• خارپوستان فاقد سر می‌باشند و تقارن در جانور بالغ ، اساسا پنج وجهی است.
• دارای حفره عمومی یا سلوم بوده (سلومات) و حفره عمومی آنها از نظر منشا آنتروسل است.
• حفره عمومی در مرحله جنینی ، سه قسمتی بوده و این سه حفره در مرحله بلوغ در اثر نمو خود به سیستم گردش آب ، فضای سلومیک عمومی و axocoel تبدیل می‌شوند.
• خارپوستان دارای یک سیستم گردش آب پیچیده می‌باشند که متشکل از یک سری مجاری سلولی و زواید سطحی است که مجموعا تشکیل پاهای لوله‌ای را می‌دهند.
• اسکلت داخلی و درمی بوده و مرکب از استخوانچه‌هایی از جنس کربنات کلسیم می‌باشد.
• هیچ‌گونه اندام دفعی در این جانوران مشاهده نمی‌شود.
• جنسها از یکدیگر جدا بوده و لقاح خارجی می‌باشد.
نمو تخم به صورت شعاعی بوده.
این گروه از جانوران جزء دوتروستومها محسوب می‌شوند.
بدین معنی که مخرج از بلاستوپور جنینی مشتق می‌گردد.
رده بندی خارپوستان
رده لاله‌وشان
لاله‌های دریایی ، ستارگان پری ، بدن فنجان مانند است.
آزادند یا به جایی می‌چسبند.
اسکلت داخلی فقط به منطقه پایه در جهت مخالف دهان محدود است.
طرف دهان پوستی است و بازوها منشعب هستند.
پاهای لوله‌ای گیرنده غذا دارند.
رده خیار سانان
خیارهای دریایی تقارن دو طرفی ثانویه دارند.
در منطقه دهان بازو وجود دارد.
محور دهان _ مخرجی افقی است.
رده ستاره سانان
ستاره‌های دریایی بدن ستاره مانند دارند.
پاهای لوله‌ای وسیله حرکت هستند و از میان صفحات اسکلت داخلی بیرون می‌آیند.
رده مارسانان
ستاره‌های شکننده و ستاره‌های سبدی.
بدن ستاره مانند است و بازوهای دراز و بسیار قابل انعطاف دارند.
پاهای لوله‌ای کم شده‌اند.
بدون روده یا مخرج هستند.
رده خارداران
توتیا و دلار ماسه‌ای.
بدن کروی یا پهن دارند.
فاقد بازو هستند.
اسکلت داخلی جوش خورده و غیر قابل انعطاف است و سوراخهایی دارد که پاهای لوله‌ای و خارهای متحرک از آنها خارج می‌شوند.
ساختمان بدن
خارپوستان جانورانی با تقارن پنج وجهی می‌باشند.
6 راسته خارپوستان از روی شکل ظاهری خود و نحوه قرارگیری صفحات آمبولاکرال که دربردارنده پاهای آمبولاکرال‌اند و صفحات بین آمبولاکرال که فاقد پا می‌باشند تشخیص داده می‌شوند.
دهان در مرکز صفحه دهانی قرار گرفته و مخرج در صورت وجود در صفحه مقابل آن واقع شده است.
حفره عمومی در خارپوستان اساسا سه سلوم وجود دارد.
سلوم احشایی ، سلوم خونی و سلوم گردش آب.
اساس ساختمانی این حفرات عمومی در تمام اعضای شاخه خارپوستان تقریبا یکسان است.
حفره عمومی اصلی ، سلوم حول احشایی است که گاهی اوقات توسط توده‌های بافتی پوشیده می‌شود نظیر کرینوئیدها و گاهی نیز نظیر افیوروئیدها توسط کیسه‌ها اشغال شده است.
فضای حول احشایی در بازوها نیز امتداد یافته و توسط صفاق دربرگیرنده اندامها کم و بیش تقسیم شده است.
باقیمانده سلوم احشایی ، متشکل از فضاهای کوچکی است که در ارتباط با سیستم عصبی ، خون و غدد تناسلی می‌باشند.
حرکت ساختمان پایه و مکانیسم حرکت در تمام خارپوستان تقریبا از یک طرح کلی تبعیت می‌کند.
مجاری جانبی که پاها و کانالهای آبی اتصال دارند دارای دریچه‌ای می‌باشند که از برگشت آب به کانال اصلی آب جلوگیری به عمل می‌آورد.
پاها و آمپولها با سیستم مجاری آبی در ارتباط بوده و توسط بافت پوششی مفروش کننده مجاری آبی پوشیده شده‌اند.
هر پا شامل لایه‌های اپیدرم ، درم ، لایه عضلانی و پوششی از صفاق آمبولاکرالی می‌باشند و آمپولها دارای صفاق دور احشایی ، بافت پیوندی ، بافت عضلانی و پوشش صفاقی هستند که دیواره بدن آنها را تشکیل می‌دهد.
هنگامی که دریچه های موجود در مجاری جانبی بسته می‌شوند انقباض عضلات آمپولی موجب رانده شدن آب از آمپول به درون پاها می‌شود.
بافت پیوندی موجود در دیواره پاها مانع از اتساع پاها شده و موجب طویل شدن آنها می‌شود.
هنگامی که عضلات طولی منقبض شود موجب کوتاه شدن پا و برگشت به درون آمپول می‌شود.
چنانچه عضلات طولی پا منقبض شود موجب کوتاه شدن پا و برگشت مایع به درون آمپول می‌شود.
چنانچه عضلات طولی یک طرف انقباض حاصل کند پا خم خواهد شد تغذیه و گوارش در خارپوستان دستگاه گوارش پیچیدگی زیادی نداشته و ساده‌ترین ساختمان را می‌توان در آمینوروئیدها مشاهده نمود.
در آمینوروئیدها دهان در مرکز غشای پرسیتومی واقع شده و توسط اسکلت بازویی که تشکیل دستگاه آرواره‌ای را می‌دهد پوشیده شده است.
به دنبال دهان ، مری واقع شده که به معده کیسه‌ای شکلی ختم می‌شود.
معده به طرف خارج برآمدگیهایی ایجاد می‌کند که فضای صفحه مرکزی را تقریبا اشغال می‌نمایند.
آمینوروئیدها فاقد مخرج می‌باشند حال آنکه در آستروئیدها و کرینوئیدها روده کامل ولی بسیار ساده است.
نحوه تغذیه در خارپوستان مختلف اندکی متفاوت است.
مواد غذایی در اثر فعالیت عضلات ابتدای دستگاه گوارش به درون روده راه می‌یابد.
در تمام خارپوستان به استثنای هلوتورینها ، حرکات مژکی مژه‌های سلولهای گاسترودرم نیز در این عمل دخالت می‌کنند.
هلوتورینها دارای تانتاکولهای کوتاهی در اطراف دهان خود می باشند.
دفع خارپوستان فاقد هر گونه دستگاه دفعی می باشد اما دفع مواد زاید به طرق متفاوتی انجام می‌گیرد.
اکثر خارپوستان آمونوتلیک (ماده دفعی آنها آمونیاک است) می باشند.
اما بعضی از آنها ترکیبات زاید دیگری دفع می‌کنند.
تنظیم فشار اسمزی خارپوستان توانایی کمی در کنترل ورود و خروج آب و نمک از بدن دارند.
قسمتهایی از بدن آنها نسبت به آب و کاتیونها و آنیونها نفوذپذیر می‌باشد.
از این‌روسلولهای تشکیل دهنده سطح بدن برای کنترل ورود و خروج کاتیونها و آنیونها باید انرژی بیشتری در مقایسه با سایر جانوران مصرف کنند.
تنفس خارپوستان دارای تنفس هوازی می‌باشند اما اکثرا قادر به تنظیم به تغییرات تنفسی نمی‌باشند.
میزان جذب اکسیژن در ستاره‌های دریایی و اکینوئیدها به میزان اکسیژن موجود در محیط بستگی داشته در شرایط عادی ، فاقد فاکتور به ایمنی می‌باشند.
اندامهای حسی سلولهای عصبی در خارپوستان شبیه سایر بی‌مهرگان می‌باشد یعنی به گودالهای حسی ختم شده و دارای الیافی قاعده‌ای هستند که با شبکه عصبی ارتباط دارد.
بعضی موارد این سلولها تشکیل جوانه‌های حسی را می دهند.
این سلولها غالبا در غشای پریستومی یا اطراف معقد و دهان متمرکز شده و تعداد بی‌شماری از آنها نیز نزدیک مخرج یافت می‌شوند.
تولید مثل تولید مثل درگروههای مختلف خارپوستان اندکی متفاوت می‌باشد.
جنسها از یکدیگر جدا و لقاح خارجی است.