تاریخچه:1
تفکر ایجاد پست را از وقتی می توان جستجو کرد که بشر، خود را نیازمند مساعدت همنوعان دید و«زندگی اجتماعی» را بنیان نهاد. به این ترتیب با رشد و توسعه جوامع شکل، نوع و حجم روابط بین انسانها تغییر یافته و «نیاز»های جدید بوجود آمده، آدمیان را به سمت اختراع و ابداع صنایع، تجهیزات و حتی آداب، رسوم و مقررات گوناگون سوق داد. از جمله نیازهای اساسی جوامع بشری چه در بین تک تک افراد، چه در سطح گسترده تر در بین جامعه های مختلف«ارتباط» است. این ارتباط هم بعد معنوی و نیازهای روحی افراد را شامل می شود هم در مناسبات مادی و مبادلات مختلف بین انسانها خود را نشان می دهد.
نخستین مسئله در روابط بین انسان ها وقتی پیدا شد که موضوع بوجود آمدن فاصله و ارتباطات غیرحضوری مطرح گردید. این گونه بود که بشر برای تماس و طلب درخواست از دیگران به«پیام» متوسل شد. در زبان فارسی آورنده ی پیام شفاهی را«پیام رسان» و حامل پیام کتبی را«پیک» می گویند. فرستادن پیک و پیام از نقطه ای به نقطه دیگر تاریخی چند هزار ساله دارد. در ایران نیز سابقه پیک و چاپار2 به زمان حکومت هخامنشیان باز
می گردد و از آن زمان به تناسب حکومت ها و دولت های وقت، دستخوش تغییرات بسیاری شده است.
«امیرکبیر» صدر اعظم مقتدر ناصرالدین شاه، پست نوین ایران را در بیش از یکصد و پنجاه سال پیش پایه گذاری کرد. با فرا رسیدن زمانی که به انقلاب اطلاعات و ارتباطات در جهان مشهور است و گسترش روابط و مناسبات بین المللی«صنعت پست» هم وارد
مرحله ای جدید شد. این موضوع به صورت یک نیاز عمده، کشورهای جهان را وادار کرد تا از مشاوران و مستشاران کشورهایی که در حوزه ی خدمات پستی تجربه و دانش بسیاری اندوخته بودند، برای ساماندهی و ساختارمند نمودن پست کمک بگیرند، ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود و تقریبا از ابتدای تشکیل«اتحادیه پستی جهانی» درصدد ارائه خدماتی که تامین کننده ی نیازهای داخلی و مناسبات خارجی بود، برآمد.
تجربه طولانی، درک و شناخت روز افزون از خدمات پستی، نیاز جامعه جهت استفاده عموم مردم از خدمات پستی در ارتباطات داخلی و خارجی، گستردگی سازمان، اعمال سیاست جامع در زمینه برنامه ریزی، تاسیس، تجهیز، گسترش و بهره برداری از واحدهای پستی و همچنین تامین و تعمیم خدمات پستی در سراسر کشور هماهنگ با آخرین پیشرفت های تجربی و فناوری ارتباطی، لزوم استقلال پست به عنوان یک شرکت دولتی را ایجاب کرده و این امر در سال 1367 به وقوع پیوست. پس از آن خدمات پستی در قالب ساختار سازمانی شرکت پست جمهوری اسلامی ایران در سراسر کشور و در همه آحاد ارائه شده و می شود.
ساختار پست ایران
همچنانکه در تاریخچه مطرح گردید، پست در ایران از سال 1367 به شکل یک شرکت درآمد. ساختار سازمانی شرکت پست دولتی ایران متاثر از قوانین و مقررات دولتی است. این مقررات معمولا برای همه سازمان ها و شرکت های دولتی یکسان است. در راس هرم شرکت پست مجمع عمومی قرار دارد. مجمع عمومی مرکب از نمایندگان صاحب سهام دولت بوده و شامل وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر امور اقتصادی و دارای سه نفر حسابرس(بازرس) خواهد بود که به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و تصویب مجمع عمومی، برای مدت یکسال انتخاب خواهند شد و انتخاب مجدد آنها نیز بلامانع است. هیات مدیره شرکت از یک نفر رئیس که سمت مدیر عامل را نیز خواهد داشت و چهار عضو اصلی و دو عضو علی البدل تشکیل می گردد. اعضاء و رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت توسط وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات(رئیس مجمع عمومی) برای مدت دو سال انتخاب و منصوب هستند و انتخاب مجدد آنها نیز بلامانع خواهد بود. غیر از هسته مرکزی گزینش و واحد حراست که در کلیه سازمان های دولتی وظیفه یکسانی دارند در حوزه مدیرعامل چهار واحد سازمانی دیگر شامل دفتر مدیرعامل، دفتر روابط عمومی، دفتر بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگوئی به شکایات و دفتر امور پست بین الملل وجود دارد. ساختار سازمانی شرکت پست از نوع وظیفه ای بوده و در سه شاخه معاونت، سازماندهی شده است. حوزه های معاونت مالی و اداری، برنامه ریزی و توسعه و معاونت فنی مسئولیت اداره ستادی این شرکت را عهده دار هستند.
براساس آخرین بازنگری در ساختار سازمانی شرکت در سال 1379 هر شاخه معاونت از پنج اداره کل با وظایف مجزا تشکیل شده است. آخرین سطح از ساختار را واحدهای اجرایی شرکت تشکیل می دهند که شامل ادارات کل پست در 30 استان کشور می باشد و پشتیبانی ستادی در آنها به صورت متمرکز انجام می گیرد. نمودار سازمانی شرکت پست جمهوری اسلامی ایران مطابق شکل زیر می باشد.
نحوه تکمیل دفتر درآمد
همچنانکه گفته شد یکی از مسئولیت های اصلی واحدهای قبول ثبت ترافیک و درآمدی است که در طول روز کسب شده است. برای این منظور مسئول مربوطه در پایان هر روز کاری نسبت به جمع آوری حساب های مربوط به درآمد و ترافیک هر واحد، از تک تک متصدیان قبول اقدام و عملیات ثبت در دفتر درآمد را انجام می دهد.1 صفحات دفتر درآمد برای هر ماه متشکل از جدولی با 36 ردیف و بیش از 70 ستون است. ردیف اول و دوم جدول را عناوین سرویس ها تشکیل می دهد. 31 ردیف برای ثبت در حساب های روزانه هر ماه پیش بینی شده است. پس از 15 ردیف اول یک ردیف برای جمع حساب های نیمه دوم تعبیه شده و در نهایت یک ردیف برای جمع کلی درآمد و ترافیک ماهانه در هر سرویس است. تعدادی از ستون ها به درآمدهای کسب شده از تمبر، نقش تمبر و... اختصاص دارد و ستون های دیگر جدول، خودداری دو زیر ستون«تعداد» که معرف ترافیک است و«درآمد» می باشد. عناوین هر ستون نیز همچنانکه گفته شد شامل سرویس های مختلف می باشد، چند ستون بدون نام نیز برای سرویس های جدیدی که ممکن است بصورت دائمی یا موقت ارائه شود، در نظر گرفته شده است. ستون های آخر نیز به جمع روزانه کل درآمدها اختصاص دارد.
به این ترتیب در دفتر درآمد، هم آمار درآمد روزانه بصورت کلی ثبت می گردد، هم به تفکیک هر سرویس آمار درآمد و ترافیک درج می شود به طوری که در پایان هر ماه جمع تفکیکی عملکرد هر سرویس قابل دسترسی باشد.
به این ترتیب دفتر درآمد ضمن ایجاد یک سند نظام مند از عملکرد هر واحد قبول، قابلیت حسابرسی واحدهای قبول در زمان های مختلف توسط بازرسان و حسابرسان را افزایش داده و فعالیت های مالی را به ترتیب وقوع ثبت و در دسترس قرار می دهد. دفتر درآمد به ترتیب ماهانه تنظیم شده و مندرجات آن نباید دارای اشتباه و قلم خوردگی باشد. تصویر منتخبی از صفحات این دفتر در صفحه بعد آمده است.