دانلود تحقیق تاریخچه گچ

تاریخچه گچ گچ برای اولین بار در بیش از پنج هزار سال پیش توسط مصریان برای سفید کردن و حالت دادن به نمای دیوارهای داخلی مقبره ها استفاده می شده است.

مصریان با حرارت دادن به سنگ های ژیپس که ازآن پودری حاصل می شد و آن را با آب مخلوط می کردند و برایزیبا شدن داخل مقبره ها این مخلوط را روی آجره ها و سنگ ها به کاررفته می کشیدند.در ایران نیز از زمان اشکانیان بنا هایی با گچ بری های زیبا دیده می شود که نشان دهنده استفاده گچ در صنعت ساختمان سازی ایرانیان می باشد.

که با ورود اسلام به ایران استفاده از هنر گچ بری در مساجد جلوه گر شد.

برای مثال : مسجد جامع ارومیه تا قبل از سال ١٣٤٠ گچ در ایران به صورت سنتی تولید می شد که معایبی از جمله قیمت بالا وکیفیت نا مرغوب و تولید کم،داشته است .

یکی از قدیمی ترین کارخانه های استخراج و تولید گچ در شهرستان ساوه بوده است.گچ ماده ای معدنی است که به وفور یافت می شود و ایران با داشتن٩٠۰ میلیون تن دارای بزرگترین منبع گچ در جهان می باشد البته به گچ به شکل سنگ گچ که معمولا دارای نا خالصی است از معادن استخراج و پس از حرارت دادن آن تا ١٧٠ درجه سانتیگراد که اصطلاحا به آن پختن سنگ گچ می گویند وآسیاب کردن آن به گچ مورد استفاده در ساختمان تبدیل می شود.

گچ از مهمترین مصالح ساختمانی است.

گچ از ابتدای کار که تعیین حدود زمین است تا انتهای کار که سفید کاری، نصب سنگ و حتی نقاشی است کاربرد دارد.

سنگ گچ از گروه مصالح کلسیم دار و سنگی رسوبی است.

در طبیعت به علت میل ترکیبی شدیدی که دارد بطور خالص یافت نمی شود بطوریکه بیشتر بصورت ترکیب با کربن یا اکسیدهای آهن یافت می شود.

البته بیشتر سنگ گچ ها با آهک و خاک رس مخلوط است.

انواع سنگ گچ یا بصورت سولفات کلسیم بدون آب (CaSo4) است که به آن انیدریت (مصارف آن محدود است.

همچنین به ندرت در سطح زمین پیدا می شود) می گویند و یا بصورت سولفات کلسیم آبدار(CaSo4.2H2O) است که به آن گچ خام (Gypsum) گویند و بصورت های مختلفی وجود دارد: الف- سنگ گچ مرمری: مصرف گچ پزی نداشته و جز سنگ های زینتی است.

به علت نرمی، کار کردن با آن و تراشیدن آن بسیار آسان است و نیز برای ساختن وسایل زینتی مانند قاب عکس استفاده می شود.

در ایران این سنگ و صنعت آن بیشتر در خراسان است.

ب- سنگ گچ مطبق: لایه لایه می باشد و یا سنگ گچ خوشه ای که مانند تارهای ابریشم بهم چسبیده اند.

این نوع سنگ گچ نیز مصرف گچ پزی ندارد.

ج- سنگ گچ معمولی: غیر بلوری بوده و فراوان ترین نوع سنگ گچ است.

مصرف گچ پزی دارد و موضوع همین مطلب است.

سنگ گچِ خالص بی رنگ است، اگر با کربن مخلوط باشد به رنگ خاکستری است و اگر با اکسید های آهن مخلوط باشد بسته به نوع اکسید به رنگ های زرد روشن، کبود، سرخ و یا بی رنگ است.

منابع تهیه سنگ گچ تقریبا در تمام نقاط کره زمین وجود دارد و در بین مصالح دیگر از لحاظ فراوانی در رتبه پنجم قرار دارد.

در ایران هم تقریبا در تمام نقاط کشور مخصوصا در کویر مرکزی، اطراف تهران، جاجرود، آذربایجان، مشهد و...

وجود دارد.

مصارف در ساختمان سازی عبارتند از: تعیین حدود زمین و پیاده کردن نقشه، ملات سازی، گچ و خاک، سفید کاری، سنگ کاری (بطور موقت) و سیمان پزی گچ پزی اگر به سنگ حرارت 170 درجه ای داده شود، 5/1 مولکول آب از سنگِ متبلور بخار می شود و گچ ساختمانی (CaSo4.0/5H2O) بدست می آید.

اگر گرمای 300 درجه ای داده شود، 7/1 مولکول آب بخار می شود و به گچ تشنه (CaSo4.0/3H2O) تبدیل می شود.

این گچ میل ترکیبی شدیدی با آب دارد، حتی در هوای آزاد 2/0 مولکول آب از بخار هوا را گرفته و به گچ ساختمانی تبدیل می شود.

در گرمای 700 درجه، کلیه آب تبلورِ سنگ بخار می شود و به سولفات کلسیم (CaSo4) تبدیل می شود که به آن گچ سوخته یا انیدریت گویند.

این گچ با آب ترکیب نمی شود.

البته با افزودن موادی مانند زاج و یا سولفات روی (ZnSo4)، قدرت ترکیب با آب را پیدا می کند.

از گرمای 700 تا 1400 درجه، گچ سوخته به اکسید کلسیم (CaO) و So3 و خود So3 به So2 و اکسیژن تجزیه می شود.

دو گاز اخیر متصاعد می شود و اگر اکسید کلسیم یا همان آهک زنده باقی بماند در زمان گیرایی گچ تأثیر می گذارد، همچنین بر اثر مجاورت با آب شکفته شده و به هیدرات کلسیم ( Ca(OH)3) تبدیل می گردد.

این گچ برای سفید کاری مناسب نیست زیرا دانه های آهکی در مجاورت با آب ازدیاد حجم پیدا کرده و در سطح آن ناصافی هایی ایجاد می کند که در اصطلاح کارگاهی به آن الوئک گویند.

کوره های گچ پزی -1 کوره های چاهی قدیمی ترین نوع کوره گچ پزی در ایران است و هنوز در ایران متداول است یک حفره در زمین و مانند یک تنوره است که سنگ گچ را در آن چیده و حرارت می دهند تا پخته شود.

این کوره ها غیر فنی است چون حرارت آن قابل کنترل نیست و در نتیجه ی حرارت های مختلف، گچ های مختلف به دست می آید بنابراین محصول آن نامرغوب است.

کار این کوره ها ناپیوسته است.

یعنی پس از آنکه مقداری سنگ گچ در آن بگذارند، تا محصول به دست نیاید نمی توانند سنگ گچ های دیگری در آن قرار دهند.

سوخت آن نیز چوب، زغال سنگ و...

است.

-2 کوره های تاوه ای تشکیل شده از یک سینی بزرگ و یک دستگاه هم زن در محور و روی تاوه است.

سنگ گچ های آسیاب شده را در آن ریخته و به آن حرارت می دهند تا آبِ تبلورِ آن بخار شود و گچ ساختمانی بدست آید.

به هنگام حرارت دادن، آن را هم می زنند تا حرارت به صورت یکنواخت به آنها برسد.

سپس با دمیدن هوای سرد آن را خنک می کنند.

این هوا خود حرارت 100 الی 120 درجه سانتیگراد پیدا می کند و برای صرفه جویی، این هوا را به عنوان حرارت اولیه به مصالح اولیه ای که هنوز وارد کوره نشده اند می دهند.

محصول را با آسیاب به نرمی لازم می رسانند و به بازار می فرستند.

حرارت آن قابل کنترل است بنابراین محصول نیز یکنواخت است.

کار کوره ناپیوسته و سوخت آن گازوییل یا زغال سنگ است.

-3 کوره گردنده خفته رایج ترین نوع کوره هاست.

بصورت یک استوانه ای خفته است که با افق شیبی در حدود 4 درجه می سازد.

این استوانه حول محور خود می گردد و کلوخه های سنگ گچ را در آن می ریزند هرچه کلوخه ها جلوتر روند پخته تر می شوند.

محصول از کوره خارج می شود.

سپس هوای سرد به آن می دمند و آن را آسیاب می کنند.

هوای سرد، گرمای محصول را می گیرد.

این هوای گرم را مانند کوره تاوه ای مصرف می کنند.

حرارت این کوره ها قابل کنترل، محصول مرغوب و کار کوره پیوسته است، یعنی از یک طرفِ کوره محصول را خارج می کنند و به همان نسبت هم از طرف دیگر کوره مصالح اولیه را وارد می کنند.

یک روش دیگر وجود دارد که به این شکل است: گچ پزی حرارت کمی لازم دارد، بنابراین مقداری سنگ گچ را روی کوره آجر پزی قرار می دهند.

پس از مدتی کوتاه گچ پخته می شود آنگاه آن را با وسایل اولیه ای چون تخماق یا آسیاب محلی کوبیده، سرند(غربال) نموده و مصرف می کنند.

کارگاه های ساختمانی که از کوره های گچ پزی و آجر پزی دور هستند و دسترسی به کوره های گچ پزی ندارند از این روش استفاده می کنند.

اندازه دانه ها و وزن مخصوص هر قدر دانه های گچ ریزتر باشد مرغوب تر بوده و برای کارهای ظریف بهتر استفاده می شود.

قطر بزرگترین دانه نباید بزرگتر ازmm 6/0 باشد.

قطر 5/99% باید ریزتر از mm2/0 و قطر 90% آن ریزتر از mm15/0 باشد.

بطور کلی وزن مخصوص گچ از 85/0 تا 4/1 تن بر متر مکعب است.

انبار کردن گچ رطوبت را از هوا هم می گیرد بنابراین اگر بصورت فله ای انبار می شود باید بسرعت مصرف گردد وگرنه فاسد می شود، یعنی در موقع مخلوط کردن آن با آب ازدیاد حجم پیدا نمی کند.

اما اگر گچ پاکتی را به شیوه صحیح انبار کنند بطوری که دور از رطوبت باشد، حتی بعد از یک سال هم قابل مصرف است.

نباید بیش از 10 پاکت گچ را روی هم انبار کرد، زیرا فشار وارد بر پاکت زیرین باعث کلوخه شدن آن می شود.

همچنین هوا باید براحتی در اطراف آن جریان داشته باشد.

گچ رطوبت را از هوا هم می گیرد بنابراین اگر بصورت فله ای انبار می شود باید بسرعت مصرف گردد وگرنه فاسد می شود، یعنی در موقع مخلوط کردن آن با آب ازدیاد حجم پیدا نمی کند.

خواص 1-زود گیر بودن ملات گچ بسیار زودگیر است، در واقع در حدود 10 دقیقه خود را می گیرد.

این خاصیت به کارگران کمک می کند که هر چه سریعتر تیغه های 5 سانتیمتری و طاق های ضربی را با این ملات بسازند.

2- ارزانی گچ بسیار ارزانتر از بسیاری از مصالح ساختمانی است و به همین دلیل در بیشتر کارگاه ها از آن استفاده می شود.

در واقع فراوانی و سادگی تهیه و مصرف گچ، آن را ارزان کرده است.

3 - زدیاد حجم تنها دو نوع ملات این خاصیت را دارد: 1- یک نوع سیمان که در ایران مصرف ندارد.

2- گچ که در حین سخت شدن 01/0 به حجم خود می افزاید.

این خاصیت کمک می کند که کارگران سطوح وسیعی را اندود کاری کنند بدون اینکه در آن فرورفتگی، برآمدگی و یا ترکی به وجود آید و چون حشرات نمی توانند در آن لانه سازی کنند، دیوار بهداشتی خواهد بود.

4- مقاومت در برابر آتش سوزی هنگامی که گچ سخت می شود آب تبلور از دست رفته را به دست می آورد یعنی دارای دو مولکول آب می شود.

به هنگام آتش سوزی آب از لایه گچ جدا شده و یک لایه آبی از گچ محافظت می کند.

مقـاومت آب 3-2 سـاعـت طول می کشد و فرصت خوبی را برای عکـس العمل افراد بوجود می آورد.

-5اکوستیک بودن گچ توانایی جذب و عدم پژواک 75-60 درصد امواج صوتی را دارد.

در نتیجه برای محیطی همچون کلاس، اتاق و سالن کوچک کنفراس مناسب است.

البته برای سالن های بزرگ باید از وسایل اکوستیکی بهتری بهره جست.

6- پلاستیکی بودن ملات گچ خاصیت شکل پذیری فوق العاده ای دارد بطوری که برای ساخت شکل ها و نقوش مختلف در فضای ساختمانی و نیز اندود کاریِ سطحی وسیع، بسیار مناسب است.

-7 رنگ پذیری ملات گچ پس از خشک شدن سفید است.

سفیدی آن جلوه ای خوب دارد و چشم را خسته نمی کند.

اندود گچ پس از خشک شدن، قابلبتِ قبولِ تقریبا همه نوع رنگی را دارد.

برای همین برای اندود کاری فضای داخل ساختمان بسیار مناسب است ساخت ملات برای ساخت انواع ملات، باید ابتدا نوع اجزا تعیین و مخلوط شود، سپس آن را با آب مخلوط کرد.

برای ساخت ملات گچ باید مشخص شود که تنها ملات گچ لازم است یا ملات گچ و خاک.

در هر حال باید از یک وسیله به نام استامبولی استفاده کرد.

استامبولی ظرف مخصوص گچ سازی و حمل ملات است.

ابتدا مقدار کمی آب در ظرف می ریزیم، سپس دانه های گچ و احیانا خاک را که با نسبت معین مخلوط شده اند در آن می ریزیم.

با این کار تمام دانه ها تر می شود.

برای ساخت ملات از یک کیلو گرم پودر گچ، از لحاظ تئوری به 2/0 لیتر (20% وزن گچ) آب نیاز است.

اما عملا برای اینکه ملات، شکل پذیرتر باشد و کارگران فرصت بیشتری برای کار بر روی آن را داشته باشند، آب بیشتری به گچ اضافه می کنند.

آب اضافی پس از خشک شدن (دقت کنید که خشک شدن با سخت شدن فرق دارد) تبخیر می شود، بر اثر ازدیاد حجم مقداری از فضای خالی ناشی از تبخیر آب پر می شود.

البته پس از سخت شدن، ازدیاد حجم رخ نمی دهد.

بنابراین آن قسمت از آب اضافی که فرصت تبخیر نداشته اند در گچ ترک های مویین ایجاد می کنند.

سخت شدن پودر گچ ساختمانی که 5/0 مولکول آب تبلور را دارد برای سخت شدن (گرفتن) نیاز به جذب 5/1 مولکول آب تبلور دیگر دارد تا به سنگ گچ تبدیل شود.

البته سختی این سنگ همانند سنگ گچ اولیه نیست اما می تواند در برابر نیروها مقاومت کند.

در واقع این یک چرخه است.

یعنی سنگ گچ را آسیاب کرده، آن را می پزند و 5/1 مولکول آب را از آن می گیرند تا به گچ ساختمانی تبدیل شود، سپس دوباره به آن 5/1 مولکول آب می دهند تا سخت شده و به سنگ گچ تبدیل شود.

زمان گرفتن ملات اگر در ظرف مقداری آب و گچ بریزیم شروع سخت شدن ملات از لحظه ای است که اگر داخل مخلوط را به وسیله میخی خط بیاندازیم بلافاصله اثر خط پر نشود.

پایان آن نیز زمانی است که اگر با انگشت ضربه ای (حدود 5/0 کیلو گرم بر سانتى‌متر مربع) بر روی ملات بزنیم آب ظاهر نشود.

البته زمان شروع سخت شدن گچ مرغوب، پس از اختلاط با آب، بین 25 – 8 دقیقه و زمان پایان آن بین 20 دقیقه تا یک ساعت است.

شـروع خشـک شدن گچ، بسته به شرایط آب و هوا بین چند ساعـت تا چـند روز طول می کشد.

گچ زمانی کامل خشک می شود که کاملا سفید شده باشد.

(فرق بین سخت شدن را با خشک شدن مد نظر داشته باشید.) دوغ آب ساختن دوغ آب گچ مانند ساختن ملات گچ است، فقط از آب بیشتری استفاده می کنند، بطوری که کاملا رقیق شود.

از آن در پر کردن درزهای طاق ضربی استفاده می شود.

دوغ آب قبل از ازدیاد حجم، و ملات را تقریبا بعد از آن استفاده می کنند.

مواد افزودنی گاه برای تغییر در زمان گرفتن گچ موادی را به آن با نسبت های معین اضافه می کنند.

1- اگر 5/0 درصد وزن گچ به آن نمک طعام (NaCl) اضافه کنیم زمان گیرش 5 دقیقه کاهش می یابد.

همچنین اگر از 4 – 1 درصد، نمک طعام اضافه کنیم زمان گیرش 5/3 دقیقه می شود.

اما اگر نمک بیش از 4 درصد باشد، گچ کندگیر می شود.

2- اگر به ملات گچ، تا یک درصد وزن آن زاج سفید اضافه کنند زمان آغاز گرفتن تا 5/15 دقیقه به تأخیر می افتد ولی بیشتر از یک درصد، گچ را تند گیر می کند.

3- اگر به ملات گچ 6 – 1 درصد آن، سریش (سریش/ سریشم (Glue) یک نوع چسب گیاهی است) اضافه کنیم ، آغاز گرفتن آن 38 – 12 دقیقه به تأخیر می افتد.

4- با افزودن 1 – 5/0 درصد براکس (Na2B4O7+H2O) به گچ، آغاز گرفتن آن بین 15 دقیقه تا 5/1 ساعت به تأخیر می افتد.

5- اگر به ملات گچ، 15 – 10 درصد وزن آن، خاک رس اضافه شود (ملات گچ و خاک) آغاز گرفتن آن حداکثر 5/12 دقیقه به تأخیر می افتد.

6- آب گرم در زمان گرفتن تأثیر چندانی ندارد.

گچ و دما هنگام ملات سازی، گچ گرمایی در حدود 20 – 15 درجه تولید می کند، بنابراین از نظر تئوری گچ را می توان در دماهای پایین و حتی زیر صفر بکار برد.

اما عملا از بکار بردن گچ در دماهای زیر 6 – 5 درجه خودداری می کنند.

مقاومت گچ در برابر آب گچ در برابر آب بسیار ضعیف است.

لایه گچ در برابر رطوبت طبله کرده و از هم جدا می شود.

حتی اگر رطوبت از بین برود، گچ به حالت اول خود باز نخواهد گشت، بنابراین از گـچی کـه در بـرابـر آب مقـاوم نشـده باشد در جـاهایی که رطـوبت دارد مانند حمام، اسـتفاده نمی شود.

مقاوم کردن گچ در برابر آب گچ انیدریت را کاملا پودر و در محلول زاج (به آن زاج سفید نیز می گویند) خمیر می کنند.

خمیر را به کوره برده و در دمای 500 درجه می پزند.

سپس آن را با آسیاب به گرد گچ تبدیل می کنند.

این گچ در برابر آب مقاوم بوده و طبله نمی کند، بنابراین می توان از این گچ در نمای ساختمان، سرویس ها و آشپزخانه استفاده کرد (این گچ در ایران مرسوم نیست).

زاج سولفات مضاعف با فرمول کلی M2So4+R2(So4)3+24H2O است.M نماینده یک فلز قلیایی مانند پتاسیم یا آمونیوم وR نماینده یک فلز سه ظرفیتی مانند آهن، آلومینیوم و یا کرم است.

مقاوم کردن اندود گچ در برابر آب در فضاهایی مانند سقفِ سرویس های بهداشتی و آشپزخانه، اندود گچ در مقابل بخار آب قرار دارد.

برای آنکه بخار آب به اندود گچ آسیبی نرساند روی آنرا با یک یا چند لایه رنگِ روغن می پوشانند تا بدین وسیله مقاومت آن در مقابل آب و مخصوصا بخار آب بیشتر گردد.

البته باز هم بـعد از مدتی سـقف یا دیوار این گـونه فضاها، در اثر مجـاورت با بخار آب طبله می کند.

گچ کُشته گچ زودگیر است و پس از سخت شدن حالت شکل پذیری را از دست می دهد و فرصت کمی برای کار کردن به کارگران می دهد.

بنابراین کارگران از گچی استفاده می کنند که هرگز سخت نشود.

پس از اندود کاری با ملات گچ از گچ کشته استفاده می کنند.

گچ کشته هرگز سخت نشده و تا قبل از خشک شدن حالت شکل پذیری خود را از دست نمی دهد.

توجه کنید که ضخامت آن نباید ازmm1 بیشتر شود.

البته این کار تنها از دست کارگرانی برمی آید که در این کار توانا باشند مثلا حدود 20 سال کار کرده باشند.

دیگران این کار را با ضخامت بالاتر انجام می دهند که باعث پوسته پوسته شدن سطح کار می شود.

ساخت گچ کشته گچ را از الک هایی با سوراخ هایی بسیار ریز رد می کنند.

سپس آن را با مقدار زیادی آب (تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد حدود 80 – 70% وزن گچ) مخلوط می کنند.

پس از آن برای جلوگیری از تشکیل کریستال ها که موجب سخت شدن می شود، آن را مالش می دهند.

پس از 12 – 10 دقیقه مالش، گچ کشته به دست می آید.

علل ترک خوردن گچ کاری ترک خوردگی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله: 1- در موقع ساختن ملات گچ، مقدار آب از حد معین بیشتر باشد یعنی درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد.

در این صورت گچ پس از انبساط حجم نمی تواند جای آب های اضافی تبخیر شده را پر کند در نتیجه تقلیل حجم یافته و ترک می خورد.

2- یک لایه گچ با ضخامت بیش از cm8 – 7 در یک نوبت کشیده شود.

در این صورت آبِ گچ هایِ زیرین فرصت نمی کنند که بخار شوند حال آنکه آب گچ های رویی سریع بخار می شود.

آب باقیمانده با ایجاد ترک هایی در سطح کار خود را به بیرون می رساند تا بخار شود.

3- در فصل سرما و درجات زیر صفر، آبِ ملاتِ گچ قبل از انبساط یخ می زند.

پس از آنکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر منبسط نمی شود در نتیجه در سطح کار ترک هایی ایجاد می کند .

-4نشست های ساختمانی در گچِ کاری ترک هایی ایجاد می کند که معمولا با افق زاویه 45 درجه می سازد.

گچ و فلزات اگر به کناره های چهارچوب فلزی درب نگاه کنید، احتمالا خوردگی هایی می بینید.

علت آن تماس گچ با فلزات است.

گچ با فلزات آهن، روی و سرب ترکیب شده و تولید سولفات می کند.

در ساختمان ها مخصوصا ساختمان های فلزی، حتما باید روی تمام قطعات فلزی را قبل از مصرف گچ با یک لایه از رنگ مخصوص که به آن ضد زنگ می گویند پوشاند.

مقاومت فشاری و کششی معمولا مصرف گچ در ساختمان برای اعضای باربر نیست، بلکه برای نازک کاری مصرف می شود.

بنابراین گچ باید تنها وزن خود را تحمل کند مقاومت فشاری گچ سخت شده بیش از 30 کیلوگرم بر سانتى‌متر مربع و مقاومت کششی آن بیش از5 کیلوگرم بر سانتى‌متر مربع است که برای تحمل وزن خود کافی است.

تخته های پیش ساخته در ساختمان ها برای جدا سازی فضاهای داخلی از تیغه بندی استفاده می کنند.

در فضاهای داخلی آپارتمانی احتیاج به مصالحی بسیار سبک داریم که وزن زیادی را به سازه وارد نکند در ایران برای این کار معمولا از بلوک سفالی توخالی بهره می برند.

گاهی نیز از قطعات گچی پیش ساخته با ابعاد تقریبی cm80 50 50 استفاده می کنند.

قطعات به شکل کام و زبانه روی هم قرار گرفته و ملات بین آنها چسب مخصوصی است که مخلوط گچ داشته و پس از مصرف، کاملا هم رنگ تخته ها می شود.

پس از نصب پلاک ها، می توان روی آنرا با اندود گچ یا کاغذ دیواری پوشاند.

البته این قطعات نیز در برابر آب مقاومتی ندارند.

قطعات گچی دارای کاربردها و به تبع آن اشکال مختلفی است.

مثلا آن را بجای گچ کاری به دیواره سالن ها می چسبانند و از خاصیت اکوستیکی آن استفاده می کنند یا از تخته گچی مقاوم در مقابل آتش سوزی و حرارت در فضای خصوصی استفاده می کنند تا امنیت آن بالاتر رود و یا آن را بصورت گل و بوته در تزیین فضای داخلی ساختمان بعنوان گچ بری پیش ساخته استفاده می شود ساخت تخته های پیش ساخته سبک در تیغه بندی حجم قطعه مورد نظر است نه وزن آن.

بنابراین هر قدر که وزن آن کمتر باشد بهتر است.

گاهی برای ساخت قطعه گچی از گچ پوک شده استفاده می کنند.

گچ پوک شده گچی است که به هنگام سخت شدن، دارای خلل و فرج بسیاری است.

برای ساخت آن، به آبی که با آن ملات گچ را می سازند، موادی را مانند آب اکسیژنه یا سولفات آلومینیوم اضافه می کنند.

به هنگام سخت شدن این گچ، مواد حباب هایی ایجاد کرده و در گچ خلل و فرجی بوجود می آورند در نتیجه وزن مخصوص تخته کم می شود.

همچنین می توان، با اضافه کردن مواد دیگری به ملات گچ مانند پودر کاه و سبوس برنج، قطعات سبکی ساخت.

اگر به ملات گچ موادی مانند مو، الیاف گیاهی، مفتول های باریک فلزی و...

اضافه کنند قطعه گچ مسلح بدست می آید که نسبت به دیگر قطعات از مقاومت کششی و فشاری بیشتری برخوردار است.

منبع: مصالح شناسى تألیف سیاوش کبارى اطلاعات اولیه سولفات کلسیم در طبیعت به صورت ژیپس 2H2O و CaSO4 یافت می شود.

انیدریت مصارف بسیار محدود دارد، در صورتی که مصارف ژیپس بسیار گسترده است.

بطور کلی این دو کانی در شرایط تبخیری بوجود می‌آیند.

آنیدریت به دلیل حلالیت بالا و تبدیل شدن به ژیپس بندرت در سطح زمین یافت می شود.

نظر به اینکه ژیپس در سطح زمین پایدار است بنابراین می‌تواند حالت رخنمون داشته باشد.

این کانیها در حوضه‌های بسته و باز که میزان تبخیر آنها زیاد است تشکیل می‌شوند.

حوضه‌های درون قاره‌ای که در مراحل اولیه تشکیل می‌شوند محیط مناسبی برای تشکیل رسوبات تبخیری از جمله ژیپس رسوب می‌نماید و سپس هالیت و ژیپس تشکیل می‌شوند.

در حاشیه حوضه‌های باز که میزان تبخیر آن زیاد است ژیپس تشکیل می‌شوند.

روشهای مختلف تشکیل سنگ گچ سولفات سبخایی و انیدریت ندولی امروزه محل اصلی رسوبگذاری سولفات دریایی ، جایی که بخش اولیه تشکیل ژیپس – انیدریت را می توان مشاهده کرد، در مناطق بالای بین جزر و مدی و بالای جزر و مدی قرار دارد.

ژیپس به صورت جابجایی در رسوبات به فرم بلورهای صفحه‌ای ، گل سرخی ، سلنیت و ماکل‌دار با اندازه کمتر از 1 میلیمتر تا بیش از 25 سانتیمتر رسوب می‌کند.

انیدریت همچنین به صورت لایه‌های نازک یا طبقاتی از ندول‌های در هم آمیخته در بیشتر قسمتهای به سمت خشکی سبخاها رسوب می‌کند.

تشکیل انیدریت به یک آب و هوای خشک با درجه حرارت متوسط سالیانه بالا (بالای 22 درجه سانتیگراد) و درجه حرارت فصلی بیش از 35 درجه نیاز دارد.

در جایی که آب و هوا کمی خشک باشد، آنگاه ندول‌های اولیه‌ای از بلورهای ژیپس ممکن است در داخل رسوب تشکیل شود.

رشد ژیپس در کف بلورهای ژیپس می‌تواند در کف دریاچه‌ها ، مردابها و فلات‌های کم عمق اطراف حوضه‌های تبخیری با اشکال بلوری متنوع ، برخی تماشایی و خیلی بزرگ (تا 7 میلیمتر!) ، ته نشین شود.

این ژیپس سلنیتی معمولا بطور عمودی ، تقریبا مانند علف ، به صورت منفرد (منشوری) ، ماکل‌دار (دم چلچله‌ای) و بلورهای شکافدار رشد می‌کند و به علت وجود ناخالصی‌های ارگانیکی ، سطوح بلوری انحنادار نیز فراوان است.

لایه‌هایی از این بلورهای ژیپس ، معمولا یک بافت پنجه‌ای مشخصی هستند (شبیه برگ نخل).

مخروطهای ژیپسی ، ساختمانهای به شکل کلم و گنبد نیز یافت می‌شود.

لامینه‌های نازک رس ، ژیپس تخریبی در اندازه سیلت و پلوئیدها در داخل لایه‌های ژیپسی رشد کرده در کف ، فراوانند و افق‌های استرومالیتی نازک نیز ممکن است وجود داشته باشد.

سولفاتهای لامینه‌ای ایندیت‌های لامینه‌ای (یا ژیپس) ، از تناوب لامینه‌های سولفات نازک یا لامینه‌ای با ترکیب مختلف که معمولا کلسیت و کلسیت عنی از مواد آلی است، تشکیل شده‌اند .

لامینه‌های نازک ژیپس – ایندریت در نمک طعام نوعی از نمک طعام است.

زوج‌های انیدریت - کلسیت و انیدریت - مواد آلی بطور تیپیک کمتر از چندین میلیمتر ضخامت دارند، و لیکن ممکن است توالی‌هایی با صدها متر ضخامت را تشکیل دهند.

بلورهای سولفات ، معمولا خیلی ریز (1 تا 10 میکرون) هستند و احتمالا در سطح لایه‌های توده آب در حال تبخیر ته نشین می‌شوند.

سولفاتهای دوباره رسوب یافته بعد از اینکه ژیپس – انیدریت (در زیر آب یا در خشکی) رسوب کردند، ممکن است حمل شده و مجددا رسوب نمایند.

یا اینکه توسط باد ، امواج ، فرآیندهای جریانی مجددا به حرکت درآمده و رسوبات تخریبی را تشکیل دهند.

حرکت مجدد ژیپسهای بین جزر و مد – بالای جزر و مدی سولفاتهای بالامینه مورب وریپل‌دار ، کنگلومراهای درون سازندی از قطعات بلوری ژیپس و استرومالیتهای ژیپسی (در جایی که دانه‌های آواری توسط پوششهای موجودات میکروسکوپی به تله افتاده‌اند) را ایجاد می‌کند.

ژیپس ثانویه و رشته‌ای بالا آمدن توالی انیدریتی (شاید مدت زیادی بعد از تشکیل و آنها) و تماس با آبهای شیرین زیرزمینی نزدیک سطح زمین باعث تشکیل ژیپس ثانویه می‌شود .

عقیده بر اینست که ژیپس‌های رشته‌ای، تحت فشار رگه‌های پر شده از آب که در اثر شکستگی هیدرولیکی بوجود آمده اند، رشد کرده اند.

با این وجود منشا ژیپس مشخص نیست.

یک نظر بر اینست که آنها از نظر حجم افزوده شده سولفاتهای حاصل از آبگیری انیدریت سرچشمه گرفته‌اند در حالیکه نظر دیگر این است که ژیپس از آبهای درون حفره‌ای غنی از سولفات‌های باقیمانده نتیجه شده‌اند.

تولید و مصارف گچ مصارف ژیپس عبارتند از : پوشش داخلی ساختمان ، گچبری ، قالبهای ریخته گری دندان و جواهرات ، همچنین در تهیه سیمان و کشاورزی.

ژیپس در صورتی که حرارت داده شود به تدریج آب خود را از دست می‌دهد و به گچ تبدیل می‌شود (1/2H2O و CaSO4).

گچها را به دو نوع آلفا و بتا تقسیم می‌نمایند.

گچ آلفا در اتوکلاو و در فشار و حرارت حدود ْ97C تولید می‌شود، در صورتی که گچ بتا در دمای 100 درجه سانتیگراد بدست می‌آید.

گچ نوع بتا به دلیل حلالیت بالا و زمان گیرش کوتاه به مصارف ساختمانی می‌رسد.

قسمت اعظم گچ به عنوان پوشش داخلی ساختمانها مصرف می‌شود.

گچ آلفا به دلیل زمان گیرش طولانی و حلالیت کم به عنوان قالب در دندان سازی ، مجسمه سازی و جواهرات استفاده می‌شود.