه حل مناسب جهت اصلاح و رسمیت بخشیدن به وجوه کالبدی و حقوقی اجتماعات اسکان غیر رسمی منطقه ‌6 تهران کوشیده است تا ضمن شناسایی مشکلات و محدودیت ها و قابلیت ها گزینه مناسب را جهت کمک به تصمیم گیری آگاهانه ‌مدیران ارائه دهد.

2
منصوریان و آیت اللهی (1356) تحقیقی را در شیراز انجام داده اند و تأکید بیشتری روی سکونتگاه های غیر متعارف ساکنین و عامل دافعه روستاها مثل فقرو بیکاری و تأثیر کمتر جاذبه های شهری داشته اند.3
پیران (1366)در سلسله مقالات شهر نشینی شتابان و ناهمگون در چهارمین قسمت مقاله خویش به جمع بندی نظری مبادرت ورزیده و تلاش کرده مشکلات این مسأله را بررسی کند4.

د) سؤالات تحقیق
1- وضعیت مؤلفه های اجتماعی در محله خضرآباد چگونه است؟

2- وضعیت مؤلفه های اقتصادی در محله خضرآباد چگونه است؟

3- وضعیت مؤلفه های خدماتی در محله خضرآباد چگونه است؟

4- وضعیت مؤلفه های مدیریتی در محله خضرآباد چگونه است؟

5- وضعیت مؤلفه های کالبدی در محله خضرآباد چگونه است؟

6- بر مبنای شناخت مؤلفه های چندگانه مذکور راهکارهای توانمندسازی محله خضرآباد چیست؟

فرضیات تحقیق
1- بهبود و ارتقاء مؤلفه های اجتماعی در توانمندسازی اسکان غیررسمی محله خضرآباد تأثیر دارد.

2- بهبود و ارتقاء مؤلفه های اقتصادی در توانمندسازی اسکان غیررسمی محله خضرآباد تأثیر دارد.

3- بهبود و ارتقاء مؤلفه های خدماتی در توانمندسازی اسکان غیررسمی محله خضرآباد تأثیر دارد.

4- بهبود و ارتقاء مؤلفه های مدیریتی در توانمندسازی اسکان غیررسمی محله خضرآباد تأثیر دارد.

5- بهبود و ارتقاء مؤلفه های کالبدی در توانمندسازی اسکان غیررسمی محله خضرآباد تأثیر دارد.

ه) روش تحقیق
نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی تحلیلی است.

جامعه آماری مورد مطالعه محلات غیررسمی حاشیه شهر یزد (محله خضرآباد) می باشد.

برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز و پاسخگویی به سؤالات تحقیق از روش کتابخانه ای، ابزار پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده بهره گرفته شده است.

نوع نمونه گیری تصادفی می باشد و در تجزیه و تحلیل و پردازش داده از نرم افزار SPSS و Excel استفاده شده است.

مبانی تئوریک در زمینه اسکان غیر رسمی دیدگاه های مختلفی وجود دارد که در ابتدای این فصل به تعدادی از آنها می پردازیم : 1- دیدگاه (‌نظریه ) اکولوژی یا بوم شناسی مکتب شیکاگو اصطلاحی است که در قالب ایجاد تحولات شهر شیکاگو بعد از آتش سوزی بزرگ این شهر در سال 1871 بوجود آمد و این مکتب به طور عمده در راستای جنبش نوگرایی قرن 19 و 20 حرکت می کرد این مکتب فضای شهر را مجموعه پیچیده بوم شناختی در نظر می گرفت و کوشیده است نشان دهد که ستیز نهادی شده‌در فضای شهری چگونه به انواع فضاجان می بخشد و چگونه تولید فضا، ‌مهمتر از جنبه های فیزیکی و کالبدی مقوله ای است اقتصادی- اجتماعی در این دیدگاه برای تحلیل سکونتگاه های نامتعاریف و اساساً ‌تحلیل فضای شهری باید به چهار متغیر اندازه و ویژگیهای جمعیت، سازمان اجتماعی، محیط طبیعی و بالاخره فناوری یا سطح پیشرفته فناوری رجوع کرد.

و با ارزیابی این متغیرها دلایل مستقر در پس ناهمگونی های مکانی چه در درون هر شهر چه در فضای ملی و چه در سطح بین المللی را استنتاج کرد رابرت پارک از بنیان گذاران اصلی مکتب شیکاگو نظریه بوم شناسی معتقد است ساختار شهر در طبیعت انسان است و آن را نمایش می دهد و وی جمع انسانها را به اجتماع تقسیم می کرد.

اولی را بازتاب سطح زیستی و دومی را سطح فرهنگی انسانها می دانست و ساختارفضایی شهر را در اساس فرآیند طبیعت انسان یا سطح زیستی تصور می کرد1 وی در زمانی طرح خود را ارائه کرد که کاربرد اجتماعی نظریه تکامل داروین هنوز از شهرت عمومی برخوردار بود.

داورینیسم اجتماعی از مفاهیم زیست شناختی برای توجیه نابرابری های اجتماعی بر اساس مفاهیمی چون بقای اصلاح استفاده کرد در این گونه بحث ها نواحی فقیر شهری از قبیل گتوها و محله های فقیر نشین به پستی ژنتیک ساکنان آن نواحی نسبت داده می شود.

یکی از نتایج مطالعات تجربی مکتب شیکاگو این بود که حتی اگر گروه های مهاجر نژادی و قومی دیگری نیز در این محله ها ساکن می شوند ، باز این نواحی فقیر باقی خواهند ماند .

بنابراین مشکل این محله های فقیر نشین به نواحی خاص آنها بر می گردد نه به افرادی که در این نواحی ساکنند.

جدایی گزینی اکولوژیک از این واقعیت سرچشمه می گیرد که ساکنین شهرها از نظر در آمد، مذهب، نژاد، جایگاه اجتماعی، اقتصادی، به دسته ها و گروه های گوناگون تقسیم می شوند از این رو در انتخاب محله مسکونی همواره رقابت هایی میان گروه های شهری در جریان است و گروهی برنده می شود که از قدرت و درآمد بیشتری بهره مند است نتیجه رقابتهای گروهی منجر به جدایی گزینی اکولوژیکی گروهی از گروه دیگر می شود بدینسان که هر گروهی با پایگاه اجتماعی- اقتصادی کارگران ساده ، کارگران ساختمانی، مهاجرین روستایی، دستفروشان، کارمندان، بازرگانان هریک محله ویژه خود را دارند چرا که از پایگاه اجتماعی- اقتصادی یکسان وهمانند بهره مندند.

البته این بدان معنا نیست که مثلاً‌در یک محله‌کارگری، کارمندی زندگی نمی کنند بلکه مراد این است که اکثریت ساکنین محلات به یک پایگاه اجتماعی اقتصادی معین تعلق دارند.

گاهی اوقات پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده ها تنها عامل جدایی گزینی اکولوژیکی محسوب می شود و خانواده هایی که از درآمد همسانی برخوردارند بدون در نظر گرفتن عامل قومی یا مذهبی در محله ای اقامت می کنند که خانواده های ساکن در آن محدودیت های قومی و مذهبی را نادیده گرفته و در انتخاب محل زندگی تنها عامل پایگاه اجتماعی اقتصادی برای آنها مهم بوده است جدایی گزینی اکولوژیکی معمولاً با جدایی گزینی مکانی یا فاصله فیزیکی در رابطه است که در پایان کار به جدایی گزینی اجتماعی در شهرها می انجامد بدین سان که قشرها و گروه های ویژه شهری با زندگی در محدوده معین (‌محله ) و عدم تماس با سایر قشرهای شهری حاکمیت فاصله اجتماعی میان خانواده های شهری را سبب می گردند و شهر را به قطعاتی تقسیم می کنند که هر قطعه با قطعه دیگر به علل فاصله فیزیکی و اجتماعی جدا شده اند1.

به طور خلاصه برای بنیان گذاران مکتب شیکاگو آدمیان ذاتاً درگیر ستیز برای بقاء هستند این ستیز پایان ناپذیر در جامعه انسانی در قالب رقابت متجلی می گردد رقابت دائمی به نظام طبیعی یا زیستی جان می بخشد که توزیع مکانی افراد و گروه های متکی به هم نمودی عینی و شهودی می یابد.

در دل نظام طبیعی یا زیستی رقابت، تضاد و درگیری با همسازی و مانند گردی به عنوان مهمترین فرآیندهای اجتماعی جریان می یابد که جمعیت را به گروه های متمایز یا انسجام درونی لیکن رقیب یکدیگر تقسیم می کند اما از آنجا که رقابت و درگیری دائمی چنانچه کنترل شود جامعه را از هم می پاشد.

نظام اخلاقی جامعه به ناگزیر پدید می آید سپس جامعه که از اجتماع جمعیت حاصل آمده است دارای چارچوب بوم شناختی است و بر این پایه خرده ساختهای اقتصادی، سیاسی و اخلاقی استوار می شوند.

تا برای فضای قابل استفاده به رقابت بپردازند.

از رقابت ودرگیری ، سلطه و توالی جان می گیرد.

که توضیح دهنده هجوم گروه های مختلف به فضاهای درون شهری و جابجایی دائمی این گروه هاست لذا یکی از وظایف جامعه شناسی شهر و شهر نشینی از دیدگاه اکولوژیک بررسی رابطه اجتماع و سکونتگاه، نحوه هجوم به شهرها و توالی گروه ها در مکان و کشف قانونمندیهای جدایی گزینی مکانی بین گروه ها وطبقات درون شهری است.

ارتباط مفاهیمی چون رقابت، درگیری، همسازی و مانند گردی و اسکان عینی و مشهود آنها در فرآیندهایی چون هجوم و توالی ارنست برگس یکی دیگر از بنیان گذاران مکتب شیکاگو را قادر ساخت تا مدل توسعه فضای شهری تحت عنوان «مدل دوایر متحد المرکز یا «حلقه های انضمامی» را ارائه دهدبه این نظر این محقق حرکت طبقات بالا از مرکز شهر به سمت خارج در اثر شلوغی ، افزایش تراکم و رشد شهر و هجوم گروه های فقیر تازه وارد و گروه‌های فقیر تازه وارد و گروه های نژادی به جای آنها و تنزل شرایط ساختمان در اثر کم توجهی مالکین به علت دریافت اجاره بهای باعث شکل گیری مناطق حاشیه نشین می گردد انتقاد وارد شده بر مکتب مطالعات شهری شیکاگو این است که این مکتب داروینیسم اجتماعی را در مورد شهرها با سکونت به کار گرفته است و شکل گیری خاص شهرها را در آزادی امپریالیسم به یک نظام طبیعی عمومی نسبت داده است.

2- نظریه اقتصاد سیاسی فضا در دهه 60 و 70 میلادی بر خلاف اندیشمندان لیبرالی گروهی از متفکران از جمله نظریه پردازان مکتب وابستگی در آمریکای لاتین مانند گوندرفرانک، دوس سانتوس، فورتادو، مانوئل کاستل و کسانی دیگر به طور کلی عقب ماندگی کشورهای در حال توسعه (‌کشورهای وابسته) را معلول تسلط اقتصادی کشورهای توسعه یافته کنونی می دانند و به نظر آنها الگوی توسعه وابسته و برون زای و جریان صنعتی شدن وابسته شهر نشینی شتابان و ناهمگون را به دنبال دارد که به موازات رشد نامتعادل نابرابری درآمدها افزایش می یابد و عدم تعادل های ساختاری جامعه شتاب می گیرد و به دیده آنها برایند عملکرد توسعه وابسته عبارتست از: پیدایش شکاف طبقاتی میان شهر و روستا که نتیجه آن ظهور حاشیه نشینان شهری است عمیق تر شدن شکاف بین شهر و روستا، نابسامانی و ناپایداری اوضاع کشاورزی، مهاجرت شدید روستائیان به شهرها بخصوص متروپل ها و کلان شهرها معلول تقسیم کار جهانی است که بر اساس آن کشورهای در حال توسعه که زمانی تأمین کننده اصلی مواد غذایی بودند به صورت وارد کنندگان عمده ‌این فرآورده ها درآمدند، پیداست که در جریان مهاجرت به شهرها این گروه های تهدیدست مهاجر روستا نمی توانند در شهرها جذب اقتصاد شهری شوند.

از این جهت در حاشیه زندگی اقتصادی شهرها زندگی می کنند و از هیچ گونه مزایای رشد اقتصادی و صنعتی نیز بهره ای نمی برند.

گوندرفرانک در کتاب توسعه و توسعه نیافتگی در آمریکای لاتین معتقد است که الگوی توسعه بر افزایش مداوم تولید و مصرف انبوه و ادغام در بازارهای جهانی (وابستگی متروپل- قمر) مبتنی اند- کشورهای توسعه نیافته قادر نیستند مسیر و فرآیند مستقل توسعه یعنی توسعه درون زا را آغاز کنند و به آن تحقق بخشند الگوی توسعه وابسته (برون زای) به قطبی شدن اقتصاد وجامعه می انجامد و به موازات تغییرات ساختاری در جهت تشدید وابستگی، ‌نابرابری افزایش می یابد.

شکاف بین شهر و روستا فزونی می گیرد، مهاجرت های بنیان کن صورت می گیرد.

شهر نشینی ناهمگون بوجود می آید و کلان شهرها با تراکم و تمرکز سرمایه پای می گیرند، جمعت های مهاجر و روستایی در شهرها به صورت جمعیت مواج و یا شناوری شکل می گیرند که در کناره‌زندگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر زندگی می کنند و تهی دست ترین گروه های حاشیه نشین را در شهرها پدید می آورند.

به باور نظریه پردازان مکتب وابستگی، سرمایه داری کلاسیک(در کشورهای متروپل) ‌فراگرد صنعتی شدن در شهرها و توانایی و ظرفیت جذب مهاجران روستایی را تا حدودی داشته ودر آنجا روند رشد سرمایه داری و صنعتی شدن کشاورزی به مثابه جزیی ازفرآیند سرمایه داری صورت می گرفته است بر عکس در کشورهای در حال توسعه (سرمایه داری پیرامونی) بسط متوازن و ناکامی اقتصادی شهری و ماهیت فراگرد صنعتی شدن (صنعت جایگزین وادرات) و نوع این صنعت (بیشتر مبتنی بر سرمایه تا استوار برنیروی کار) باعث می شود که پدیده مهاجرت با ایجاد مسائل و مشکلات حاد در شهرها توأم شود.

پدیده حاشیه نشینی در واقع اشتغال و محیط زندگی حاشیه ای مهاجران روستایی در شهرهاست که هرگز دستمزد آنها برای تأمین یک زندگی مناسب و حداقل در شهرها تکاپو نمی کند.

در واقع فرآیند حاشیه نشینی شهری فرآیند انتقال فقر و محرومیت روستاها به شهرهاست، به گفته گوندر فرانک درباره‌ حاشیه نشینان، بر اثر عملکرد نظام های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نامتوازن و ناعادلانه جمعیت های شناور در شهرها از جمله روستائیان تهی دست مهاجر در شهرهای آمریکای لاتین ساختار، روابط و کارکردهای اجتماعی متضادی را در شهرها پدیدآورده اند.

این مهاجران در جامعه شهری جذب و ادغام شده اند و در فضایی فاقد ساختار سکونتی متعارف زندگی میکنند.

آنان بر روی زمین دیگران با خود یاری و خودسازی سکونتگاههای نامتعارف شهری را پدید میآورند که در عین حال مأمنی هم برای سایر مهاجران تازه وارد به شمار میآید.1 اقتصاد سایسی فضا به علل پیدایش سکونتگاههای مختلف می پردازد و می کوشد با ریشه مسأله درگیر شود.

این دیدگاه راه حل ها و راهکارهای لازم برای ساماندهی و بهسازی زندگی و سکونت در کانون های حاشیه نشین را ارائه نمی کند، بلکه غالباً تنها راه حل مسأله را در تغییر بنیادین جوامع می بیند و نسخه های مقطعی و موردی را فاقد کارآیی لازم معرفی می کند.

3- نظریه ساماندهی زاغه ها و حاشیه های نابسامان که اکثر کشورها با وجود آنها مخالف هستند می توانند نقش های مثبت و منفی را در شهرهای کشورهای جهان سوم ایفا کنند.

نقشی که چنین سکونتگاههایی بازی می کنند تا حد وسیعی به مدت زمان شکل گیری و موقعیت نسبی آنها نسبت به مشاغل شهری و اماکن عمومی و تفریحی شهر بستگی دارد.

شکل گیری این مناطق محروم شهری به عنوان یک شاخص و یک مقیاس مهم در موفقیت شهر جهت تأمین مسکن اقشار فقیر محسوب می گردد.

تحقیقات و بررسی های انجام شده در زمینه بهسازی نشان داده است که در بیشتر مناطق توسعه و گسترش تسهیلات شهری می تواند یک عامل مهم در رشد اقتصادی هر منطقه باشد، زیرا سرمایه گذاری در این زمینه از بازده بالایی برخوردار بوده و از سوی دیگر تأثیری فزاینده و منافع بیشمار در اقتصاد منطقه و شهر دارد.

تضمین حق اقامت به ساکنان این مناطق و شریک نمودن آنها در سود برنامه های عمرانی که توسط سازمان های دولتی یا غیردولتی اجرا می شود تأثیر بسیار زیادی در مشارکت جوامع مزبور در ساماندهی و ارتقای شرایط زندگی این مناطق دارد.

ایجاد اطمینان از خطر تخلیه و ایجاد فرمت های اشغال سبب توسعه پایدار این مناطق گشته و به میزان قابل توجهی از فعالیت های قاچاق مواد مضر، فحشا، فساد و همچنین قاچاق اسلحه و سایر فعالیت های غیرقانونی می کاهد و در این میان کل شهر و کشور سود خواهند برد.

بنابراین دولتها با ساماندهی و بهسازی این مناطق از راه قانونی کردن زمین و بهبود در شرایط زندگی آنان و استفاده از مشارکت ساکنان سعی دارند در درجه اول این سکونتگاهها را به رسمیت بشناسند و در درجه دوم از توان و استعداد ساکنان برای ایجاد محیط زندگی بهتر بهره برداری نموده روند این تغییرات را تسهیل نمایند.

بهسازی مناطق زاغه ای به معنای به رسمیت شناختن ساکنان و نیازهای آنان بوده است و تأثیرات اجتماعی و روانی زیادی بر روی ساکنان داشته و سبب می گردد آنان با زندگی شهری بیشتر هماهنگ شوند.

در اینجا در ارتباط با یکی از کلیدی ترین عناصر چارچوب نظری یعنی تضمین حق اقامت و امنیت سکونت برای ساکنان اسکان غیررسمی به سه گونه سیاست اجرایی اشاره می شود : - سیاست نخست به تعبیری برنامه حداکثر بوده که به رسمیت شناختن حق اقامت را با حل حق مالکیت دنبال می نماید، چنین پنداشته می شود در صورت قانونی شدن حق سکونت، ساکنان تمامی منابع خود را به میان آورده و نیز می توانند از تسهیلات اعتباری رسمی استفاده کنند و با حداقل اتکاء به منابع عمومی، امکان خود را بهسازی کنند، در برابر این سیاست انتقاد شده است که به رسمیت شناختن بیش از آنکه منابع جدید این اجتماعات را به میان آرد، انتظارات آنها را برای دریافت منابع عمومی افزایش می دهد و حتی دلیلی برای صرف منابع خود برای اداره امور خودشان مانند دوره غیررسمی بودن نمی بیند.

نیز گفته شده که به رسمیت شناختن، سودی برای کم درآمدترین اقشار این اجتماعات که اغلب اجاره نشین هستند، نخواهد داشت.

اساساً چنانچه منبع درآمد مستمر خانوارها تأمین نشده باشد مسکن گران شده در اثر رسمی شدن فروخته خواهد شد و خانوارها فقیر به اسکان غیررسمی ارزان دیگری روی می آورد و سود به دست آمده را صرف گذران معیشت خود خواهد کرد.

- سیاست دوم در پی تأمین زیر ساخت ها و خدمات اجتماعی در این سکونتگاهها از منابع عمومی و با مشارکت ساکنان آنهاست که در واقع ارتقاء شرایط محیطی و بهسازی را محور قرار می دهد.

چنین استدلال می شود که برای احساس امنیت سکونت، بیش از آنکه لزومی به احراز مالکیت و به رسمیت شناختن باشد خدمات رسانی بخش دولتی و به مشارکت گرفتن اهالی در تصمیم گیری های عمومی و عدم تهدید آنها به تخریب و تخلیه ، در عمل امنیت خاطر را به وجود می آورد.

در برابر این سیاست انتقاد شده است که مشابه سیاست نخست راه حلی برای منابع درآمدی خانوار در نظر گرفنه نشده و بدون عرضه زمین ارزان قیمت کافی به موازات این بهسازی ها می توان شاهد فروش ساکن گران شده و جابجایی ساکنان فقیر به اسکان غیررسمی دیگری بود.

سیاست سوم در مواردی که تصرف عدوانی صورت گرفته و معاوفین قانونی وجود دارد و یا وضع موجود اسکان غیررسمی آنچنان نابهنجار و زیر استاندارد است که بهسازی امکان پذیر نیست اتخاذ می شود و در جهت نوسازی و توسعه مجدد عمل می کند.

در مورد تصرف عدوانی تجارب موفقی وجود دارد که با شراکت در زمین، زمین های گران قیمت، مانند کنار خیابان یا در موقعیت مناسب، را برای مالکین اصلی تخلیه نموده و زمین های دیگر ، به نسبتی که توافق می شود، برای متصرفین باقی می ماند و ساز و کارهای مالی برای جبران تدریجی خسارت ها پیش بینی می گردد.

در مورد وضعیت نابهنجار تجمیع ارضی- ضمن حفظ سهم ساکنان نسبت به یکدیگر- و افزایش طبقات ساختمان همراه با آزاد کردن زمین هایی برای فروش و تأمین هزینه های ارتقاء شرایط محیطی ایجاد شود.

در برابر این سیاست انتقاد شده است که همچنان فروش مساکن نوسازی شده توسط خانوارهای فاقد حداقل درآمد، که همچنان فروش مساکن نوسازی شده توسط خانوارهای فاقد حداقل درآمد، متحمل خواهد بود.

بطور معمول نیز در این تجدید اسکان ها، حقوق و فرصت های درآمدهای بسیاری از خانوارها از دست می رود که محاسبه نشده و جبران نمی شود.

در مجموعه بهترین وسیله برای راه اندازی فرآیند نوین توسعه در دل اجتماعات غیررسمی، ساماندهی و بهسازی کالبدی است که در جریان آن راهبرد توانمند سازی قابل پیاده کردن است.

مشارکت فراگیر و فعال و ظرفیت سازی نهادینه شده با توجه به دستاوردهای ملموس و مقطعی بهسازی کالبدی قابل تداوم و گسترش است.

فرآیند یادگیری اجتماعی همراه با همبستگی جمعی و تعلق خاطر مکانی به راه افتاده، امنیت در سکونت و امید به آینده را می پروراند.

چنانچه به وسیله ساماندهی به هدف توانمندسازی اجتماعات کم درآمد در سکونتگاههای غیررسمی نائل شویم ، بهبود و پیشرفت تدریجی محیط زندگی آنها مقصور است، در این صورت جداسازی آنها کم رنگ شده و پیوند با تمامی شهر ممکن می شود.1 دیگر نظریات در نظر انگلس مصائب و فلاکت هایی که در شهر مشاهده می شود محصول اجتناب ناپذیر نظام سرمایه داری حریص است و بورژوازی فقط به یک طریق می تواند مشکل مسکن را حل کند، به طریقی که شکل دوباره و به طور مستمر از نو ایجاد شود.

لرنر معتقد است به دنبال تحولات ناشی از دگرگونی های صنعتی جمع کثیری از روستاییان به جامعه شهری سرازیر می شوند.

این مهاجرین بدون آنکه در زندگی صنعتی مدرن پذیرفته شوند به منظور اسکان خود مکانها و اراضی کم ارزش را تصاحب کرده و خانه های بی ضابطه و کم دوام را برپا می کنند.

لرنر راه حل پیشنهادی خود را در تحمل این مکانها و رها کردن آنها در دست نامرئی بازار می داند.

البته پیشنهاد می کند که گاه و بی گاه طرح های اسکان و خانه سازی ارزان قیمت نیز در سطحی محدود برای این دسته از جوامع مورد اجرا در آید.

جان جاکوب معروفترین چهره مکتب انسانگرا می باشد.

او با محور قرار دادن انسان به عنوان اصلی ترین موضوع برنامه ریزی شهری شدیدترین حملات را در مبحث این دسته از جوامع و سکونتگاهها متوجه برنامه ریزان شهری می سازد.

وی معتقد است برای غلبه بر مشکلات این جوامع باید به مقابله با علتها پرداخت نه معلول ها و برای بهسازی و پاکسازی این سکونتگاهها باید شرایطی فراهم آید که تعداد زیادی از ساکنین و صاحبان حرفه ها تحقق آمال و برنامه هایشان را در همان مکان علمی بدانند.

وی معتقد است که روند شگل گیری این دسته از سکونتگاهها کاملاً به شرایط اقتصادی متروپل وابسته است.

اگر اقتصادی بتواند طبقه کم درآمد را به طبقه متوسط و مردم بی سواد را به مردمانی ماهر و دانش آموخته تبدیل کند می توان به بهسازی این سکونتگاهها امیدوار بود.

در غیر این صورت هر برنامه و طرح ستیز با معلولهاست نه علتها در نتیجه مشکل همچنان پا برجا می ماند.1 شکویی معتقد است اگر همه عوامل و شرایط اجتماعی، اقتصادی و روانی حاشیه نشینان را در نظر بگیریم می توانیم طبقه بندی زیر را در مورد این نوع سکونتگاهها ارائه دهیم : 1- زاغه هایی با مردم پر تحرک و امیدوار 2- زاغه هایی بی امید با طبقه تحرک 3- زاغه های ر امید با مردمی فاقد تحرک 4- زاغه های بی امید با مردم فاقد تحرک2 الف) خلاصه ای از شرایط جغرافیایی استان یزد با مساحت 131575 کیلومترمربع که حدود 8 درصد از مساحت کل کشور را شامل می شود.

در قسمت مرکزی فلات ایران و بین مدار 29 درجه و 52 دقیقه تا 33 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 55 دقیقه تا 56 درجه و 37 دقیقه طول شرقی واقع شده است.

استان یزد تقریباً در میانه فلات مرکزی ایران و در حاشیه کویر مرکزی بین دو کوهستان البرز در شمال و زاگرس در غرب قرار دارد.

50 درصد از مساحت استان را کویر پوشانده که از نظر دارا بودن مناطق کویری و بیابانی بعد از سیستان و بلوچستان در رده دوم قرار دارد.

ویژگی های انسانی- اقتصادی استان یزد در سال 1375 دارای 10 شهرستان، 20بخش ، 23 شهر، 51 دهستان، 21 کانون شهری و 359 آبادی بوده است و متوسط رشد شالیانه جمعیت استان به تفکیک مناطق شهری و روستایی به درصد عبارتست از : رشد جمعیت کل استان 05/2، رشد جمعیت شهری 71/2 درصد، رشد جمعیت روستایی 085/0- بوده است.

نسبت جنسی استان یزد به تفکیک شهری و روستایی عبارتست از : کل استان 105، شهری 106، روستایی 104 می باشد و جمعیت فعال آن 12 درصد در بخش کشاورزی ، 44 درصد در بخش خدمات و 44 درصد در بخش صنعت مشغول به کار بوده اند.1 مختصات آب و هوایی استان یزد به لحاظ عرض جغرافیایی در منطقه جنب حاره قرار گرفته و تحت تأثیر شرایط آب و هوایی فلات مرکزی ایران است.

با این وجود به علت تفاوت در ارتفاع و توپوگرافی از تنوع اقلیمی برخوردار است.

به طور کلی منطقه در زمستان تحت تأثیر توده های بری قطبی از شمال شرق و شمال، جریانات اروپای شمال غربی از اواسط پاییز تا اواسط بهار و تابستان توده هوای صحرای عربستان و صحرای آفریقا از جنوب و جنوب غرب و حاکیمت پرفشار جنب حاره قرار می گیرد.

متوسط درجه حرارت سالانه از پست ترین تا مرتفع ترین نقاط بین 5/6 تا 23 درجه سانیتگراد متغیر است.

اگرچه استان یزد سالانه به طور متوسط تحت تأثیر 17 مرکز کم فشار باران زا از جهت غرب و شمال غرب قرار دارد لیکن این سیلکون ها در حین عبور از خشکی های شمالی وسیع ، فرسایش رطوبتی پیدا نموده به همین دلیل بارندگی استان یزد چندان قابل توجه نمی باشد.

با این وجود میانگین سالانه بارندگی در مناطق کویری 40 میلی متر و در ارتفاعات شیرکوه 380 میلی متر می باشد.

به علت غالب بودن شرایط خشکی میزان تبخیر زیاد است به نحوی که در یزد روزانه به 5/11 میلی متر و در سال به 4200 میلی متر می رسد.

از مهم ترین خصوصیات اقلیمی استان یزد پدیده طوفان شن است که این مهم در مناطق کویری و کم ارتفاع وقوع بیشتری دارد.

در شهر یزد وقوع این طوفان ها به 37 روز در سال می رسد.

جهت غالب باد در استان عبارتست از : 1- شمال غربی 2- غربی 3- جنوب شرقی با توجه به طبقه بندی اقلیمی به روش دومارتن 2/97 درصد از مساحت استان یزد در اقلیم خشک 6/2 درصد اقلیم نیمه خشک و تنها 2/0 درصد را اقلیم مدیترانه ای شامل می شود و به طور کلی تر درگیری استان یزد در ناحیه بیابانی و نیمه بیابانی ایران از سویی و وجود عوارض طبیعی مهم تر و مرتفع شیرکوه و خرانق در مسیر جریان های غربی از جانب دیگر باعث خلق پهنه های ژئومورفولوژیکی متعدد و نزدیک به هم شده است.

دشت یزد- اردکان که شهر یزد بر بستر آن شکل گرفته است و جزئی از آن به شماره می رود.

شیب این دشت از ارتفاعات شیرکوه در جنوب شروع و به سمت شهر یزد و در ادامه کویر سیاهکوه ختم می شود.

بنابراین شهر یزد دارای شیب نسبتاً ملایمی از جنوب غرب به شمال است.

توزیع شیب در دشت یزد- اردکان نشان می دهد که اراضی با شیب کمتر از 15 درصد بیش از 84 درصد مساحت و اراضی با شیب بالاتر از 15 درصد که برای توسعه شهری مناسب نیست حدود 16 درصد از سطح دشت را پوشش داده اند.

آزمون فرضیات 1- از طریق بهبود و ارتقای مؤلفه های اجتماعی می توان به توانمندسازی اسکان غیررسمی اقدام نمود.

مؤلفه های اجتماعی از عوامل تأثیر گذار در اسکان غیررسمی از جمله در این محله می باشد.

از مؤلفه های اجتماعی می توان به میزان امنیت، مزاحمت های خیابانی، اعمال منافی عفت، همکاری در محله، امکانات موجود در محله و امثال اینها اشاره کرد که در این تحقیق به آنها اشاره شده است.

در این محله مشکلات اجتماعی از قبیل امنیت و اعمال منافی عفت وجود دارد (جداول 4-64 و 4-67) که با اقدامات در جهت بهبود آنها می توان به نتایج مؤثری در این زمینه امیدوار بود.

همین طور در مورد مزاحمت های خیابانی (جدول 4-65) و دزدی (جدول 4-63).

مهاجرت نیز از مؤلفه های مهم اجتماعی می باشد که با ایجاد اشتغال در مبدأ می توان از این معضل جلوگیری کرد.

(جداول 4-7 و 4-9) نتیجه گیری از فرضیه اول به طور کلی با اقدامات در جهت بهبود مؤلفه های اجتماعی می توان به بهبود اسکان غیررسمی اقدام نمود.

2- از طریق بهبود و ارتقای مؤلفه های اقتصادی می توان به توانمندسازی اسکان غیررسمی در محله خضرآباد اقدام نمود.

یکی از فاکتورهای مهم در ایجاد اسکان غیررسمی مؤلفه های اقتصادی می باشد که از فاکتورهای آن می توان به میزان بیکاری، میزان درآمد، هزینه و اشتغال اشاره کرد.

بیکاری یکی از عوامل اصلی مهاجرت می باشددر نتیجه با بهبود فاکتور اقتصادی در کل محله تحولی می تواند ایجاد شود.

میزان اشتغال در محله تا حدودی کم می باشد (جدول 4-17) و بیکاری هم به همین شکل می باشد (جدول 4-7) که اینها از مؤلفه های مهم اقتصادی می باشند و با بهبود آنها می توان به نتایج مطلوبی رسید.

نتیجه گیری از فرضیه دوم با بهبود مؤلفه های اقتصادی که ذکر شد می توان به توانمندسازی محله خصرآباد امیدوار بود.

3- از طریق بهبود مؤلفه های خدماتی می توان به بهبود اسکان غیررسمی در محله خضرآباد اقدام نمود.

مؤلفه های خدماتی شامل : فضای سبز، سازمان های اداری، واحدهای تجاری، امکانات تفریحی و تأسیسات شهری می باشد که در پرسشنامه ها و جداول به آنها اشاره شده است (جداول : 4-36 و 4-51 و 4-52 و 4-53 و 4-55 و 4-42) که در برخی از آنها کمبودهایی مشاهده می شود و با بهبود آنها نتایج مطلوبی خواهد داشت.