چکیده:
در این مقاله ابتدا با تعاریف، انواع و کاربردهای مقیاس آشنا می شویم. در ادامه عناصر و اصول کلاسیک معماری ایران را بررسی می کنیم. سپس پیرامون تناسبات طلایی و انسانی در معماری صحبت می کنیم و پیمون در ایران و کن در ژاپن را معرفی می کنیم، همچنین با لوکوربوزیه و سبک کارش آشنا می شویم و در پایان گذری بر تاریخ معماری و شهرسازی ایران داریم.
فصل اول:
مقدمه
امروزه پدیدآورندگان فضا را افراد مختلفی تشکیل می دهند . به عبارت دیگر محیط مصنوع کنونی حاصل تلاش دسته جمعی ما در راه رسیدن به محیطی بهتر و آسایش بیشتر است . اما آیا در رسیدن به این مقصود موفق بوده ایم؟
اگر منصف باشیم در سده اخیر درصد کمی از فضاهای موجود مطلوبند و همچنان به فرار به مکان های جدید می اندیشیم .
به قول سید محمد بهشتی شیرازی ، انگار آن جاهایی که دست ما از آن کوتاه مانده و امکان دخل و تصرف در آن وجود نداشته هنوز مطلوبترند . چرا می سازیم و از آن فرار می کنیم؟
سالهاست که سخن از حفظ ، احیاء و باز زنده سازی ارزشهای گذشته است و همه صاحب نظران متفق القولند که حفظ ارزشهای اجتماعی و فرهنگی موجب هویت ملی است . اما از طرفی شناخت و پالایش ارزشهای گذشته و برگزیدن بهترین آنان و تطبیق آنها با شرایط زمانی و مکانی بطوری که منطبق با نیاز های جامعه امروز باشد نیز مسئله ای است که باید مد نظر قرار گیرد .
از این گستره ، معماری که از پر اهمیت ترین عناصر ارزشی هر ملت است ، سهم بسزائی دارد و غور در این معنا در حیطه معماری بعهده معماران این عصر گذاشته می شود .
بنابراین به پاس احترام به فرهنگ و هنر اصیل ایرانی و اسلامی و استفاده از عناصر و الگوهای معماری سنتی این سرزمین بر هر ایرانی است که احساس مسئولیت نموده و در جهت احیاء ارزشهای اسلامی و ایرانی در هر زمینه ای تلاش و کوشش کند و در طرح های معماری حتی المقدور اصول مقدماتی معماری ایرانی و سنتی خویش را بکار گرفته و ضمن تلفیق آنان با تکنولوژی جدید ، ماهیت فلسفه وجودی آنها را همچنان حفظ نمایند .
امید است تا با تکیه بر برخی عناصر و الگوهای سنتی و بروز کردن آنها و با استفاده از تکنولوژی های جدید بتوانیم به نحوی موثر از آنها در ساخت و سازهایی بهتر بهره گرفته و در خلق فضاهای بهتر نقش داشته باشیم .
فصل دوم:
ادبیات پژوهش
Scale، مقیاس، تناسب :
عباراتی که در رشته های نقشه برداری – جغرافیا - عمران کاربرد دارد اما در معماری معنایی کاملتر، و اهمیتی ورای تصور دارد.
مقیاس در کل چند مبحث را شامل می شود:
آشنا ترین مفهوم و معنای کلمه آن تناسب است که از آن در نقشه کشی و نقشه خوانی به تناسب ابعاد ترسیمی با ابعاد طبیعی بصورت یک عدد کسری استفاده میگردد؛ ولی معنای مهم آن در معماری تناسب ابعاد بنا و سازه با دیگر اجزای پیرامون، کاربری آن و جزئیات خود آن بنا است. همچنین مقیاس در معماری برای برانگیختن احساسات بکار می رود.
کاربردی ترین و مهم ترین این تناسبات و مقیاس ها مقیاس بصری و مفهومی است. این مقیاس در واقع پدید آورنده تصور و برداشت بینندگان و مردم از یک موضوع مانند یک بنای معماری است.
بدین صورت اگر اندازه ها و تناسبات بدن انسان در یک بنا رعایت گردد دقیقا درک بیننده را به کاربری آن نظیر: ”مسکونی - تجاری - خدماتی و ... ” هدایت می کند.
اما اگر با تناسبات بدن موجودات دیگر هماهنگی پیدا کند تصور بنایی برای همان موجود را القا خواهد کرد. مثلا بنایی با درب ورودی کمتر از 1.50 متر و ارتفاع کف تا سقف زیر 1.80 تداعی کننده محل نگهداری دام است.
به همین صورت اندازه لانه پرندگان و سوراخ های لانه حیوانات در زمین به تنهایی با تناسب مفهومی خود تا حد زیادی صاحب خویش را آشکار میکنند.
همه اصطلاح لانه زنبور را شنیده اند. گاه که اندازه فضای مورد استفاده در یک مجتمع از فضای متناسب و دلخواه آن کمتر به نظر برسد این اصطلاح بیان می گردد. تناسبات فضایی در اجزای یک بنا نیز بسیار تعیین کننده است. بطوریکه اگر اتاقی را در مقیاس بزرگتر بسازیم به یک سالن انتظار و بزرگتر از آن به سالن سخنرانی شباهت پیدا می کند. حال اگر همان اتاق را تغییر داده و عرض آن را نصف کنیم از نظر بصری تداعی کننده یک مکان عبوری مانند راهرو خواهد بود؛ به همین صورت اگر بدون افزایش ارتفاع سقف، وسعت آن را زیاد و پنجره ها را کشیده تر سازیم مقیاس بصری ما را به یک فضای اداری هدایت می کند.
در برخورد با عناصر دیگر نیز این مقیاس است که ما را در تشخیص درست راهنمایی می کند.