دانلود تحقیق اسطرلاب

اسطرلاب ، ستاره یاب یا استرلاب یکی از کار آمد ترین ابزار اختر شناسی ، ستاره شناسی و مهندسی می باشد که از روی جام جمشید ساخته شده است .

هندسه یا نما و کشیده های استرلاب برخوردِ دایره هایِ چرخش روشنان گنبدِ آسمانی بر رویِ یک برگِ تخت ، می باشد .

این نما با نمایِ یک جامِ جمشیدِ نیم کره ، با خطهای درون آن که آن را با زور تخت کرده باشند برابری می کند .

و انگار که همه یِ نیم کره آسمانی بالای سرِ مارا بر یک جام کشیده و سپس بر برگِ تختی پرس کرده اند .

در استرلاب چهار بعد زمان - ژرفا – پهنا – درازا ( x - y – z - t ) را به بند کشیده اند .

و شبکه عنکبوت ( آسمان نمای ) آن با چرخش خود زمان را می پیماید و دایره های روی آن هم سه بعد را می نمایاند .تنها ابزار دیگری که چهار بعد را میتواند نشان دهد کامپیوتر است .

جام جمشید ، گوی ستاره یاب ، استرلاب ، ربع دستور ، زمان سنج های آفتابی و دیگر ابزار اختر شناسی کهن ابزار کارآمد و مهندسی گذشته ی ما بوده است که بسیاری از آنها در گنجینه های همه ی کشور ها پیداست[2] و بیشتر سازندگان آنها ایرانی بوده اند و زیباترین و درست ترین آنها ماندگار آنها می باشد .

و ما آنها را فراموش کرده ایم
با استرلاب می توان بسیاری از کارهای اختر شناسی ، گاهنامه ، ریاضی ، هندسه ، مهندسی ، نقشه برداری ...

را انجام داد .

گزارش روش کشیدن ستاره یاب ( استرلاب ) :
مولانا عبدالعلی بیرجندی
برای کشیدن دایره های استرلاب یا ستاره یاب نوشته ها و دفتر های دست نویس بسیاری در گنجینه خوبِ ( کتابخانه خطی ) آستان قدس رضوی نگهداری می گردد .

دو دفترِ خوب ازآن دفترها را سید جلال تهرانی بررسی و به گنجینه خوب نگهدارِ آستان قدس رضوی پیش کش کرده است .

و بخش استرلاب آنها را با نوشته ای زیبا به نام مولانا عبدالعلی بیرجندی نامیده است .

که به شماره های 12208 و12176 بسادگی در دست رس پژوهشگران می باشد .

بخش ستاره یاب ( استرلاب ) دفتر 12208 خوب تر و درست تر است و نویسنده رونوشت بهتری را در دست رس گذاشته است و جدول ( زیگ ) های آن بیشتر از دفتر 12176 است .

مولانا عبدالعلی بیرجندی ، دفتر را چنین آغاز نموده است :
« اما بعداین مختصریست در معرفت صنعت اسطرلاب شمالی و جنوبی مشتمل است بر بیست باب ...»
بیرجندی در بخش نُخست دانستن روش کشیدن چندین هندسه و کلید هندسه های آنها را برای استرلاب ساز گزارش نموده است .که چگونه با یک خط کش ساده و یک پرگار ، یک خط را دونیم کند ، از یک نقطه چگونه بر یک خط عمود کند ، چگونه مرکز یک دایره را بدست آورد ، بر سه نقطه چگونه یک دایره بکشد ، از یک نقطه چگونه به موازاتِ( هم راستای ) یک خط ، خطی بکشد و همه ی کلیدِ هندسه آنها را گزارش کرده است .

و سازنده استرلاب هم می تواند به آن روش بربرگه های مسی خودآن هندسه ها را بکشد .

در بخش دوم بیرجندی روش بر گزیدن دایره دور و درونی استرلاب را گزارش نموده است و درستی دایره ها را از سازنده به خوبی خواسته است .

گزینش اندازه دایره پایه کار ، با ستاره یاب ساز است .

[ اندازه های ما از هزاران سال پیش بر پایه گز و ریزه اندازه های آن بوده است و نه متر و نه اینچ و نه سانتیمتر ؟!

ستاره یاب سازان به خوبی میتوانند از اتو کد برای کشیدن هندسه ستاره یاب بهره ببرند .

اتو کد کار را بسیار ساده می کند .

و چنانچه با اتو لیست اتو کد بتوانند کار کنند کار خیلی ساده تر می گردد .

] .

در بخش سوم بخش کردن دایره بیرونی استرلابرا به 360 درجه و کشیدن راستای شمال جنوب و شرق و غرب را گزارش کرده است .[ این زاویه بندی دور ، پایه ی کارِ گزینشِ همه یِ زاویه هایِ کشیدنِ دایره هایِ رویه های درونی استرلاب است و از روی جایگاه دندانه های آن زاویه ها ، استرلاب ساز می تواند استرلاب خود را بسازد .

]
[ اکنون به بررسی بخش چهارم تا بخش دهم هر دو دفتر می پردازیم و هندسه ( هَندَزَه ) و اندازه و کلید هندسه آنها را برای پژوهشگران و خواستگان به روز در می آوریم .

اگر به این نکته پی ببریم که کار گذشتگان ما بیشتر با هندسه بوده است نه جبر و ما کم تر هندسه را می دانیم و بیشتر به روش عمو زاده های سلمی خود جبری می اندیشیم و همه چیز را به صفر و یک کامپیوتر بر گردانده و خود را از بینش و اندیشه هندسی دور کرده ایم .

پژوهشگران باید به عرض جغرافیایی خانه یا شهر خود استرلاب را بکشند.

بخش بندی دور کشیده ها به دندانه های 360 درجه ای بسبب شلوغ نشدن نگاره ها کشیده نشده است .اما پژوهشگران باید آنرا بکشید.

میل خورشید از زاویه 23:26:19 در زمانها بلند کمی جابجایی دارد که باید در آن زمانهای بلند پیدا و بکار گرفته شود.

میل و بعد ستارگان هم ، همچنین است.

در استرلابهای کهن میل خورشید را 24 درجه میگرفته اند.

سه نگاره نخست را بر یک برگه می کشیم و ستارگان و آسمان نما را بر برگه ای دیگری.

برگه آسمان نما را پس از پایان کار بر روی تلق شفاف ( ترانس) کپی کرده ، هردو برگه ، تلق و نگاره آماده شده نخست، را از میانگاه با میخ ریزی یا پیچ و مهره عینک به نازک بینی، بهم پیوند میزنیم.

تا آسمان نما بر روی برگه زیری بچرخد و استرلاب درست شود.

برای آسمان نما هم میتوانیم ستارگان با قدر بالا را بکشیم که نام آنها را می دانیم یا که تمام ستارگان را بکشیم.

در بخش چهارم پس ازگزینش اندازه دایره پایه کار آنرا کشیده و دو قطر عمود برهم آنرا می کشیم و آنرا دایره ا- ب- ج – د می نا میم .

[ نگاره 1 ]
[ برای نام گذاری روشِ کار از ا ب ج د برابر A B C D و ک ل م ن برابر K L M N و ق ر ش ت برابر Q R S T عمو زاده های سلمی و از حروف ابجد بهره برده ام ] .

از نقطه ج به اندازه زاویه میل بزرگ از روی دندانه های دور360 درجه ای پایه کارزاویه میل بزرگ را بر گزیده و نقطه ح را می یابیم .

از ح به د می کشیم بر خورد آن با خط ا ج نقطه ک می شود دایره ای به مرکز ه و اندازه ه ک می زنیم و آنرا دایره ک ل م ن می نامیم این دایره مدار آغاز برج بره و ترازو و ن آغاز نوروز و مهر ماه را می نمایاند ( اول حمل ) .

یا خط استوا می باشد .

نقطه ط را در برخورد خط ه ح با دایره ک ل م ن بر می گزینیم و از آن به نقطه ن می کشیم برخوردش را با خط ا ج ، ق می نامیم و دایره ای به اندازه ه ق می کشیم و آنرا دایره ق ر ش ت می نامیم این دایره مدار آغاز برج خرچنگ ( مدار راس السرطان ) و آغاز گر ماه تیر است .

دایره ا ب ج د هم دایره مدار برج بز( مدار راس الجدی ) یا آغاز گر دی ماه است .

خط ا ج به گفته بیرونی خوارزمی خط نیمروزان و به گفته بیرجندی خط وسط السما است .

در بخش پنجم بیرجندی روش کشیدن کرانه ( افق ) و دایره های مقنطرات ( شیبِ روشنانِ آسمانی ) را گزارش نموده است .کلید هندسه آن چنین است : در دایره های بدست آمده و در نگاره 2 کمان ن ح را برابر اندازه زاویه عرض شهر بر می گزینیم .

از ن به ح کشیده تا به ا ج در ط برخورد کند کمان م ی را هم برابر عرض شهر برگزیده و ن ی را می کشیم تا به ا ج در ق برخورد کند .

نیم ط ق را ر می نامیم و دایره ط ش م ق ن و را به میانگاهِ ر و اندازه ر ط می کشیم .

این دایره ، دایره کرانه ( افق ) می شود .

و کمان ش م ق ن و کرانه یا افق استرلاب نامیده می گردد .

برای کشیدن هر مقنطره ای مانند مقنطره ده درجه در آغاز به اندازه زاویه آن کمان ی ف و ح س را در دایره ک ل م ن از ح و ی بر می گزینیم از ن ، هم به س و هم به ف می کشیم تا با خط نیمروزان در ع و ص برخورد کنند .

ع ص را نیم کرده ذ بدست می آید .

به میانگاه ذ و اندازه ذ ع دایره ع ز ص غ را می کشیم کمان ز ص غ کمان مقنطره ده درجه است (شیبِ روشنانِ آسمانیِ ده درجه ) کمان های دیگر مقنطره ها را هم بدینگونه یکی یکی می کشیم .

در بخش ششم تا هفتم بیرجندی روش کشیدن استرلاب جنوبی و جدول ( زیگ )های میل اجزا برجها ، زمان بلندترین روز در عرض های گوناگون و کشیدن دایره های زمانی معوج و مستوی ( کژ و راست ) را آورده است .

در بخش هشتم روش کشیدن دایره های سو ( سمت ) را چنیین گفته است .

در نگاره پیش دایره کرانه را بدست آوردیم و از آن بهره برده دایره های درجه های سوی های را بدینگونه به روشِ نگاره سوم می کشیم .[ نگاره 3 ] کلید هندسه آن چنین است :کمان ح ک و ط ل را برابر عرض شهر بر می گزینیم .

از ن هم به ح و هم به ط می کشیم تا با خط نیمروزان در س و ی برخورد کنند .

س جایگاه سر سو ( سمت الراس ) و ی سمت القدم می گردد .

آنرا نیم می کنیم ر بدست می آید .

از آن خط ز ر غ را همراستا ( موازی ) ب د می کشیم این کشیده جایگاه همه ی میانگاه های ( مرکز های ) دایره های سوی ها اختر یابمان می گردد .

اگر به میانگاه ر و اندازه ی ر س دایره ای بکشیم این دایره از م و ن باید بگذرد .

کمان م س سوی 90 درجه و کمان ن س سوی 270 درجه را می نمایاند .

ه ج راستای 360 درجه و ه ا هم راستای 180 درجه را نشان می دهد [ پژوهشگران باید بدانند که عمو زاده های سلمی ما درجه 360 قطب نما ها را در نقطه شمال ( اباختر ) گذاشته اند و همه نقشه ها را هم بسوی شمال کرده اند اما نگاه و اندیشه گذشتگان ما همیشه بسوی آفتاب نور (هور ) و نیمروز ( جنوب ) بوده است و اندیشه پدران ما را از ما گرفته اند ؟!

پس در بهره بری از استرلاب و برابری با قطب نما های بازاری نباید گمراهِ زاویه ها و سوی ها گردیم .

] چرخش زاویه های قطب نما ها چرخش سایه ی نک چوبک یا چرخش سایه ی نکِ برج رادکان است، که بر پهنه ی زمین میچرخد.

این زاویه ها با زاویه چرخش خودِ خورشید، که بر استرلاب کشیده شده است، دو چرخش زاویه 360 درجه ای را پدید می آورد .

پیشینه و دستور هر دو چرخش ایرانی میباشد.

360 در استرلاب در نیمروز (جنوب) گذاشته می شود اما در قطب نما ها در اباختر (شمال) گذاشته می شود.

چرخش ساعت از روی چرخش سایه برگزیده شده است که آنهم دستوری است ایرانی.

واژه ساعت از واژه سایه ایرانی برگرفته شده است.

برای کشیدن سوی های دیگر استرلاب مانند سوی 20 درجه شرقی درآغاز کمان ل ص را برابر 20 درجه بر می گزینیم .

از س سر سو به ص می کشیم تا با دایره کرانه ( افق ) در ع برخورد کند .

اکنون دایره ای میکشیم که از سه نقطه س ، ع و ی بگذرد .

[ میانگاه این دایره بر ز غ استوار می گردد .

] کمان س ذ سوی 340 درجه و کمان س ع سوی 160 درجه می گردد .

همه ی سوی ها را هم به همین گونه یکی یکی می کشیم .

در بخش نهم بیرجندی روش کشیدن شبکه عنکبوت ( آسمان نما ) را چنین آورده است : نگاره 4 در آغاز ق ج را نیم کرده آنرا ر می نامیم و به میانگاه آن و اندازه ر ج دایره ج م ق ن را می زنیم این دایره کمربند برجها (منقطه برجها) میباشد .

برای بخش کردن این دایره به 12 برج بیرجندی زیگی (جدولی) به نام« مطالع بروج » آورده و در آن برج ها را به 30 درجه بخش کرده و اندازه زاویه آنها را از آغاز دیماه ( راس الجدی ) در کمربند برجها نوشته است .

برای روش ساده بخش کردن کمربند برجها ، برابر زیگ (جدول) و از خط ه ج زاویه 32 درجه و 12 دقیقه را بر می گزینیم و برخورد آن در کمربند برجها ط می گردد که آغاز برج دال (دلو) یا آغاز ماه بهمن می باشد .

ه ط را ادامه داده و برخورد آن را با کمربند برجها ف می نامیم که آغاز برج شیر یا آغاز ماه مرداد است .

برابر زیگ و از خط ه ج زاویه 62 درجه و 6 دقیقه را بر می گزینیم و برخورد آن را در کمربند برجها ی می نامیم که آغاز برج ماهی ( حوت ) یا آغاز ماه اسفند می باشد .

ه ی را ادامه داده و برخورد آن را با کمربند برجها ذ می نامیم که آغاز برج خوشه یا آغاز ماه شهریور است .

در راست کمربند برجها ز و غ را قرینه ط و ی برگزیده و ه ز و ه غ را ادامه می دهیم و برخورد ها را با کمربند برجها ع و ص می نامیم و کار بخش کردن کمربند برجها به 12 بخش به سامان می رسد .

هر بخش را به سی تکه بخش می کنیم هر تکه یک درجه از کمربند برجها می گردد .

[ پژوهشگران بدانند که همه ی این بخش جدا از بخش های کشیده شده پیش می باشد و آسمان نما ( کمربند برجها و ستارگان ) بر استرلاب می چرخد و یکبار چرخش آن یک روز می گردد .

[ گزارش 5 روز کمی 360 از 25/365 روز باشد برای آینده .

به یاری خدا و پشتیبانی میراث فرهنگی در آینده گزارش بیشترِ جام جم ، استرلابکروی ، استرلاب ، ربع دستور ، گردونه استرلاب...

را اگر تندرست و زنده باشم ، خواهم نوشت .

] در بخش دهم بیرجندی روش کشیدن ستارگان و کلید هندسه آن را ، چنین آورده است .

نگاره 4 برای کشیدن ستارگان در آسمان نما ( عنکبوت ) نیاز به جدول ( زیگ ) داریم .

بیرجندی 40 ستاره را در زیگ خود آورده است و بُعد و درجه ممر آنها را نوشته است .

[ پژوهشگران می توانند برای ستارگان از زیگهای عموزاده های خوب سلمی بهره ببرند یا خود پس از نخستین کسی که درجهان همه ی ستارگان را به زیگ وارسته ای در آورده ( عبدالرحمان صوفی رازی ) زیگ ایرانی بنویسند ] .

اکنون برای پیدا کردن ستاره ا که درشت ترین ستاره پیکره شکارچی می باشد و در زمان هخامنشی ها سر شکارچی بوده است نه دست آن ( ید الجوزا ) در آغاز کمان ج ه ح را [ به راست چون ستاره شمالی است ] برابر بعد ستاره که 26 : 24 : 7 است برمی گزینیم و از ن به ح کشیده برخورد آن را با نیمروزان ک می نامیم به میانگاه ه و اندازه ه ک دایره ای می زنیم این دایره مدار جابجا ای ستاره در استرلاب ما می باشد .

زاویه ن ه و برابر با بعد آن که 18: 55 5 ساعت [ هر ساعت برابر 15 درجه زاویه است ] و زاویه آن برابر 30 : 49 : 88 می گردد .

[ عمو زاده های سلمی ما هم برابر دستور ایرانیان بعد ستارگان را از آغاز نوروز ( آغاز بره = نقطه گاما ) برگزیده اند و این زاویه از خط ه ن باید برگزیده گردد .] زاویه ن ه و را برابر 30 :49 : 88 بر می گزینیم برخوردش با دایره ک و سر شکارچی می گردد .

ستاره تیشتر ( شعرای شامی یا Sirius یا کورش ؟!

] را چون جنوبی است به چپ خط نیمروزان می کشیم ( ش = تیشتر= شباهنگ ) و بدین گونه همه ی ستارگان و آسمان نما را می توانیم بر استرلاب خود مان بکشیم .

مانند نگاره 5 .

پژوهشگران میتوانند مانند گذشته دانش استرلاب، ستارگان با قدر بالا ( آلفا ) را بکشند اما باید آنها را خوب در آسمان و استرلاب بشناسند .

این ستارگان باید در همه ی پهنه استرلاب کشیده شود .

این ستارگان را مانند استرلابهای کهن میتوان با نک گلبرگ هایی آرایش نمود و نام ستارگان را بر آن گلبرگها نوشت .

نام ایرانی ستارگان در برگه های دیگر تارنامه جام جمشید در ..: اینجا :..

آمده است.

میتوانید از آن نامها بهره ببرید و به آن نامها عادت نمایید .

ضریب شکست نسب ضریب شکست محیط A نسبت به B برابر است با نسبت ضریب شکست مطلق A به ضریب شکست مطلق B باز تابش کلی اگر نور از محیط غلیظ با زاویه بزرگتر از زاویه حد به محیط رقیق بتابد به جای وارد شدن به محیط رقیق به همان محیط اول منعکس می شود این حالت را باز تابش یا انعکاس کلی می نامند مشاهده سراب بر اثر انعکاس شعاع خورشید در لایه گرم مجاورت سطح زمین می باشد عمق ظاهری و واقعی همواره وقتی به یک جسمی ازیک محیط شفاف به محیط شفاف دیگری نگاه می کنیم ضخامت یا ارتفاع واقعی آن را نخواهیم دید بلکه به علت شکست نور آن چه را می بینیم امتداد پرتو های شکست است که در جای غیراز جای واقعی به هم می رسند فاصله بین سطح جسم تا آن نقطه را عمق ظاهری می گویند وآن چه را که وجود خارجی دارد عمق واقعی گویند محاسبه عمق ظاهری اگر ازهوا به کف ظرف پر از مایعی نگاه کنیم عمق آن کمتر به نظر میرسد اگر نزدیک به خط عمود نگاه کنیم H=h/n خواهد بود.

توجه اگر از محیط غلیظ به رقیق نگاه کنیم عمق ظاهری بیشتر واگر از محیط رقیق به داخل غلیظ نگاه کنیم عمق ظاهری کمتر میشود.

تیغه متوازی السطوح محیط شفافی است که بین دو سطح تخت موازی جدا شده باشد اگر شعاعی به یک وجه تیغه بتابد از وجه مقابل به موازات خود خارج می شود اگر جسمی زیر تیعه باشد و از هوا نزدیک به خط عمود به جسم نگاه کنیم نزدیکتر دیده می شود.

منشور محیط شفافی است که بین دو سطح تخت متقاطع محصور شده باشد زاویه دو سطح را زاویه راس و دو سطح را دو وجه منشور می نامند اگر پرتو نورانی با زاویه i1 به وجه اول بتابد با زاویه r1 وارد منشور شده و از داخل منشور با زاویه r2 به وجه مقابل می تابد که اگر r2 زاویه راس منشور A و D زاویه انحراف است شرایط خروج نور از منشور برای آن که نور در وجه دوم انعکاس کلی نیابد و وارد هوا شود بایدr2 الف – اگر A>2C باشد همواره r2 ب – اگر A>2C باشد هموارهr2>C می باشد یعنی بازای هیچ مقدار i شعاع نورانی از وجه دوم خارج نمی شود نکته: هرگاه یک پرتو به صورت عمود بر یک وجه منشور بتابد (i=0) پس از عبور از منشور منحرف میشود.چنانچه زاویه تابش افزایش یابد زاویه انحراف کاهش می یابد تا جاییکه در یک زاویه تابش مشخص زاویه انحراف می نیمم می شود از آن پس با افزایش زاویه تابش زاویه انحراف هم افزایش می یابد منشور انعکاس کلیمنشوری است از شیشه با قاعده مثلث قائم الزاویه متساوی الساقین اگر پرتو نوری با زاویه 90 درجه بر یک وجه بتابد بدون شکست وارد منشور می شود وبا زاویه 45 درجه به وجه دیگر می تابد چون زاویه حد شیشه 42 درجه است پس انعکاس کلی می یابد تذکراز منشور انعکاس کلی در دستگاههای نظیر پریسکوپ استفاده می شود منشور در محیطی غیر از هوا اگر منشور در محیطی غیر از هوا واقع شود طوری که جنس آن غلیظتر از جنس منشور باشد ، شعاع خروجی از وجه دوم به سمت راس منشور منحرف می شود ب- امتداد پرتو تابش از کانون بگذرد شکست آن موازی محور اصلی است ج- پرتو تابش از مرکز اپتیکی بگذرد بدون شکست خارج می گردد عدسی همگرا الف- پرتو تابش موازی محور اصلی باشد شکست از کانون می گذرد ب-پرتو تابش از کانون بگذرد شکست آن موازی محور اصلی است ج- پرتو تابش از مرکز اپتیکی بگذرد بدون شکست خارج می شود سرعت نور سرعت سیر نور در خلا و تقریبا در هوا برابر300000 کیلومنر بر ساعت می باشد در محیطهای شفاف دیگر مثل شیشه یا اب کمتر از این مقدار استضریب شکست مطلق یک محیط شفاف ضریب شکست هر محیط نسبت به خلا را ضریب شکست مطلق آن محیط می نامند وبرابر است با نسبت سرعت سیر نور در هوا به سرعت سیر نور در آن محیط n =c/V که C سرعت سیر نور در خلا یا هوا و V سرعت نور در محیط A می باشد شکست نور اگر نور از محیطی به محیط دیگر وارد شود به علت تغییر سرعت در سطح جدایی دو محیط تغییرمسیر می دهد که این پدیده را شکست نور می نامندزاویه تابش زاویه بین خط عمود بر سطح جدایی و شعاع تابش را زاویه تابش می نامندزاویه شکست زاویه بین خط عمود بر سطح جدایی و شعاع شکست را زاوی شکست می نامندقوانین شکست الف - شعاع تابش ، شعاع شکست و خط عمود بر فصل مشترک دو محیط در نقطه تابش هر سه در یک صفحه واقعند ب - نسبت سینوس زاویه تابش به سینوس زاویه شکست مقداریست ثابت که برابر است با ضریب شکست محیط دوم نسبت به اول n1sini=n2sinrزاویه انحرافاگر نور از محیطی با ضریب شکست کم به محیطی با ضریب شکست بیشتر بتابد شعاع نورانی به خط عمود نزدیکتر می شود یعنی در تابش از محیط رقیق به محیط غلیظ زاویه شکست از زاویه تابش کوچکتر است برعکس در تابش از غلیظ به رقیق زاویه شکست از زاویه تابش بزرگتر استعلت شکست نور چون سرعت نور در محیط های مختلف فرق می کنداصل برگشت پذیری نور در این اصل می تورن جای پرتو تابش و پرتو شکست را عوض کرد به طوری که اگربه جای پرتو شکست ،پرتو تابش قرار گیرد پرتو شکست به جای پرتو تابش منتقل می شودزاویه حد هر گاه زاویه تابش در محیط رقیق برابر 90 درجه شود زاویه شکست در محیط رقیق به بیشترین مقدار خود می رسد که این زاویه را زاویه حد محیط غلیظ نسبت به رقیق می نامندمحاسبه زاویه حدsinC=n2/n1که n2 ضریب شکست محیط رقیق و n1 ضریب شکست محیط غلیظ می باشد برای هوا 1=n پس sinC=1/n بر عکس اگر جسم در هوا باشد و از محیط غلیظ به آن نگاه کنیم جسم دور تر به نظر میرسد طوری که H کار منشور الف - انحراف نور ب- تجزیه نورانحراف نور منشور همواره نور را به قسمت ضخیم خود یعنی قاعده منحرف می کندفرمول های منشوردر منشور روابط زیر برقرار است sini1=nsinr1 , sini2=nsinr2 عدسیها عدسی از دو سطح شفاف کروی تشکیل شده که به دو دسته همگرا و واگرا تقسیم می شود.انواع عدسیها هم گرا (کوژ،محدب) واگرا (کاو،مقعر)انواع عدسیهای هم گرا الف - دو کوژ ب- تخت کوژ ج- هلالی هم گرا انواع عدسیهای واگرا الف- دو کاو ب-تخت کاو ج- هلالی واگراطرز تشخیص عدسیها الف- از نظر ظاهری (لمس کردن) عدسی را لمس می کنیم اگر دو طرف نازک ،وسط ضخیم باشد عدسی هم گرا ،واگر دو طرف ضخیم ،و وسط نازک باشد عدسی واگرا است ب- از طریق تاباندن نور یک دسته پرتو موازی به عدسی می تابانیم اگر پرتو های شکست به هم نزدیک شوند عدسی همگرا ، و اگر از هم دور شوند عدسی واگرا است.مقایسه عدسی با منشور عدسی هم گرا از دو منشور تشکیل شده که در قاعده مشترک و قاعده آنها در وسط عدسی است و چون منشور نور از طرف قاعده منحرف می کند از این رو پرتوهایی که به این عدسی برخورد می کنند به طرف قاعده های منشور که وسط عدسی است منحرف شده و پرتو ها هم گرا می شوند عدسی واگرا از دو منشوری تشکیل شده که در راس مشترک وراس آنها در وسط قرار دارد از این رو پرتوهایی که به این عدسی ها بر خورد می کند به طرف قواعد منشور که در دو طرف عدسی است منحرف شده و پرتو ها واگرا می شوند .مشخصات ساختمانی عدسی محور اصلی خطی است که مرکز انحنای دو سطح کروی عدسی را به هم وصل می کندمرکز اپتیکی (نوری) محل تلاقی محور اصلی را با عدسی مرکز اپتیکی گویندکانون اصلی عدسی هم گرا اگر یک دسته پرتو موازی با محور اصلی به عدسی هم گرا برخورد کند پرتو های شکست در یک نقطه روی محور اصلی به هم می رسند که آن نقطه را کانون اصلی می نامند.کانون اصلی عدسی واگرا اگر یک دسته پرتو موازی با محور اصلی به عدسی واگرا برخوردکند امتداد پرتو های شکست در یک نقطه روی محور اصلی به هم می رسند که آن نقطه را کانون اصلی می نامند.

توجه کانون عدسی هم گرا حقیقی و کانون عدسی واگرا مجازی است.هر عدسی دارای دو کانون اصلی است چون شفاف بوده و از دو طرف می توان به آن نور تاباند از این رو دو کانون در فواصل مساوی در دو طرف عدسی واقع شدند.فاصله کانونی فاصله بین کانون و مرکز نوری .

رسم پرتو ها در عدسی ها عدسی واگرا الف- پرتو تابش موازی محور اصلی باشد امتداد شکست از کانون می گذرد مقایسه نوع تصویر از جسم مجازی در آینه ها و عدسی ها 1 - آینه تخت از جسم حقیقی تصویری مجازی، مستقیم و مساوی جسم و قرینه نسبت به آینه تشکیل می دهد آینه تخت از جسم مجازی تصویری حقیقی مستقیم، مساوی جسمو قرینه نسبت به آینه تشکیل می دهد 2 - آینه محدب وعدسی مقعر از جسم حقیقی تصویری مجازی ، مستقیم ، کوچکتر در فاصله کانونی تشکیل می دهد آینه مقعر و عدسی محدب از جسم مجازی تصویری حقیقی، مستقیم، کوچکتر در فاصله کانونی تشکیل می دهد 3 - آینه مقعر و عدسی محدب از جسم حقیقی در حالت P>f تصویری حقیقی، معکوس، بزرگتر یا کوچکتر تشکیل می دهد 4 - آینه مقعر و عدسی محدب از جسم حقیقی در حالت Pفرمول محاسبه محل تصویربرای جسم مجازیالف - عدسی محدب و آینه مقعر:(مانند عدسی مقعر و آینه محدب برای جسم حقیقی)1/P+1/q=1/fهمگرایی برای یک عدسی D=1/f را همگرایی عدسی می نامند که برای عدسی مقعر منفی است f بر حسب متر و D بر حسب دیومتری می باشدتر کیب عدسی ها اگر چند عدسی را به بچسبانیم همگرایی دستگاه حاصل از رابطه زیر را به دست آوریدDt=D1+D2+000اگر همگرایی دستگاه مثبت به دست آید دستگاه به عنوان عدسی محدب و اگر منفی به دست آید دستگاه به عنوان عدسی مقعر عمل می کندابزار های نوری الف - ذره بین عدسی هم گرایی است که شئ در فاصله کانونی آن واقع شده واز آن تصویری مستقیم ،مجازی بزرگتر،در همان طرف شئ اما دور تر دیده می شود ب-میکروسکوپ از دو عدسی یکی چشمی ودیگری شئی تشکیل شده است عدسی شئی:از نوع عدسی همگرا با فاصله کانونی نسبتا کم وتوان زیاد وفاصله کانونی آن رابا F,2f نشان میدهیم این عدسی را طوری تنظیم می کنیم که شئ بین آن قرار گیرد و تصویری حقیقی ،وارونه وبزرگتربدهد این تصویر در حکم شئ برای عدسی چشمی می باشدابزار های نوری الف - ذره بین عدسی هم گرایی است که شئ در فاصله کانونی آن واقع شده واز آن تصویری مستقیم ،مجازی بزرگتر،در همان طرف شئ اما دور تر دیده می شود ب-میکروسکوپ از دو عدسی یکی چشمی ودیگری شئی تشکیل شده است عدسی شئی:از نوع عدسی همگرا با فاصله کانونی نسبتا کم وتوان زیاد وفاصله کانونی آن رابا F,2f نشان میدهیم این عدسی را طوری تنظیم می کنیم که شئ بین آن قرار گیرد و تصویری حقیقی ،وارونه وبزرگتربدهد این تصویر در حکم شئ برای عدسی چشمی می باشدعدسی چشمی عدسی همگرایی است که فاصله کانونی آن نسبت به عدسی شئی بیشتر بوده ،شئ در فاصله کانونی عدسی قرار گرفته و از آن تصویری بزرگتر ،مجازی،مستقیم،نسبت به شئ دوم و وارونه نسبت به شئ اول بوده است.عدسی چشمی عدسی همگرایی است که فاصله کانونی آن نسبت به عدسی شئی بیشتر بوده ،شئ در فاصله کانونی عدسی قرار گرفته و از آن تصویری بزرگتر ،مجازی،مستقیم،نسبت به شئ دوم و وارونه نسبت به شئ اول بوده است.بزر گنمایی خطی میکروسکوب بزرگنمایی عدسی چشمی ضربدر بزرگنمایی عدسی شئی=بزرگنمایی خطی میکروسکوب Mt=mo+meبزر گنمایی خطی میکروسکوب بزرگنمایی عدسی چشمی ضربدر بزرگنمایی عدسی شئی=بزرگنمایی خطی میکروسکوب Mt=mo+meج- دور بین نجومی یا تلسکوب نجومی از دو عدسی یکی چشمی ودیگری عدسی شئی تشکیل شده استج- دور بین نجومی یا تلسکوب نجومی از دو عدسی یکی چشمی ودیگری عدسی شئی تشکیل شده استعدسی شئی از نوع عدسی همگرا با فاصله کانونی زیاد اما توان تفکیک زیادعدسی شئی از نوع عدسی همگرا با فاصله کانونی زیاد اما توان تفکیک زیادتوان تفکیک توانهای عدسی یا دور بین نجومی در دادن دو تصویر جداگانه از دو شئ نزدیک به هم که در فاصله دوری از ما واقع شده اند پرتوهایی که موازی به این عدسی برخورد می کنند تصویری را روی کانون می دهند این تصویر در حکم شئ برای عدسی چشمی می باشدتوان تفکیک توانهای عدسی یا دور بین نجومی در دادن دو تصویر جداگانه از دو شئ نزدیک به هم که در فاصله دوری از ما واقع شده اند پرتوهایی که موازی به این عدسی برخورد می کنند تصویری را روی کانون می دهند این تصویر در حکم شئ برای عدسی چشمی می باشدعدسی چشمی از نوع عدسی همگرا با فاصله کانونی کم اما نقطه کانونی آن روی کانون عدسی شئی می باشد و به نظر می رسد تصویر از بینهایت به چشم ما می رسد بزرگی زاویه ای شئی/بزرگی زاویه ای تصویر= بزرگنمایی زاویه ای برای دور بین نجومیعدسی چشمی از نوع عدسی همگرا با فاصله کانونی کم اما نقطه کانونی آن روی کانون عدسی شئی می باشد و به نظر می رسد تصویر از بینهایت به چشم ما می رسد بزرگی زاویه ای شئی/بزرگی زاویه ای تصویر= بزرگنمایی زاویه ای برای دور بین نجومی