دانلود مقاله سد سازی

مقدمه ملاحظات زیست محیطی تا سا ل های زیادی در توسعه کشورها نادیده انگاشته می شد.

تنها در سه دهه آخر قرن بیستم فاکتورهای زیست محیطی نقش مهمی را در جهت توسعه ملتها ایفاء نمودند.

بشر با توسعه و عمران می تواند در توازن کلی مگهدارنده کره زمین به عنوان یک مکان قابل سکونت در جهان ایجاد اختلال کند.

البته توسعه به خودی خود با محیط زیست در تضاد نیست، بلکه رشد اقتصادی بی رویه و بهره برداری هایی که با محیط متناسب نباشد در نهایت به تخریب و آلودگی محیط زیست می انجامد .

یک توسع در صورتی قابل تداوم و استمرار خواهد بود که علاوه بر توجیهات فنی و اجتماعی – اقتصادی، موجب از میان بردن و تخریب سرزمین نگردد که قرار است با بهره وری ار منابع آن بارور شود.

به بیان دیگر در هر بخش از سرزمین کاربردی قابل توجیه هستند .

که با ویژگیهای طبیعی آن تناسب داشته و برای مدت زمانی طولانی و بطور مستمر بتوانند تداوم داشته باشند.

بدیهی است در غیر این صورت ، همراه با تنزل دادن کیفیت منابع طبیعی، توازن این منابع نیز برای چنین بهره کشی نا متناسبی به تدریج رو به نقصان خواهد گذارد تا اینکه دیگر آن بهره برداری قابل انجام نباشد.

ما این واقعیت را در مورد محیط زیست درک میکنیم ولی عمدتا به انصراف از مصرف بی رویه منابعی که شاخصه زندگی جدید می باشند، از خود تمایلی نشان نمی دهیم.

بنابراین کاربرد آنالیز با ارزیابی اثرات زیست محیطی[1] (EIA) در انجام این فرایند نخستین گام می باشد.

ارزیابی زیست محیطی مطالعه و بررسی تغییرات احتمالی در خواص محیط زیست فیزیکی، بیولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی که ممکن است تحت تأثیر فعالیت پیشنهادی ایجاد شوند، می باشد.

و از آن جایی که سدهای مخزنی دارای اثرات مهمی بر ویژگیهای زیست محیطی می باشند، انجام یک تجزیه و تحلیل زیست محیطی جهت پیش بینی اثرات احتمالی و اتخاذ یک تصمیم مناسب پیشنهاد می گردد.

تعریف مسئله و بیان اهمیت موضوع یکی از پایه های اصلی اساسی در توسعه جوامع کشورهای مختلف آب است.

در شرایط کنونی اب به عنوان مسئله ای مبرم در توسعه به حساب آمده و گرچه نقش منابع آبی در توسعه و دونق اقتصادی و زمان اجتماعی در اذهان بسیاری از جوامع به خصوص در مردم جهان سوم ناشناخته مانده است، اما کمبود شدید اب و محدویت های آن موجب گردیده روز به روز توجه مرئدم به این نیاز معطوف گردد.

محدودیت و کمبود اب شیرین در سطح جنوبی کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین از جمله کشور پهناورمان، شرایطی را ایجاب نموده است که در جهت حفظ بهبود و بهره برداری بهینه از این منابع بسیار با ارزش برند ه های مستعدی از جمله پروژه های آبیاری، زهکشی، کنترل سیلاب و سدهای مربوطه طراحی و به مورد اجرا گذاشته شده.

از آن جایی که هر گونه توسعه نیازمند بهره برداری و استفاده از منابع طبیعی بوده و هر نوع فعالیت انسانی تاثیراتی در محیط بر جای می گذارد ضروری است که ابعاد زیست محیطی طرح های توسعه به دقت مد نظر قرار گیرد.

کشور ما هنوز از جمله کشورهای توسعه یابنده است و توسعه باید در صدر برنامه های دولت جای گیرد.

ولی این یک سکه دورو می باشد که این روی سکه، رفاه حاصل از توسعه است.

روی دیگر آن اثرات مخربی است که بر اثر توسعه شتابزده و بی برنامه در محیط بروز می کند .

اگر محدودیت های محیط و تخریب های به عمل امده در آن، نادیده انگاشته شود توسعه در نهایت پایدار نخواهد ماند و ارزیابی لذات توسعه با پیش بینی پیامدهای ناگوار توسعه، کوششی در پیشگیری بروز آنها دارد که این امر آگاهی در جهت رسیدن به توسعه پایدار است.

با این وجود شتاب روند توسعه در سطح جهان در برخی موارد موجب اجرای پروژه هایی شده است که اثرات منفی زیست محیطی آنها نه تنها مشکلات جانبی فراوان فراهم آورده بلکه در مواقعی حتی خود پروژه را از مسیر انتفاع خارج ساخته است.

به عبارت بهتر می توان گفت: در جایی که تکنولوژی بسیاری از مسائل را حل می کند، خود نیز مشکلات جدیدی به بار می آورد که برای حل آنها نیاز به تخصص های پیچیده و تکنولوژی گران تر است (میلر، 1377).

اما اکنون وضعیت به گونه ای است که نمی توان اشتباهی را نادیده گرفت.

ادامه اشتباه و تکرارش در زمان پیامد فقر و نابودی منابع محیط زیست را به دنبال خواهد داشت.

با نگاهی به مطالعات سد سازی کشور در گذشته به خوبی درک می شود که متاسفانه تا کنون مطالعه و نحقیق و تفحص در مسائل زیست محیطی در مطالعات سد سازی نقش مهمی بازی نکرده است.

از طرفی با توجه به اهمیت و ضرورت مطالعات زیست محیطی سدها نظر به این که جای این قبیل مطالب در آموزش های سیستماتیک دانشگاهی خالی بوده است، لذا طراحان سازه های آبی، اینگونه مطالعات را به صورت محدودی و مستقل در نظر گرفته و از اطلاعات زیست محیطی در تعیین نوع، محل، حجم سد، چگونگی سیستم انحراف و مقدار دبی طرح، سرریز، محل موقعیت و ارتفاع آبگیر، نحوه رهاسازی جریان پایه، دریچه دار یا بدون دریچه بودن سرریزها، اثرات بهداشتی، اثرات فیزیکی و شیمیایی، لایه بندی دما ونمک در دریاچه سد، تثرات فیزیکی مخزن به محیط اطراف و اثرات اکولوژیکی مخزن استفاده مطلوبی ننموده اند.

از این رو عاقلانه و منطقی خواهد بود که با توجه به حجم عظیم سرمایه گذاری کشور در امر سد سازی و به منظور بهره برداری مناسب از جریان آب رودخانه ها و استفاده از این منابع طبیعی تجدید شونده، به شناخت مسائل زیست محیطی سدها در مراحل مطالعه، ساخت و بهره برداری پرداخته شود تا در راستای پیش بینی اثرات نامناسب و متقابل سد و محیط زیست، راه های منطقی برای پیشگیری از این اثرات به عمل آید و این امر نه تنها موجب حفظ سرمایه و منابع تجدید شونده کشور می گردد، بلکه تامین آب در جهت توسعه و بهبود زندگی مردم و عدم وابستگی به کشورهای خارجی نیز موثر واقع خواهد شد.

ضرورت انجام پژوهش در اثرات زیست محیطی سد ارزیابی محیط زیست یک اولویت ملی و جهانی است و انرژی است که ما را به سوی توسعه پایدار سوق می دهد.

امر ارزیابی در مورد پروژه هایی که در کشور به اجرا گذاشته می شود یک امر اختیاری و داوطلبانه نیست، بلکه بلکه معیاری که برای تحقق توسعه پایدار وجود دارد باید در یک قالب الزام آوز شکل بگیرد و ارزیابی اثرات زیست محیطی امری ضروری است.

بدین ترتیب در حال حاضر ارزیابی زیست محیطی دنده ها قبل از اجرای آنها با توجه به ضرورتهای احساس شده کاملا اجباری بوده و جز لاینفک مطالعات اولیه و توجیهی طرح ها می باشد.

در کشورهای درمان توسعه یافته رشد نکرده استبه همین لحاظ برای تدوین الگوهای لازم شناخت مشکلات اجرای چنین ارزیابی هایی در کشور و هم چنین کسب تجربه کافی با تحقیقات و انجام ارزیابی های جامع با روش های متفاوت می باشد.بررسی نتایج حاصل از احداث بسیاری از سدها که در نقاط مختلف جهان ساخته شده نمایانگر این واقعیت است که در هنگام بهره برداری از پاره ای از سدها به اهداف مورد نظر دست نیافته اند و یا اثرات سوء پاره ای از این سدها با حدی وخیم و گسترده بوده که سرمایه گذاری در چنین طرح هایی را عبث و بیهوده نموده است.

احتیاج به آب و یا یافتن بهترین راه استفاده از پتانسیل آبی ناحیه نمی تواند به تنهایی توجیه پذیری یک طرح توسعه منابع آب نظیر سد سازی را موجه نماید، بلکه اگر سری ساخته می شود باید علاوه بر دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده ، از جهت اثرات متقابل آن با محیط زیست نیز مرد ارزیابی کامل قرار گیرد و این تحقیق با تاکید بر این موضوع می تواند به عنوان الگویی در این راستا مورد استفاده قرار گیرد.

اهداف پژوهش در سد کوران بوزان هدف اصلی این پژوهش ، شناسایی و پیش بینی آثار و پیامدهای مثبت ومنفی ناشی از اهداف سد و نیروگاه برقابی کوران بوزان [2] و انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی این توسعه با استفاده از دو روش اصلی ارزیابی و همچنین تجزیه و تحلیل نتایج حاصله و تعیین مشکلات عمده اجرای چنین طرح هایی در کشور می باشد.

با بهره گیری از نتایج به دست آمده می توان ضمن آنکه مقاط قوت و ضعف روش های مورد استفاده برای کشور ایران و همچنین در مقایسه با یکدیگر شناسایی نمود ، اثرات کلی پروژه های سد سازی را نیز به ویژه در مناطق اقلیمی مشابه مشخص کرد.از اهداف ثانویه این پژوهش، ارائه برنامه مدیریت زیست محیطی و راهکارهایی جهت کاهش اثار منفی و تقویت اثار مثبت طرح و نهایتا بررسی حداقل نیاز زیست محیطی پایین دست سد می باشد.

با اتکا به نتایج حاصله می توان پروژه موردنظر و یا پروژه های جدید را به نحوی اجرا کرد که کمترین نشانزد های منفی را در محیط از خود باقی گذارند و چنانچه در آینده پروژه های سد سازی و نیروگاه برقابی با روشهای دیگری مورد ارزیابی قرار گیرند، میتوان با مقایسه آنها بهترین روش برای شرایط ایران را پیشنهاد نمود.

از دیگر اهداف این پژوهش ارائه یک نمونه گزارش ارزیابی در کنار دیگر کارهای انجام شده به عنوان مطالعه موردی جهت استفاده کارشناسان امر برای تهیه گزارشهای ارزیابی در دیگر نقاط کشور بوده است.

و از اهداف ثانویه می توان مقایسه کاربرد این دو روش جهت ارزیابی اثرات زیست محیطی طرحهای توسعه را از بسیاری جهات ذکر نمود فقدان یک روش مشخص و عدم وجود الگوی مصوب برای سازه های آبی، لزوم مطالعات مقایسه ای در کاربرد روش شناسی های گوناگون را ضروری می سازد و همین مسئله موجب اهمیت این موضوع به جهت انتخاب آن در قالب این پژوهش را فراهم آورده است.

همچنین به دلیل استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) در روش رویهم گذاری نقشه ها به دلیل سرعت و دقت و کیفیت بیشتر و بروز کمترین خط هایی می توان نقش آن را در انجام این مطالعات نمایان ساخت و به عنوان آخرین هدف از انجام این پژوهش نمی می توان بارز نمودن تقش ارزیابی اثرات زیست محیطی در طرحهای توسعه منابع آب را ذکر نمود.

اثرات زیست محیطی بالقوه سدها هنگامی که صحبت از اثرات زیست محیطی به میان می آید به طور ناخوداگاه اذهان عمومی متوجه قطرات ناهمگونی ها، مشکلات و اثرات منفی می شود .

در صورتی که اثرات متقابل سدها بر محیط زیست را می توان در دو مقوله اثرات مثبت و منفی جستجو نمود.

اثرات مثبت هر سد به صورت تامین آب مورد نیاز کشاورزی، شرب وضعیت جوامع زیر دست سد، افزایش پوشش گیاهی ، رونق اقتصادی و اجتماعی و کاهش وابستگی مردم ناحیه بالا رفتن سطح زندگی مردم تولید انرژی سالم جلوگیری از خسارت سیل و ...

به خوبی مشاهده می شود.

در عمل اثرات زیست محیطی سدها امری بسیار پیچیده است.

از این رو نمی توان بحث در موارد مختلف را به طور صریح و مطلق به صورت اثرات منفی تشریح نمود ، بلکه بسته به موقعیت زمانی و مکانی اثرات متقابل سد و محیط زیست متفاوت خواهد بود .

پاره ای از عوامل به دلیل نحوه استفاده و بهره برداری، اثری به اهداف طرح ندارند برای نمونه در این سه برقابی آلودگی آب دریاچه به سموم و کودهای شسته شده بالا دست نمی تواند تعیین کننده باشد اما هنگامی که مصرف آب آشامیدنی مطرح باشد الودگی شیمیایی و بیولوژیکی تعیین کننده می گردد.

به طور کلی می توان اثرات زیست محیطی سد را بدون انکه قضاوتی در مورد اثر منفی و یا مثبت آن داشت به شرح زیر خلاصه نمود.

الف- اثرات فیزیکی و شیمیایی محیط زیست فیزیکی شیمیایی شامل ویژگی هایی از جمله زمین ، اب، اتمسفر و صدا می باشد.

سد بی عنوان یک مانع در بستر رودخانه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متفاوتی در محل سد، سراب و پایاب آن ایجاد می نماید.

گاهی اوقات این اثرات در جهت بهبود وضع بهبود وضع طبیعی است و در پاره ای از مواقع اثرات نا مناسب زیست محیطی را شامل می شود .

اثرات فیزیکی و شیمیایی یک سد می تواند در هنگام اجرای ساختمان سد و یا دز زمان بهره برداری بدنه نماید.

ب- اثرات بیولوژیکی بخشی بیولوژیکی بخش بیولوژیکی محیط زیست شامل زندگی زیسمتندان غیر از انسان است اثرات بیولوژیکی سد بر محیط زیست در قالب مسائل عمده زیر خلاصه می شود: اثر سد و دریاچه آن بر جامعه گیاهی اثر سد و دریاچه آن بر جامعه حیوانی اثر بر زیستگاه ها اثرات اقتصادی – اجتماعی فرهنگی در جهان امروز اولین ملاک و معیار برای توجیه یک طرح اقتصادی بودن آن است که به طور مسلم پیامدهای اجتماعی را نیز به همراه خواهد داشت.

اما دومین معیاری که در اواخر قرن بیستم به عنوان پایه ای جهت انتخاب و اجرای طرح ها پذیرفته شده است حفظ و حراست اکولوژی ناحیه طرح است بر اساس این دو معیار حد پذیرش طرح بر پایه توسعه پایدار قرار می گیرد اثرات زیست محیطی بر جوامع انسانی از اهمیت بسزایی برخوردارند زیرا همیشه پیامدهای مستقیم دارند بخش انسانی محیط زیست به علت پیچیدگی و عدم ثبات عکس العمل های انسانی به سختی قابل پیش بینی و جمع بندی است.

اثر بر سایر طرح های توسعه کشاورزی، صنعتی و خدماتی منطقه اثر بر طرح منطقه اثر بر کاربری اراضی منطقه موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه منطقه مورد مطالعه در غرب ایران در محدوده '40 , o 33 تا ' 53 o, 33 عرض شمالی و ' 17 o,47 تا ' 32 o, 47 طول شرقی در دامنه رشته کوه های زاگرس واقع شده که بخشی از حوزه آبریز رودخانه سیمره را شامل می شود.

حوزه آبریز سیمره خود زیر حوزه ای از حوزه آبریز بزرگ رودخانه کرخه می باشد که از نظر تقسیمات کشوری به استان های لرستان، ایلام، کرمانشاه و همدان تعلق دارد.

رودخانه سیمره که سد کوران بوزان بر روی آن احداث خواهد شد در محدوده مخزن تا محور سد کوران بوزان به گونه ای است که تقریبا در حد فاصل مرزی بین دو استان ایلام و لرستان قرار می گیرد.

لازم به ذکر است که نام این سد از کوه کوران بوزان بر گرفته شده است.

رودخانه سیمره که یکی از رودخانه های دائمی و از شاخه های اصلی رودخانه پر آب کرخه است، از دو شاخه اصلی قره سو و گاما سیاب تشکیل شده که پس از اتصال به یکدیگر تحت عنوان سیمره وارد دو استان لرستان و ایلام شده و به عنوان خط مرزی دو استان ایلام و لرستان محسوب می گردد.

حوزه آبریز سیمره بین ' 8 o,33 تا '59 o, 34عرض شمالی و '23 o, 46 تا '11 o, 49 طول شرقی واقع شده است.

جریان عمومی رودخانه گاماسیاب از شمال شرق به جنوب غرب به جنوب شرق می باشد .

این دو رودخانه در حدود 70 کیلومتری جنوب شرقی کرمانشاه به یکدیگر می پیوندد منطقه مورد مطالعه در غرب ایران در محدوده '40 , o 33 تا ' 53 o, 33 عرض شمالی و ' 17 o,47 تا ' 32 o, 47 طول شرقی در دامنه رشته کوه های زاگرس واقع شده که بخشی از حوزه آبریز رودخانه سیمره را شامل می شود.

این دو رودخانه در حدود 70 کیلومتری جنوب شرقی کرمانشاه به یکدیگر می پیوندد وضعیت توپوگرافی منطقه مورد مطالعه منطقه مورد مطالعه عمدتا کوهستانی بوده و ارتفاع بلندترین نقطه آن 2200 متر، ارتفاع متوسط آن 1600 متر و مساحت آن تا محل پیشنهادی سد کوران بوزان 269 کیلومتر مربع (26907 هکتار ) می باشد.

محیط زیست فیزیکی منطقه اقلیم اقلیم در مناطق شمال غرب منطقه مورد مطالعه نیمه مرطوب است که به تدریج با حرکت به سوی شرق، مرکز و جنوب به اقلیم نیمه خشک میانه تبدیل می گردد.

بارندگی ریزش های جوی یکی از مهم ترین عوامل اقلیمی می باشند که نوع مقدار و شدت آنها برای مناطق مختلف و ماه های مختلف سال متفاوت است.

جدول شماره 1 متوسط بارندگی سالانه در ایستگاه های هیدرومتری حوزه آبریز پیشنهادی را در یک دوره آماری 40 ساله (38-1337 لغایت 78-1377) نشان می دهد.

بیشترین میزان بارندگی با 8/17 در از بارش سالانه در اسفند ماه و ماه های فروردین و اذر به ترتیب میزان 9/14 و 8/14 درصد از بارش راب ه خود اختصاص می دهند به طور کلی ورود 96 درصد از بارش سالانه مربوط به ماه های آبان تا اردیبهشت ماه بوده است در منطقه مورد مطالعه فصل خشک تقریبا از اواخر اردیبهشت ماه آغاز و تا اوایل ابان ماه ادامه می یابد.

جدول شماره 1-1 متوسط بارندگی سالانه در زیر حوزه آبریز سیمره دما دمای هوا بر اساس ایستگاههای سینوپتیک و کلیماتولوژی سازمان هواشناسی و ایستگاه های تبخیر سنجی وزارت نیرو اندازه گیری گزارش شده است.

در محدوده مطالعاتی گرمترین ماه های مرداد و تیر و سردترین ماهها دی و بهمن می باشند.

در محل سد، حداکثر مطلق سالانه دما 49 درجه سانتیگراد در تیرماه حداقل مطلق سالانه دما 10- درجه سانتیگراد در دی ماه ، متوسط سالانه 5/24 و متوسط ماهانه 5/16 درجه سانتی گراد می باشد.

جدول شماره 2 پارامتر پنجگانه دما در محل سد را نشان می دهد.

باد در داخل حوزه آبریز مورد مطالعه ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه قرار داد.

در ایستگاه کرمانشاه که دارای دوره 47 ساله آماری است (1951 لغایت 1997)، متوسط سرعت باد 5/2 متر بر ثانیه می باشد که از 9/1 (آبان) تا 1-3 متر بر ثانیه (فروردین و اردیبهشت) متغیر است.

جهت باد غالب عمدتا از غرب به شرق است و سرعت شدید ترین باد 9/30 متر بر ثانیه بوده که از سمت شرق، جنوب شرق به غرب، شمال غرب وزیده است.

هیدرولوژی و رسوب آبدهی جهت بررسی و برآورد رودخانه های طرح از نتایج اندازه گیری ایستگاههاس اصلی استفاده شده است که نتایج محاسبات متوسط ابدهی در ایستگاهای هیدرومتری و محور سد در دوره آماری شاخص در جدول (3) ارائه شده است.

سیلاب و رسوب مقادیر دبی های حدااکثر لحظه ای با دوره بازگشت های مختلف در ایستگاه های واقع در حوزه آبریز در جدول شماره (4) درج و ارائه گردیده است.

بار رسوبی رودخانه که متوسط جریان آب حمل می شود از دو قسمت بار مطلق و بار بستر تشکیل می گرددو با رسانیدن مواد رسوبی با توجه به کل بار مواد معلق و بستر در ایستگاه های هیدرومتری طرح براورد شده است .

نتایج محاسبات نشان میدهد کل بار رسوبی در سال در محور سد 7357962 تن و حجم رسوبات 50 سالع آن 6/306 میلیون متر مکعب تخمین زده شده است.

جدول شماره (5) مقادیر بار رسوبی در زیر حوزه های حوزه ابریز سیمره را نشان می دهد.

جدول شماره 4- مقادیر سیلاب حداکثر لحظه ای با دوره بازگشت های مختلف در زیر حوزه های حوزه آبریز سیمره (m3/s) جدول شماره 5- مقادیر بار رسوبی در زیر حوزه های حوزه آبریز سیمره کیفیت منابع آب سطحی از نظر شرب و کشاورزی به منظور شناخت وضعیت کیفی منابع آب سطحی، از نتایج تجزیه شیمیایی نمونه های آب در ایستگاه های قره باغستان، پل چهر، هلیلان و تنگ ؟

استفاده شده است.

خلاصه نتایج به دست آمده از آزمایش های نمونه های آب و تطبیق آنها با نمودارهای استاندارد کیفی ویلکوکس و شولر به ترتیب برای مصارف آب در کشامندیو شرب هیچگونه محدویتی ندارد.

براساس نمودار استاندارد ویلکوکس نمونه های اندازه گیری شده در ایستگاه های هیدرو متری طرح در کلاس قرار دارد و همچنین از نظر شرب براساس نمودار شولر، نمونه های اندازه گیری شده در کلاس خوب قرار می گیرند.

کیفیت شیمیایی آب در محل سد کسوران بوزان با عنایت به این که محل سد کوران یوزان اختلاف چندانی با محل ایستگاه هیدرومتری هلیلان ندارد و از طرفی شانه مهمی در حد فاصل محل سد و ایستگاه به جریان رودخانه اضافه نمی شود، بنابراین پارامترهای کیفیت شیمیایی آب که شامل آینونها و کایتونها می باشد، در محل ایستگاه هیدرومتری هلیلان برای محل سد کوران بوزان در نظر گرفته شد است.

نتایج بررسی نشان می دهد که تغییرات باقیمانده خشک (TDS) در طول دوره آمار برداری از 165 تا 445 میلیگرم در لیتر مشاهده شده و در عین حال میزان هدایت الکتریکی (EC) از 225 تا 695 میکرو مهوس بر سانتیمتر در نوسان است.

شایان ذکر است بعد از الحاق دو شاخه قره سو و کاماسیاب چشمه های آب گرم که بیشتر سولفاته می باشد به رودخانه سمیره اضافه می شود.

با توجه به این مسئله انتظار می رود یون از حد فاصل ایستگاههای هیدرومتری پل چهل و قره باغستان تا محل ایستگاه هلیلان افزایش یابد.

کیفیت منابع آب زیر زمینی منطقه از نظر شرب و کشامندی به طور کلی در حوزه آبریز سیمره به دلیل وسعت کم نواحی دشتی، از نظر تشکیل لایه آبرار ضعیف بوده و فاقد پتانسیل های قابل توجه آب زیر زمینی است.

بهره ؟

از منابع آب زیرزمینی در مجموع توسط 147 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، 46 رشته قنات و 310 دهنه چشمه صورت می گیرد.

کل تخلیه سالانه چاههای عمیق و نیمه عمیق نواحی دشتی 3/54 میلیون متر مکعب است که تنها میزان آن در دست اسلام آباد با 5/20 میلیون متر مکعب قابل توجه می باشد.

تعداد قابل توجهی از نواحی دشتی این حوزه فاقد چاه است.

تخلیه سالانه چشمه ها 89/306 میلیون مترمکعب است که نشان دهنده سهم بالای این منابع در تامین آب مناطق دشتی است.

تخلیه سالانه قنوات 14/16 میلیون متر مکعب است که نقش چندانی در تامین آب مورد نیاز نواحی دشتی برعهده ندارند.

کیفیت آبهای زیر زمینی در منطقه تحت تاثیر تشکیلات زمین شناسی و تبخیر از سطح سفره، تنزل می نماید.

در دشتهای سیمره، چرداول تشکیلات شور و گچی به صورت محدود در پاره ای نقاط وجود داشته و قسمت عمده کاهش کیفیت آب زیرزمینی در اثر تبخیر از سفره در مناطق پست صورت می گیرد.

از نظر شرب، آبهای زیر زمینی منطقه مناسب و یا تا حد قابل قبول ارزیابی گردیده و به جز در مناطق محدودی از دشتها که کیفیت آب نامطلوب می باشد، از نظر شرب، آبها دارای محدودیت جزئی است.

از لحاظ مصرف کشاورزی طبق طبقه بندی ویلکوکس آبهای دشتها C2S1 طبقه بندی گردیده است و تنها در نواحی محدودی در برخی دشتها آب زیر زمینی جهت مصارف کشاورزی از نظر املاح دارای محدودیت می باشد.

محیط زیست بیولوژیکی زیستگاه رودخانه محیط آبی رودخانه، حواشی مربوط با گونه های درختی و درختچه ای گوناگون و بخش های جزیره ای است که مجموعاً زیستگاه رودخانه ای را تشکیل می دهند.

ترکیبی از محیط آبی و خشکی و ؟

بین تنوع زیستی خاصی را ایجاد نموده که با هیچکدام از زیستگاه ها از نظر قابلیت و توان اکولوژیک قابل مقایسه نیست.

جلب پرندگان در پوشش گیاهی مناطق اطراف آب، جذب و پالایش بیولوژیک در رسوبات ثابت شده حواشی رودخانه و ایجاد زیستگاه های جانوران کنار آبزی از مشخصات عمومی زیستگاه رودخانه ای است.

بخش اعظم از فون زیستگاه جانب رودخانه ای در این زیستگاه حضور دارد.

مضافاً بر این که ماهیان و تعداد زیاد توی از دوزیستان، فون بارز رودخانه را تشکیل می دهند.

محیط زیست اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی منطقه مطالعاتی مطرح سه مخزنی و نیروگاه برقابی کوران بوزان از لحاظ تقسیمات سیاسی و آماری در محدوده شهرستان کوهدشت از استان لرستان و شیروان و چرداول از استان ایلام واقع شده است.

مخزن این سه به طور مشخص در محدوده دهستان های کوهدشت شمالی از بخش مرکزی شهرستان کوهدشت و زردلان از بخش هلیلان شهرستان شیروان و چرداول واقع شده است.

شهرستان کوهدشت با مرکزیت شهر کوهدشت در غرب استان لرستان و شهرستان شیروان و چرداول با مرکزیت شهر سرآبله در شمال شرقی استان ایلام واقع شده است.

فصل دوم –مروری بر قوانین و مطالعات زیست محیطی قوانین، مقررات و ضوابط زیست محیطی در جهان لئوپولد اولین فردی بود که افکار آمالیش سرزمین را در سرداشت و آمریکا اولین کشوری بود که قوانینی در این مورد در کنگره به تصویب رساند و تصویب کرد که باید برای طرحهای توسعه ای که بیش از پانصد هزار دلار هزینه در بردارند، ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) انجام گیرد.

به عبارتی در اواخر دهه 1960 ایالات متحده آمریکا ارزیابی را به عنوان مجوز اجرای پروژه های عمرانی پذیرفت و براساس قانون سیاست زیست محیطی ملی (NEPA) این کشور که در سال 1969 وضع گردید سازمانها و موسسات موظف گردیدند که قبل از اجرای هر پروژه، اثرات زیست محیطی آن را مورد بررسی قرار دهند.

براین اساس چنانچه پروژه ای دارای احتمال پدید آوردن اثرات سو بر محیط زیست است، ناگزیر به تهیه گزارش اثرات زیست محیطی می باشد.

پس از تصویب این قانون، کشورهای مختلف جهان به اقتضا قوانین و ارزشهای اجتماعی خویش قوانین مشابهی را مورد تصویب قرار دادند.

این قوانین در سالهای 1971 در جمهوری فدرال آلمان، در 1972 در سوئد، در 1973 در انگلستان و کانادا، در 1974 در استرالیا و دانمارک و در 1976 در فرانسه ارزیابی را به عنوان یک اصل پذیرفتند.

در اواخر سال 1970 مطالعات تحقیقاتی اولیه در زمینه ارزیابی در هلند انجام گرفت که منجر به ارائه طرحهای پیشنهادی جهت معرفی یک سیستم ارزیابی رسمی گردید.

در سال 1979 طرحهایی به پارلمان هند ارائه شده و در سال 1986 قانون ارزیابی اثرات زیست محیطی به صورت مستقلی از جامعه اقتصادی اروپا اعلام گردید.

قانون حمایت محیط زیست در سال 1974 در استرالیا مورد تصویب قرار گرفت و مانند قانون سیاست زیست محیطی ملی آمریکا فقط تحت امتیارات مسئولین مرکزی و مستقل از روندهای موجود بوده است.

قوانین ارزیابی این کشور بوسیله یکسری اقدامات و مقررات اجرایی مورد حمایت قرار می گیرد.

در نیوزیلند قانون مدیریت منابع در سال 1991 ارزیابی را معرفی نموده است.

یکی از موسساتی که صدیقا بر الزام ارزیابی تاکید داشته است, مرکز مطالعات زیست محیطی (CEHA)1 وابسته به بخش شرقی مدیترانه 2(EMRO) سازمان بهداشت جهانی است که در سال 1985 تشکیل گردیده است.

ایران و سایر کشورهای بخش مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی در این مرکز (که در امان پایتخت اردن قرار دارد) عضویت دارند.

در کمیسیون اقتصادی – اجتماعی آسیا و اقیانوسیه (ESCAP)3 وابسته به سازمان ملل از دهه 1970 چندین اجلاس برای ارتقای مسائل مربوط به ارزیابی تشکیل گردیده است.

کنفرانس محیط زیست و توسعه که در ژوئن سال 1992 از طرف سازمان ملل متحد در شهر ریودو رانیرو (برزیل) برگزار گردید، در اصول مختلف بیانه نهایی اش به انحا مختلف بر حفظ محیط زیست و همکاری مردم و مسئولین در سطح ملی و بین المللی تاکید نموده است.

علی رغم وضع قوانین مربوط به انجام ارزیابی در کشورهای پیشرفته صنعتی و برخی از کشورهای جهان سوم هنوز بسیاری از ممالک جهان فاقد قوانین و مقررات جرمی و یا منسجمی در این زمینه می باشند در این بخش به برخی از نهادهای بین المللی که جهت ارزیابی اثرات زیست محیطی سدها و تاسیسات وابسته به آن الگوهایی ارائه داده اند به طور خلاصه اشاره می شود.

قوانین و مقررات زیست محیطی در ایران تدوین اصول و قواعد الزام آور زیست محیطی به تدریج موجب توسعه حقوق محیط زیست چه در ابعاد ملی و چه در سطوح بین المللی گردیده است و امروزه حقوق محیط زیست و قوانین و مقررات زیست محیطی یکی از مهم ترین ابزار و عوامل محیط زیست و حفاظت در منابع آن محسوب می شود.

هرچند نمی توان انتظار داشت اجرای قوانین محیط زیست تمام مشکلات و معظلات زیست محیطی را حل نماید.

چرا که نقش عوامل دیگر از قبیل آگاه سازی و تنویر افکار عمومی و نهادینه کردن این مقوله در فرهنگ و رفتارهای اجتماعی بسیار مهم و چشمگیر می باشد.

در کشور ما سابقه قانونگذاری زیست محیطی به معنای خاص آن از سه دهه تجاوز نمی کند ولی طی این مدت قوانین و مقررات و مصوبات جامعی در این زمینه تصویب و به موارد اجرا گذاشته شده است.

در سال 1350 براساس ماده 4 قانون تجزیه تشکیلات و تعیین وظایف سازمان های وزارت کشاورزی و منابع طبیعی و انحلال وزارت منابع طبیعی مصوب 12/11/1350، نام سازمان شکار بانی و نظارت بر صید به سازمان حفاظت محیط زیست و نام شورایعالی شکاربانی و نظارت بر صید به شورایعالی حفاظت محیط زیست تبدیل شده و امور حفاظت محیط زیست از جمله پیشگیری و ممانعت از هرگونه اقدام که منجر به آلودگی یا تخریب محیط زیست کشور, از اختیارات و وظایف این سازمان محسوب گردید.

از آن تاریخ تا به حال قوانین و آیین نامه های اجرایی متعددی به تصویب رسیده اند که در ذیل به اجمال به چند مورد از آنها که مرتبط با عنوان هستند اشاره می شود: مهمترین محمل و جایگاه قانونی حفاظت محیط زیست در ایران اصل پنجاهم قانون اساسی (مصوب سال 1358) می باشد که بر طبق این اصل حفاظت محیط زیست یک وظیفه عمومی تلقی می گردد و فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، اکیداً ممنوع است.

بر طبق ماده 6 از قانون حفاظت بهسازی محیط زیست مصوب 28/3/1353 و اصلاحیه 24/8/1371، سازمان حفاظت محیط زیست دارای اختیار زیر می باشد که به طور خلاصه در ذیل بدان اشاره می شود.

-انجام دادن تحقیقات و بررسی های علمی و اقتصادی در زمینه حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و جلوگیری از آلودگی و برهم خوردن تعادل محیط زیست از جمله تغییراتی که تاسیسات و مستحدتات مختلف در وضع فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک، ‌آب و هوا ایجاد می نمایند و این تغییرات سبب دگرگونی وضع طبیعی می گردند.

همچنین سدها و سازه های آبی دیگر در سه بخش زیر ملزم به تهیه گزارش ارزیابی زیست محیط می باشند: 1-سدها با ارتفاع بیش از 15 متر و یا دارای ساختارهای جنبی بیش از 40 هکتار و یا مساحت دریاچه بیش از 400 هکتار.

تبصره 1: سدهای باطله (نگهداشت مواد آلوده) در هر اندازه شامل ارزیابی زیست محیطی می باشند.

2-دریاچه های انسان ساخت در مساحت بیش از 400 هکتار.

تبصره 2: اندازه دریاچه های پرورش آبزیان در مقیاس کوچکتر از 400 هکتار.

3-طرح ها و پروژه های آبیاری و زهکشی در وسعت بیش از 5000 هکتار.

کمیسیون بین المللی سدهای بزرگ (ICOLD)1 ICOLD یا کمیسیون بین المللی سدهای بزرگ که هیچگونه وابستگی به سازمانهای دولتی کشورها ندارد، از تخصص بالای تعداد زیادی از متخصصین علمی در زمینه های آبی و اختصاصاً در زمینه سدهای بزرگ برخوردار است.

این متخصصین از بین کشورهای مختلف جهان، از جمله کشورهای صنعتی، کشورهای در حال توسعه و کشورهای فقیر انتخاب شده اند و در زمینه های مختلف نظیر: مسائل فیزیکی، شیمیائی، بهداشتی، بیولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی، مسائل مربوط به توسعه، طراحی سازه های آبی و مسائل مربوط به آن از جمله هیدرولوژی، هیدرولیک، زمین شناسی و ژئوفیزیک از نظریات آنها استفاده شده است.

در واقع ICOLD برای تعیین اثرات سازه های آبی نظر سدهای بزرگ بر محیط، یک ماتریس را پیشنهاد می کند با تهیه فهرستی از عوامل موثر که ممکن است به صورت کمی و یا کیفی بیان شوند، به ارزیابی اثرات آنها در هر بخش از محیط زیست می پردازد.

دستورالعمل ICOLD در مورد سدهایی که در مراحل طراحی، ساخت و یا بهره برداری هستند، قابل اعمال است.

هزینه که ممکن است در سدهای ساخته شده، مسائل نامناسب زیست محیطی قابل علاج نبوده و یا هزینه های کنترل و یا کاهش اثرات نامناسب زیست محیطی بسیار زیاد و غیر قابل تحمل باشد.

فصل سوم – مواد و روشها تعیین فاکتورهای زیست محیطی ریز فعالیتهای یک پروژه می تواند اثرات زیست محیطی بالقوه متفاوتی داشته باشد.

در این مرحله بخشهای عمده محیط زیست که می توانند از ریز فعالیتهای پروژه متاثر شوند مانند بخشهای فیزیکو شیمیایی (بخشهای بی جان مانند زمین، آب، اتمسفر، صدا)، بخش بیولوژیکی (بخشهای زنده غیر از انسان یعنی زندگی گیاهان و جانوران و همچنین پراکنش و تراکم گونه های مختلف، جوامع و زیستگاه ها) و بخش محیط زیست انسانی (اعم از اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی) تهیه گردید.

فهرست اجزای زیست محیطی قابل تغییر است و دست ارزیاب برای اضافه کردن برخی از اجزای زیست محیطی به ماتریس باز است.

(سازمان محیط زیست مالزی، 1988) با توجه به این مسئله و همچنین بازدید از منطقه که نقش مهمی در تشخیص محیط زیست تحت تاثیر دارد، در رابطه با پروژه سد و نیروگاه برقابی کوران بوزان 60 فاکتور زیست محیطی برای مراحل ساخت و بهره برداری از نیروگاه تعیین گردید که این فاکتورها در برخی موارد مشترک می باشند.