اصول حفاظت مجموعه های مسکونی در برابر آتش سوزی
این قسمت شامل بررسی ایمنی ساختمان های مسکونی در برابر حریق است. ویژگی های مجموعه های مسکونی از جمله ارتفاع مجدد جمعیت ساکن در آن ها تدابیر دقیقی در زمینه ایمنی را در این گونه ساختمان ها ضروری می سازد. ایمنی مجموعه های مسکونی با تکیه بر دو اصل اساسی زیر تحق می یابد:
الف) ایجاد فضاهای ایمنی و مقاوم در برابر حریق در داخل ساختمانها
ب) ایجاد راه فرار مناسب
ایجاد فضاهای امن، علاوه بر ضرورت مقاومت مواد و مصالح ساختمانی در برابر حریق، شامل کنترل دود در ساختمان نیز هست. خروج دود از ساختمان به منظور ایجاد فضای قابل تحمل از فضاهای امن میانی و یا راه فرار متأثر از خصوصیات کالبری ساختمان و مبتنی بر دو روش که:
الف) استفاده از حرکت طبیعی هوا
ب) استفاده از روش های مکانیکی برای ایجاد اختلاف فشار در داخل ساختمان ها و در نتیجه، حرکت هوا، نوع، تعداد، موقعیت ، فاصله، نحوه دسترسی و ظرفیت خروجی ها در راه های فرار، از جمله عوامل مؤثر در ایمنی ساکنین در برابر حریق به شمار می روند و باید در هر بنا متناسب با ویژگی های همان بنایا ساختمان طرح شوند.
اهداف کلی :
طراحی این ساختمان ها از دیدگاه ایمنی آن ها در مقابل آتش سوزی دو هدف کلی را در بر می گیرد:
1- کنترل دود و آتش در فضاهای عمومی ( راهروها و سطوح ایمنی میانی ساختمان)
2- کنترل دود و آتش در راه های فرار
امکان فرار افراد در هنگام آتش سوزی، امری معتدد در طراحی است. زیرا ساکنان این گونه ساختمان ها بسیارند برای تحقق این امر، راه فرار باید از هر گونه عوارض احتراق از قبیل: گازها، دود و... به دور باشد. در این بناها، راه پله ها به عنوان بخشی از راه فرار محسوب می شوند. بنابراین، برای افزایش فرصت تخلیه ساکنان، در طراحی پلکان باید دقت بیشتری به عمل آید. مدت تخلیه بستگی به جمعیت و فضای اشغال شده به ازای هر نفر دارد. چنانچه این فضا برای هر نفر کمتر از 2/0 متر مربع باشد.
فرصتی جهت تخلیه وجود نخواهد داشت و ساکنان در مواقع خطر نیازمند فرار به محلی امن در درون ساختمان هستند بنابراین، راه های فرار منتهی به این راه باید حداقل حدود 6 دقیقه ایمنی ساکنان را فراهم کند و محوطه امن باید حداقل 4 تا 5 ساعت در مقابل آتش مقاوم و مجهز به دست گاه های برای تهویه دود و گازهای سمی باشد. این محوطه همچنین می تواند اولین طبقه ساختمان از کف یا از باد باشد. در صورتی که شیشه کنترل دور قادر به عملکرد برای بیش از 6 دقیقه باشد. استفاده از سیستم های دفع حریق با مشکلات کمتری مواجه می گردد. در ساختمان هایی که ساکنان آن در ارتفاع بیش از 28 متر از سطح زمین به سر می برند، لازم است از آسانسور استفاده شود. زیرا استفاده از آن برای افراد آتش نشانی به منظور دسترسی مستقیم در ارتفاع زیاد مطمئن ترین روش است.
راه های فرار از حریق و خروج از بنا
برای اینکه راه فرار به طور مؤثر عمل کند. لازم است فضایی درون دود در مواقع آتش سوزی وجود داشته باشد. تا دسترسی ساکنان به محل های امن میسر گردد در استانداری های موجود، در حالت اضطراری، حداقل دو خروجی برای تخلیه مورد پیش بینی می شود. زیرا ممکن است یکی از خروجی ها به عللی از قبیل: آکنده شدن از دود، خرابی و یا نامناسب بودن، غیر قابل استفاده باشد. نوع تعداد موقعیتو ظرفیت خروجی های هر بنا، متناسب با ویژگی های همان بنا یا ساختمان تعیین می گردد. خروجی ها باید در مکان هایی طراحی و آنچنان آراسته و نگهداری شوند که در تمام اوقات، از همه نقاط بنا راه خروج آزاد و بدون مانعی به بیرون در دسترس باشد و ساکنان بتوانند به وضوح آن ها را ببینند همچنین باید مسیر خروج به طور مشخص علامت گذاری شود و روشنایی کافی داشته باشد.
پناه گاه ها :
پناهگاه به فضایی اطلاق می گردد که شخص در موقعیت های اضطراری باید به طور موقت در آن پناه گرفته و سپس با ایمنی نسبی از ساختمان خارج گردد. طراحی این فضاها باید به طریقی باشد که مقاومت کافی را در برابر آتش و دود تأمین کند. پناهگاه ها می توانند به عنوان عناصر تکمیلی به بسیاری از ساختمان های موجود از طریق الحاق قسمت هایی به ساختمان به وسیله درهای اتوماتیک که در اثر گرما یا (دودیاب) با اعلام خطر آتش سوزی باز وبسته می شوند اضافه شوند. لازم است که ظروف آشغال و سایر عوامل خطر که ممکن است سلامتی و ایمنی پناهندگان را تهدید نمایند خارج از محوطه پناهگاه ها پیش بینی شوند. در خانه هاای مسکونی با لکن ها می توانند به عنوان پناهگاه های موقت مورد استفاده قرار گیرند مشروط بر اینکه مامورین آتش نشانی بتوانند به طور مستقیم و بدون نیاز به کوشش از داخل ساختمان به آن ها دستیابی داشته باشند. با این حال نردبان های آتش نشانی به ندرت می توانند از 7 طبقه بیشتر عبور کنند. این بالکن ها باید از محوطه داخلی ساختمان نیز براحتی قابل دستیابی باشد، به عنوان مثال درهای آن به آسانی باز و بسته شده و پهنای کافی داشته و درگاه نیز نداشته باشند. در زمستان نگهداری بالکن ها مشکل بوده و لذا استفاده از آن ها در موقعیت های اضطراری امکان پذیر نیست.
در ساختمان های چند طبقه، پناهگاه هایی که در یک سری از طبقات قرار دارند. باید چنان طراحی شوند که امکانات کافی را برای افرادی که تنها قادر به بالا رفتن از چند پله می باشند فراهم سازند از این طبقات، افراد در صورت لزوم باید تحت محافظت و نظارت به طبقه همکف برسند و هدایت شوند.