مروری بر تاریخچه تصفیه آب
تصفیه آب برای مصرف بشر دارای سابقهای بسیار طولانی و قدیمی است. بیکر Baker به منابعی اشاره میکند که بر طبق آن، تاریخ تصفیه آب به دو هزار سال پیش از میلاد میرسد.
تصفیه آب برای مصرف بشر دارای سابقهای بسیار طولانی و قدیمی است. بیکر Baker به منابعی اشاره میکند که بر طبق آن، تاریخ تصفیه آب به دو هزار سال پیش از میلاد میرسد.
این مراحل تصفیهای شامل جوشاندن و صاف کردن آب آشامیدنی میشده است. سیفونهای فتیلهای که آب را از ظرفی به ظرف دیگر منتقل مینمایند، ناخالصیهای معلق در فرایند را میگیرند. این عملیات در نقاشیهای مصریان قرن ۱۳ قبل از میلاد مسیح نشان داده شده است. در کتابهای رومیان و یونانیان نیز به این امر اشاره شده است. این حقیقت که عملیات تصفیه آب در اسناد پزشکی زمانهای قدیم دیده میشود بیانگر آن است که بین پاکیزگی آب و سلامتی بشر ارتباطی مشاهده شده است. بقراط که پدر پزشکی جدید شمرده میشود میگوید: هرکس که میخواهد به نحوی شایسته در پزشکی به بررسی و تحقیق بپردازد باید آب مورد مصرف ساکنین یک ناحیه را مورد توجه قرار دهد زیرا آب در سلامت انسانها بسیار نقش دارد.
وسائل اولیه تصفیه آب در منازل افراد مورد استفاده قرار میگرفت و تا حدود سده نخست میلادی هیچ نشانهای دال بر وجود عملیات تصفیهای بر روی آب مصرفی جامعه وجود نداشت. برخی از آبراههای رومیان به حوضچههائی متصل میشد که در آنها عمل تهنشینی آب صورت میگرفت و مجهز به کانال آبگیر شنی بود. این آبراهها دارای تعدادی شیر بودند که برای مصرف عمومی توسط مردم مورد استفاده قرار میگرفتند. در شهر ونیز که بر روی جزیرهای بدون منبع آب شیرین قرار گرفته است، آب حاصل از بارندگی از طریق حیاطها و بامها که متصل به آبانبارهای بزرگ بودند سرازیر میشد و در مسیر حرکت خود از فیلترهای شنی عبور میکرد.
اولین نوع از این آبانبارها در حدود ۵ قرن پس از میلاد مسیح برای تهیه آب جهت مصارف خصوصی و عمومی ساخته شد. این آبانبارها حدود ۱۳ قرن مورد استفاده قرار میگرفتند.
عملیات تصفیه آب در قرون وسطی دچار رکورد گردید و مجدداً در قرن ۱۸ مورد توجه قرار گرفت. در فرانسه و انگلستان امتیازاتی انحصاری برای وسائل صاف کردن صادر گردید. درست مثل زمانهای قدیم این وسائل برای مصارف شخصی خانگی، انستیتوها و یا کشتیها مورد استفاده قرار میگرفت. در آغاز سده ۱۹ میلادی تصفیه مناقع آب برای مصرف عموم در مقیاس بزرگ آغاز گردید. شهر بیزلی در اسکاتلند بهعنوان اولین شهری که آب مصرفی آن مورد تصفیه قرار گرفت شهرت دارد.
سیستم تصفیه آب متشکل از عملیات تهنشینسازی بود که متعاقب آن فیلتراسیون انجام میشد. این سیستم تصفیه در سال ۱۸۰۴ آغاز به کار کرد. به تدریج در اروپا استفاده از این سیستم متداول گردید و در پایان قرن ۱۹ بیشتر منابع عمده آب شهری فیلتر میشد. این فیلترها از نوع ماسهای کند بودند.
توسعه عملیات تصفیه آب در آمریکا پس از اروپا صورت گرفت. اولین تلاش برای فیلتراسیون در شهر ریچموند ایالت ویرجینیا در سال ۱۹۳۲ انجام گرفت ولی پروژه منجر به شکست گردید و چندین سال طول کشید تا تلاش مجددی برای انجام آن صورت پذیرد. پس از جنگهای داخلی تلاشهای دیگری انجام شد تا از الگوی فیلتراسیون اروپائی پیروی شود اما تعداد کمی از آنها با موفقیت همراه بود. بهطور مسلم ماهیت ذرات جامد معلق در رودخانههای اروپا تفاوت داشت و فرایند کند فیلتراسیون ماسهای نمیتوانست به خوبی مؤثر باشد. توسعه فیلترهای شنی تند که بهصورت هیدورلیکی تمیز میشد رد اواخر قرن ۱۹ منجر به کارائی بیشتر فرایند تصفیه آب گردید، و با پایان این قرن کاربرد آن در مقیاس وسیع انجام میشد.
در خلال دو ثلث آخر قرن ۱۹ فیلتراسیون برای بهبود کیفیت ظاهری آب آشامیدنی مورد استفاده قرار میگرفت.
یکی از مزایای شناخته نشدهٔ آن عبارت بود از حذف میکروارگانیسمهائی که شامل عوامل بیماریزا نیز میشد، و همچنین موجب گواراتر شدن آب میگردید. پی بردن به خواص فیلتراسیون در ربع آخر قرن ۱۹ سبب ساخت و توسعه واحدهای مختلف فیلتراسیون در سراسر اروپا و آمریکا گردید. در انتهای قرن ۱۹ فیلتراسیون بهعنوان عامل اصلی جلوگیری از بیماریهای منشأ آبی به حساب میآمد.
پذیرش تئوری میکروبی در مورد انتقال بیماریها منجر به انجام عملیات گندزدائی بر روی منبع آب مصرفی جامعه گردید. در ابتدا گندزدائی بهصورت موقت انجام میگرفت. انجام این عمل با استفاده از پودرهای رنگبر و هیپوکلریتها در موارد خاص در قرنهای ۱۸ و ۱۹ میلادی صورت میگرفت. اولین واحدی که بهطور دائم آب را کلرینه میکرد، در سال ۱۹۰۲ در بلژیک راهاندازی شد.
تولید کلر مایع اولین بار در سال ۱۹۰۹ برای گندزدائی آب آغاز گردید، و در فیلادلفیا به سال ۱۹۱۳ برای اولین بار جهت ضدعفونی آب استفاده از سایر مواد مصرفی برای گندزدائی از جمله ازون بهطور همزمان توسعه پیدا کرد ولی مصرف آن فراگیر نشد. گندزدائی و استفادهٔ وسیع از کلر در منابع آب مصرفی کاهش بسیار زیادی در مرگ و میر ناشی از بیماریهای با منشأ آبی را سبب گردید.
سایر فرایندهای تصفیه آب با سرعت و گستردگی کمتری توسعه یافتند. منعقدسازی همراه با فیلتر شنی سریع بهعنوان فرایند مکمل تهنشینی در ایالات متحده توسعه یافت.