مقدمه
مدیریت امور شهری، آنهم در شرایط کنونی که شهرها با رشد شتابان و خلق مستمر مسائل جدید مواجه می باشند ، وظیفهای بسیار دشوار است که پایانی برآن متصور نمیتوان شد . اداره کنندگان شهر آنچنان دست به گریبان حل مشکلات حادی همچون آلودگی زیست محیطی، بدمسکنی ، ترافیک شهری ، امنیت شهری ، اشباع زیرساختها ، کمبود سرانههای خدماتی ، سیل عظیم جمعیت و .... می باشند که کمتر فرصت و یا حتی توان چاره جویی برای حل ریشهای اینگونه مسائل و حرکت به سوی چشم اندازی مطلوب را دارند . از اینرو میتوان گفت مدیریت شهری در چنین حالتی لاجرم هدف و اساس اقدامات خود را آن چنان محدود مینماید که بدون دغدغه به حیات شهر در افق بلند مدت ، تنها به آب و جاروی شهر بسنده نموده است.
همزمان با افزایش درک اهمیت روزافزون و تأثیرات شگرف تحولات شهری در توسعه ملی ، شاهد ناتوانی دولت در تمامی سطوح در اداره امور شهرها و پاسخگویی به نیازهای فزاینده و متنوع شهروندان خصوصاً در شهرهای بزرگ هستیم . این امر در مقایسه با دهه های گذشته بسیار ملموس تر می باشد . این در حالی است که بطور وضوح توسعه هر کشوری در تمامی ابعاد با نحوه اداره شهرهای آن همبستگی عمیقی دارد . بنابراین شیوه جدیدی در نحوه اداره شهرها لازم است که مبتنی بر نگرش نوینی از حاکمیت و حکمرانی شهری باشد تا در اداره شهر به گونه های عمل نماید که نه تنها دولت بلکه مشارکت مردمی را نیز به یاری طلبیده و زمینه و توان جذب همکاری آنان را داشته باشد.نباید این موضوع فراموش گردد که هرگونه تصمیم گیری ، سیاستگذاری و برنامهریزی در اداره شهر و نحوه مدیریت و راهبرد توسعه آن کاملاً تحت تأثیر نظام و سیستم حکومتی حاکم بر کشور و بالطبع ایدئولوژی ، تفکرات و نگرش حاکمان آن می باشد .
بیان مسئله
نوشتار حاضر دارای سه بعد اصلی است : بعد اول : جایگاه مدیریت شهری در نظام مدیریتی کشور، بعد دوم : موضوع توسعه پایدار شهری و در بعد سوم : مدیریت شهری با رویکرد توسعه پایدار مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد .
اغلب دو مفهوم و اصطلاح شهر پایدار و توسعه پایدار شهری به دلیل نزدیکی معنایی و اصطلاحی ، به جای یکدیگر بکار می روند؛ برای تمایز این دو اصطلاح باید توجه داشت که کلمه توسعه در عبارت توسعه پایدار در واقع نشانگر فرآیندی است که طی آن پایداری می تواند روی دهد . اما پایداری مجموعه ای از وضعیتها است که در طول زمان دوام می یابد . بر این اساس توسعه پایدار شهری وضعیتی ثابت و هماهنگ به شمار نمی آید بلکه فرآیندی متحول است که در غالب آن استفاده از منابع ، تأمین نیازهای اساسی ، بهبود و ارتقاء سطح زندگی برای همه ، حفظ و اداره بهتر اکوسیستم ها و ایجاد آینده ای امن و سعادتمند تر، با نیازهای کنونی و آتی انسان سازگاری پیدا می کند . بنابر این می توان گفت که چنین توسعه ای مفهومی جامع دارد و تمام جنبه های زندگی انسان مرتبط می باشد
مفهوم توسعه پایدار شهری در ادبیات جهانی برای نخستین بار در سال 1987 میلادی با انتشار گزارشی کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه سازمان ملل متحد با نام آینده مشترک ما مطرح شد . این گزارش که به گزارش بروتلند مشهور است توسعه پایدار را به صورت ذیل تعریف می نماید :
توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای زمان حال را تأمین می کند بدون آنکه توانایی نسلهای آتی در پاسخگویی به نیازهایشان را به خطر بیندازد .
حول مفهوم توسعه در خلال قرن گذشته خصوصاً 5 دهه اخیر آن ، مفهوم توسعه شهری را نیز متحول نموده است.
پس از جنگ جهانی دوم، مفهوم کلی توسعه از چارچوب یک رویه صرفاً اقتصادی و عمدتاً به مفهوم رشد آغاز گردید و با بسط و تبیین، در حال حاضر در غالب توسعه پایدار مطرح می گردد ومبتنی بر کلی نگری و جامع نگری می باشد.
بررسی سیر تحولات اندیشه وتفکر توسعه طی 50 سال گذشته ، به خوبی بیانگر آن است که پس از بعد اقتصادی ، ابعاد اجتماعی و زیست محیطی نیز بر مفهوم توسعه افزوده گردید و توسعه پایدار در مسیر انطباق این ابعاد ، واقعیتهای پیچیده حیات شهری را مشخص و برای کاهش یا رفع تنگناها و نارسایی ها راه حل های اجرایی مختلف و در عین حال جامعی ارائه می نماید.
گسترش افقی و عمودی شهرها ، ضعف خدمات رسانی و اقدامات عمرانی در شهرها و بسیاری ناهنجاریهای و نابسامانی های شهری دیگر در ابعاد مختلف اکولوژیکی ، اقتصادی و اجتماعی به خصوص در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران ، هشداری است برای دست اندرکاران دولتی، متخصصین و مدیران امور شهری که از هم اینک توسعه آتی شهر را بر اساس برنامه ریزی صحیح و جامع مدیریت و راهبری نمایند . لزوم توجه به ملاحظات و الزامات زیست محیطی که عمدتاً در قالب محدودیتهای محیطی مطرح می گردد ، به هیچ وجه امر تازه ای در برنامه ریزی ، طراحی و مدیریت شهری نیست و تأکید بیش از حد آن در چند دهه اخیر ناشی از احساس خطر انسان در تداوم رویه گذشته ارتباط شهری با محیط طبیعی می باشد .