چغندرقند گیاهی است از خانواده Chenopodiacea و همانند بسیاری از اعضای دیگر این خانواده مقاوم به تنش و شوری است(1).
تغذیه چغندرقند به طور جامع از بیست سال گذشته گزارش شده است (1972). در آن گزارش، برای اولین بار حاصل نیم‌قرن تحقیق در اروپا و آمریکا روی نیازهای گیاه به عناصر میکروماکرو بوده است. در هرکجا که گیاه چغندرقند وارد شده است و اقدام به کشت شده، تحقیقات آن از اولویت بالایی برخوردار بود. مهمترین دلیل این اقدامات، این بود که اضافه کردن صحیح مواد مغذی به خاک بیشترین تاثیر را بر تثبیت عملکرد زارع قرار داده است(1).
همانند سایر محصولات کشاورزی، چغندرقند نیز تنها جزئی از نیازهای خود را از خاک تامین می‌نماید و بقیه را بایستی از کودهای شیمیایی، حیوانی و محلول‌پاشی بر روی سطح برگ تامین کند(1).
در میان کودهای شیمیایی، ازت در تمامی خاک‌های زراعی به مقدار کم وجود دارد و از مهمترین عناصری است که بایستی در هر جا چغندرقند کشت می‌گردد، به صورت کود داده شود. هنگامی که برای اولین بار فسفر مصرف شد پس از سال‌های متوالی مزارع غنی از فسفر شدند و افزودن این عنصر به زمین تاثیر آن چنانی بر روی عملکردشان نداد. در نتیجه مصرف آن ناچیز شد و در نهایت در طول بیست سال گذشته بیشتر فعالیت‌های تحقیقاتی بر روی نیاز گیاه به ازت متمرکز شده و از تحقیقات روی فسفر کاسته شده است(1).
کار بر روی سایر عناصر ماکر، نظیر پتاسیم، منیزیم و سدیم ادامه دارد، زیرا نیازهای چغندرقند به این عناصر بیش از سایر محصولات است. کاشت چغندرقند در خاک‌های سبک، فراهم شدن امکانات مکانیزه نیاز چغندرقند به سه عنصر مورد اشاره را که اغلب به مقدار کم در خاک وجود دارد، بیشتر نموده است.
نیاز غذایی چغندرقند به کودهای اصلی هم اکنون مشخص شده. لیکن علاقه به مصرف کودهای فرعی به مراتب بیشتر شده است. جذب عناصر فرعی با افزایش محصول به طور موازی افزایش یافته است. علت آن، نیاز این عنصرها حتی در مناطقی است که بیشتر ذخایر طبیعی خاک کافی بوده است(1).
فصل دوم
1-2 ازت در چغندرقند:
ازت از مهمترین عناصری است که بایستی در هرکجا که چغندرقند کشت می‌گردد، به صورت کود به زمین داده شود، چرا که کمتر خاکی دارای مقدار کافی ازت در فرم قابل دسترس نیترات یا آمونیوم برای تولید حداکثر رشد می‌باشد. جایی که این عنصر به مقدار کم مصرف شود، محصول به شدت کاهش یافته و ممکن است حتی در بعضی خاکها به نصف برسد. کود به طور قابل ملاحظه‌ای در وضعیت ظاهری زراعت مخصوصاً در رنگ و پوشش برگی آن اثر می‌گذارد. از طرف دیگر مصرف بیش از حد کود ازته، کاهش درصد قند و کیفیت را به دنبال خواهد داشت.
چغندرقند تقریباً فرم نیترات (No3-) را مورد استفاده قرار می‌دهد و برای این ازت از سه منبع استفاده می‌شود(الف). ازت معدنی شده و ازتی که در طول دوره رشد از طریق تجزیه مواد آلی آزاد می‌شود(ب). ازت نیتراته موجود در خاک نزدیک به زمان کاشت و ازت معدنی که به صورت کود شیمیایی مصرف می‌شود(9).
ازت در تمام بافت‌های گیاهی وجود داشته و ماده اصلی پروتئین‌های گیاهی را تشکیل می‌دهد. مقدار ازت موجود در گیاه بیشتر از سایر عناصر حدود هزار برابر Zn است. تامین ازت در مراحل اولیه رشد مهم بوده و جبران این کمبود در اواسط و اواخر دوره رشد چغندرقند تاثیری در عملکرد قند و ریشه نداشته و حتی باعث کاهش آن نیز می‌گردد. چغندرقند به کمبود ازت حساس بوده و فقدان آن باعث از رشد افتادن بوته، کوچک و نازک ماندن برگ‌ها و طویل شدن دمبرگ‌ها می‌شود. ارقام پلی‌پلوئید آن نیاز بیشتری به ازت دارند(7).
نمودار 1-2: تغییرات عملکرد قند در هکتار با مصرف مقادیر مختلف ازت
نمودار 2-2: تغییرات عملکرد ریشه در هکتار با مصرف مقایر مختلف ازت