دانلود تحقیق اصول کشت خیار گلخانه ای

1-1 تاریخچه :
با وجود سابقه طولانی که کاشت خیار در هوای آزاد (مزرعه) دارد، پژوهش خیار گلخانه ای به منظور تولید و عرضه طولانی تر خیار تازه، از قرن هجدهم میلادی در اروپا مورد توجه قرارگرفت.

بسیاری از محققان مرکز پیدایش خیار را هندوستان می دانند زیرا در دامنه های هیمالیا گیاهی به نام Cucumis hardwickii می روید که میوه هایی ریز و تلخ دارد.

خیار در گذشته های دور از طریق مصر به مناطق حاشیه دریای مدیترانه و از آنجا به اروپا آورده شده است.

اما پیدایش خیار گلخانه ای به این نحو بود که برای اولین بار در قرن هجدهم خیارهای جدیدی از مناطق جنگلی و گرم و مرطوب هندوستان وارد انگلستان وارد گردید که با خیارهای موجود در اروپا تا آن زمان تفاوت زیادی داشت و در شرایط اروپا فقط در گلخانه قادر به رشد و نمو بودند.

بعدها به اصلاح نژاد، انواع جدیدتری به نام خیار گلخانه ای به وجود آمد که از نظر مرفولوژیکی و خواسته های آب و هوایی کاملاً از خیارهای معمولی متمایز و مشخص می باشند.

این خیارها ماده زا و بی تخم بوده (پارتنو کارپ) و دارای پوستی خوراکی می باشند.

اینک نه تنها در اروپا، بلکه در تمام جهان این ارقام در شرایط گلخانه ای کشت شده و با استقبال چشمگیری نیز توأم بوده است، بطوریکه اکنون بخش مهمی از تولید خیار را به خود اختصاص داده است.

با استفاده از گلخانه می توان خیار تازه و مرغوب و خارج از فصل و آن هم، هنگامی که هوای آزاد برای تولید این محصول مناسب نیست پرورش داده و با قیمت خوبی به بازار عرضه نمود.

2-1 واریته های مناسب خیار گلخانه ای :
فعالیتهای وسیع تحقیقاتی در زمینه بدست آوردن خصوصیات بهینه در میوه خیار، منجر به پیدایش ارقامی خاص گردیده است که به نام خیارهای بی تخم (Parthenocarpic) معروف می باشند.

در این واریته ها گلهای ماده بدون تلقیح بارور شده و محصول می دهند و شکل، رنگ و سایر خصوصیات محصول حاصله، دارای کیفیت بالایی می باشند.

بوته خیار گلخانه ای به جای اینکه در سطح زمین رشد کند، به طور عمودی هدایت می شود و در نتیجه میوه خیار به علت عدم برخورد با سنگ و خاک و غیره و صافتر و مرغوبتر می گردد.

در عین حال با کنترل دقیق شرایط محیطی از قبیل حرارت و رطوبت و کود و ...

بوته خیار دائماً در بهترین شرایط تولید نگه داشته می شود و عملکرد بالایی می رود، از طرف دیگر بذور جدید فوق العاده پر محصول و مرغوب است، به همین جهت در صورت رعایت نکات فنی می توان در هر دوره بهره برداری، حدود 20 کیلوگرم خیار مرغوب از هر متر مربع گلخانه برداشت نمود که بیش از 5 برابر محصول متوسط خیار در هوای آزاد است.

3-1 مشخصات گیاه شناسی :
خیار گیاهی است علفی و یکساله، با ساقه ای خزنده و پوشیده از تارهای سفت و خشن و برگهای بزرگ، که این ساقه در بعضی قسمتها دارای پیچک نیز می باشد.

دارای 7 جفت کروموزوم می باشد.

میوه Pepo (نوعی سته) است (نوعی میوه ناشکوفا که پریکارپ آن کاملاً گوشت آلود و آب دار است مانند انگور) و داخل میوه نیز سه حجره قرار دارد.

در ابتدای رشد، سطح میوه خاردار می باشد که با رسیدن میوه سطح آن نیز صاف و بدون پرز می گردد.

گلها به رنگ زرد و بزرگ بوده و نرها و ماده ها جداگانه روی یک پایه قرار دارند (Monoecious).

از محور برگها ساقه های فرعی رشد می کند و ارتفاع بوته اصلی به چند متر می رسد که توسط پیچکها به قیم و یا بوته های مجاور می پیچد.

رشد ریشه در مقایسه با قسمت هوایی گیاه ضعیف تر و در شرایط گلخانه ای به نسبت 1 به 100 می باشد.

ریشه ها نیز در قسمت های قابل
تهویه سطح خاک رشد و انتشار می یابند.

در خیارهای پارتنو کارپ سعی شده با به نژادی تعداد گلهای نر را به سوده گلهای ماده کم نمایند، زیرا حذف گلهای نر باعث می شود که از تشکیل میوه هایی با تخم که ظاهری گرز مانند دارند، جلوگیری شود (حالت گرزی خیارها مربوط به تجمع دانه در انتهای میوه می باشد که در اثر آن انتهای میوه کمی کلفت تر می گردد).

عمر گیاه در ریزش گل تأثیر دارد، برای همین هرچه به پایاین کشت نزدیک می شویم که در بخش مربوط به آن اشاره خواهد شد.

گلهای نر بر روی یک ساقه کوچک و گلهای ماده، مستقیماً بر روی یک خیار کوچک قرار می گیرند.

فصل دوّم
1-2 گلخانه پرورش خیار :
بیشک برای داشتن محصول اقتصادی، بالاجبار باید ساختمانی اقتصادی را نیز در دست داشت، تا بتوان با کنترل درست شرایط و عوامل، به پرورش خیار گلخانه ای مبادرت ورزید، لذا امروزه طراحان گلخانه مدلها و سیستمهای جدید و کار آمدی را به علاقه مندان معرفی و عرضه نموده اند که نظر مساعد تمامی تولید کنندگان را تا حد بالایی بر آورده می سازد.

در این بخش سعی بر این است تا دوستان را با شمائی کلی از اسکلت و پوشش گلخانه ای آشنا نمائیم و یقیناً چنانچه عزیزان به صورت عملی قصد فعالیت در این زمینه را داشته باشد باید به منابع تخصصی تر درباره ابنیه گلخانه ای مراجعه نمایند.

در ابتدای این بخش گفتن این مطلب ضروری به نظر می رسد، که اگر منظور از احداث گلخانه صرفاً مسائل اقتصادی باشد باید در انتخاب پوشش دقت فراوان کرد و از پوششهای پلاستیکی که نسبت به انواع دیگر بسیار ارزانتر و با صرفه تر است استفاده نمود.

1-1-2 اسکلت گلخانه : اسکلت گلخانه بخشی از ساختمان گلخانه می باشد که پوشش گلخانه و تجهیزات گلخانه را نگه می دارد، لذا باید محکم و در عین حال سبک باشد و تا حد امکان سایه کمتری داشته باشد، علاوه براین که نکاتی مانند ارزانی، نگهداری، دوام، ...

نیز باید مد نظر قرار گیرد.

جنس اسکلت گلخانه ها اغلب آهن گالوانیزه، آلومینیوم و یا چوب می باشد البته با وجود دوام زیاد و سایه اندازی کم و سبکی اسکلتهای آهنی و آلومینیومی هزینه نصب اولیه آنها از اسکلت چوبی بیشتر می باشد.

برای تونلهایی با پوشش پلاستیکی، می توان از چوب در اسکلت گلخانه استفاده نمود.

برای این کار لازم است از تخته هایی محکم، که آغشته به مواد شیمیایی بی ضرر برای گیاهان است، استفاده شود و در ضمن توسط رنگهای روشنی که نور را منعکس می کنند آنها را رنگ آمیزی نمود.

می توان از لوله های فلزی توخالی و میله های گرد تو پر نیز برای اسکلت گلخانه استفاده کرد که بهترین و ساده ترین مدل آن طرح نیم استوانه ای (Quonset) می باشد.

هزینه اولیه اسکلت چوبی نسبتاً ارزان بوده و مواد و وسایل ساخت آن تقریباً آسان بدست می آید.

عیب اسکلت چوبی در این است که زودتر پوسیده و از آهن آلومینوم کم دوامتر است، علاوه بر این به علت کلفتی و حجیم بودن از نفوذ قسمتی از نور آفتاب به داخل گلخانه جلوگیری می نماید.

امروزه با بهره گیری از لوله های پلاستیکی p.v.c که در نوع انواع مختلف و ضخامت قابل قبولی را دارند، نسبت به احداث اسکلت با طرح نیم استوانه اقدام می کنند.

از مزایای لوله های p.v.c دوام قابل قبول، انعطاف پذیری، هزینه کم و غیره رامی توان نام برد.

نکات مهمی که در تهیه گلخانه خیار باید مدنظر قرار بگیرند به شرح زیر می باشند : در نیمکره شمالی اگر هدف ما استفاده بهینه از نور آفتاب باشد، جهت گلخانه را شرقی – غربی انتخاب می کنیم و اگر منظور استفاده از حداکثر حرارت در فصول سرد باشد جهت را شمالی – جنوبی در نظر می گیریم.

چنانچه قرار است چند واحد گلخانه به موازات همدیگر تأسیس نمایند که جهتشان نیز شمالی – جنوبی است، باید فاصله استاندارد بین گلخانه ها را رعایت نمود تا از خطر سایه اندازی واحدی بر روی واحد دیگر پرهیز شود که برای این منظور حداقل فاصله دو گلخانه باید 5/4 متر باشد.

باید دقت کرد که دیوار طولی گلخانه، عمود بر باد شدید نباشد و طول گلخانه تقریباً در امتداد جهت باد انحراف مختصری داشته باشد، تا باد از در گلخانه وارد نشده و از کنار آن عبور نماید.

ارتفاع داربستی که بوته های خیار به آن بسته می شود حدود 2 متر می باشد، بنابراین ارتفاع مناسب برای دیوارهای جانبی گلخانه حداقل 2 متر باید باشد.

از دیواره شمالی گلخانه که مجهز به پنکه است، به فاصله 5/8 متر نباید مانعی وجود داشته باشد.

هر چه سطح گلخانه وسیع تر باشد، کنترل درجه حرارت و تهویه آن مشکلتر است.

در صورتیکه کشت خیار در سطح وسیعی از گلخانه مورد نظر باشد و وسایل کنترل اتوماتیک مانند کنترل درجه حرارت، تهویه، ...

در دسترس باشد، بهتر است کشت مذکور به واحدهای کوچک و جداگانه، با سطحی بین 500-300 متر مربع تقسیم شوند.

در دو طرف گلخانه، باید دربهای ورودی و خروجی بزرگ در نظر گرفته شود.

برای تونلهای پلاستیکی، اسکلت فلزی را طوری می سازند که در صورت لزوم بتوان سر و ته گلخانه ها را روزها باز نمود و در شب بست (این خصوصیت در هنگام گرما، تهویه سریع گلخانه را امکان پذیر می سازد).

چون گرما همیشه زیر سقف گلخانه جمع می شود، چنانچه در بالای سقف گلخانه، دو ردیف دریچه تهویه وجود داشته باشد و در امتداد دیوارهای طرفین گلخانه نیز دو ردیف دریچه تعبیه گردد خنک کردن و تهویه گلخانه سریعتر و آسانتر انجام می شود.

در مناطق سرد و برف گیر باید پس از نصب پوشش پلاستیکی چنانچه خطر ریزش برف سنگین وجود داشته باشد، گلخانه را فوراً گرم کرد زیرا در صورت نشستن برف بر روی گلخانه، خطر خوابیدن سقف گلخانه وجود خواهد داشت که در مواردی جبران خسارت وارده غیر ممکن است.

از سیستمهایی برای کنترل شرایط محیطی استفاده می کنند که امکان سرویس دهی در محل را به سادگی داشته باشد و باید توجه شود تلا محل احداث گلخانه مجهز به برق بوده و پیشبینی لازم در رابطه با تهیه آب و سوخت مورد نیاز نیز انجام شده باشد.

برای اسکلت چوبی شیب سقف را حدود 30-25 درجه در نظر می گیرند یعنی در هر متر طول، حداقل 25 سانتیمتر اختلاف ارتفاع منظور می گردد.

هر چه شیب سقف بیشتر باشد استحکام گلخانه بیشتر می شود و آب باران و برف کمتر روی سقف می ماند، در مقابل هر چه سقف بلندتر باشد، فضای اضافی گلخانه بیشتر شده و هزینه گرم کردن آن افزایش می یابد، همچنین سقف بلندتر در مقابل باد شدید مقاومت کمتری نیز دارد، بنابراین شیب سقف باید به اندازه ای باشد که هم استحکام کافی و هم شیب لازم برای جاری شدن آب را تأمین نماید.

در اسکلتهای چوبی، بهتر است به جای تیر چوبی نتراشیده که هم ناصاف و هم غیر یکنواخت است، از تیرهای تراشیده یا الوار استفاده شود.

در نقاطی که دستگاه اره مخصوص برای بریدن چهار سوی تیر چوبی وجود دارد، انجام این کار با هزینه کم امکان پذیر است.

استفاده از الوار اسکلت گلخانه را صاف تر، منظم تر، سبک تر و محکمتر می کند، علاوه براین احداث دریچه تهویه در دیواره های گلخانه آسانتر می شود و به علت نازک تر شدن چوب نوری بیشتری به بوته ها می رسد.

بهتر است برای جلوگیری از شل شدن پایه ها بر اثر فشار سیستم و وزش باد، بوسیله پایه های مورب و حائل آنها را در زمین محکم نمائید و سپس با قرار دادن سنگ در اطراف پایه ها و محکم کردن آنها، روی سنگها را با بتون پر نمائید.

سعی نمائید در صورت امکان نوک پایه های چوبی را با جوهر قطران (کرئوزوت) آغشته نمائید و عمل آغشتن را چند بار انجام دهید تا جوهر کاملاً در چوب نفوذ کند، این مطلب را هم نباید از خاطر برد که محل آغشتن جوهر باید کاملاً با رنده صاف شود.

برای اسکلت آهنی که معمولاً در احداث گلخانه استفاده می شود، می توان از لوله های درزدار سیاه گالوانیزه و یا از آهن قوطی به همان شماره استفاده کرد.

برخی از اندازه هایی که برای احداث گلخانه های مخصوص کشت خیار لازم می باشد، در زیر آورده شده است.

2-1-2 پوشش گلخانه : با توجه به آنچه درمورد تنظیم شرایط گلخانه ای می دانیم، پوشش گلخانه باید دارای خواص زیر باشد.

مقاومت مکانیکی و تغییر شکل ناپذیری، برای اینکه از عهده حفاظت گیاه در مقابل شرایط جوی بر آید.

دارا بودن ظرفیت حرارتی زیاد، تا بتواند گرمائی را که به صورت مصنوعی در گلخانه ایجاد می شود حفظ نماید.

نور مرئی را که برای زیست و فعالیت گیاهان لازم است جذب نکند مگر در مواردی که بخواهیم قسمتی از آن جذب شود.

از لحاظ هزینه های نصب و نگهداری با صرفه باشد.

نسبت به آب و گاز به خصوص گاز کربنیک نفوذ ناپذیر باشد.

اینک با توجه به توضیحات بالا، در زیر به معرفی برخی پوششهای گلخانه ای متداول می پردازیم.

1 -2-1-2 شیشه : کیفیت و مرغوبیت شیشه و همچنین ابعاد آن در میزان عبور نور تأثیر دارد.

برای مثال هر چه در صد آهن در شیشه بیشتر باشد شیشه کدرتر و در نتیجه عبور نور کمتر خواهد بود.

قطعات بزرگتر شیشه از نظر عبور نور بهتراز قطعات کوچکتر است، زیرا به قاب کمتری احتیاج دارند ولی زودتر می شکنند و در مقابل برف و باد مقاومت کمتری دارند لذا باید دارای ضخامتی بیشتر از ضخامتی بیشتر از ضخامت قطعات کوچکتر داشته باشند که معمولاً ضخامتی برابر 4 میلی متر دارند.

در کل، محاسن استفاده از شیشه را می توان به شرح زیر ذکر کرد : شفافیت قابل ملاحظه برای همه تشعشعات و تغییر ناپذیری در قبال عوامل جوی، سموم شیمیایی و مواد ضدعفونی کننده، خنثی بودن از لحاظ شیمیایی، نفوذ ناپذیری نسبت به آب و گاز، دارا بودن اثر گلخانه ای بالا، عدم قابلیت انقباض و انبساط در مقابل تغییرات درجه حرارت و دوام زیاد.

معایب استفاده از شیشه نیز عبارت است از : قابلیت شکستن (البته نوعی از شیشه وجود دارد که یک شبکه نازک فلزی در ساختمانش بکار رفته است و امکان شکستن آن کمتر می باشد)، وزن مخصوص زیاد و در نتیجه بالا بودن هزینه اسکلت گلخانه، قابلیت هدایت گرمایی زیاد که باعث می شود هنگام روز، گرمای بیرون به داخل نفوذ کرده و هنگام شب خارج شود.

2-2-1-2 پلاستیک : لایه های پلی اتلین بیشتر از سایر مواد پلاستیکی برای گلخانه مناسب است زیرا از نظر شیمیایی خنثی بوده و در عین حال، براق و لغزنده می باشد و حتی در سرمای زیاد نرم و قابل انعطاف باقی می ماند، علاوه بر این پلی اتلین نسبتاً ارزان بوده و در اندازه ها و ضخامت های مختلف یافت می گردد.

پلی اتلین معمولی در مقابل اشعه ماوراء بنفش آفتاب زود خراب می شود ، لذا برای گلخانه معمولاً از پلی اتلین مقاوم به اشعه ماوراء بنفش باید استفاده شود که در حال حاضر در ایران کمیاب می باشد.

پلی اتلین به صورت ورقه های نازک به ضخامت 2/0 -15/0 میلیمتر وجود دارد و به علت سبکی فوق العاده اش در هزینه اسکلت ساختمان، صرفه جویی می شود، معهذا به سهولت تحت تأثیر نور و حرارت تغییر می کند و شفافیت خود را که بدواً خوب می باشد (اگر چه کمتر از شیشه و سایر مواد مصنوعی است) از دست می دهد.

بعلت قابلیت هدایت حرارتی ضعیف، اثر گلخانه ای خوبی دارد.

از لحاظ شیمیایی نسبت به بخار آب و آب نفوذ ناپذیر بوده اما به اکسیژن و گازکربنیک نفوذ پذیر است و تحت تأثیر گرما به شدت منبسط می شود.

هر چه تشعشع آفتاب باشد پلی اتلین زودتر کدرو خراب می شود، به این دلیل در پائیز و زمستان که تشعشع آفتاب کمتر است عمر طولانیتری دارد.

پلی اتلین را باید به صورت رول نگه داشت و از تا کردن آن پرهیز شود، زیرا در غیر این صورت مقاومت آن در محل تا شده، حدود 50 در صد کاهش یافته و در هنگام سرمای شدید از همین محل ترک بر می دارد.

اگر از پلاستیک دو لایه برای پوشش استفاده شود گلخانه گرمتر مانده و گیاهان را بهتر در مقابل سرما حفظ می کند، ولی باید بین دو لایه پلاستیک 10-5 سانتیمتر فاصله باشد.

مشکل دیگری که در بکار گیری پوششهای پلاستیکی وجود دارد تبدیل رطوبت موجود در هوای گلخانه به قطرات آب است.

به علت بالا بودن کشش سطحی در مواد پلاستیکی، بخار آب در قسمت داخل پلاستیکها به قطرات آب تبدیل می گردد.

بر طبق آزمایشات ماک روت (Mackroth1971) میزان عبور نور در پلاستیکهای که لایه زیرین آنها دارای قطرات آب است از 94 در صد به 85 درصد تقلیل می یابد.

معمولا پلاستیکهای کهنه، قطرات آب را در خود به ندرت نگه می دارند و یا اصلاً نگه نمی دارند.

اندازه گیریهای آزمایشی نشان داده اند که در روز، حرارت هوا در زیر پلاستیکهای کهنه تا 5/2 درجه بیشتر از پلاستیکهای کاملاً تازه و حاوی قطرات آب است، البته این افزایش حرارت می تواند فقط به دلیل کثیف بودن پلاستیکهای، حرارت را به حالت اعتدال در می آورد.

فصل سوّم نشاء کاری : امروزه علم نشاء کاری توانسته است با نشان دادن راه کارهای جدید و مبتنی بر اصول علمی خود، را به عنوان تخصصی نو، مطرح نماید به طوری که در کشتزارهای بزرگ و کشاورزی نوین زارع و باغبان، دیگر قسمتی از زمین خود را برای پرورش نشاء اختصاص نداده و سعی می کند بجای بذر و کاشت آن نگهداری از آن تا رسیدن به مرحله نشائی از نشاء آماده استفاده نماید.

از محسنات نشاء آماده، پی بردن به قوه رشد گیاه از روی قدرت نشاء و همچنین کاهش هزینه های نگهداری می باشد.

برای همین در کشور هایی مانند هلند، که در امور گلخانه ای قدمتی دیرینه دارند از نشاء آماده برای محصولات گلخانه ای استفاده می کنند.

از محاسن دیگر نشاء که باعث می گردد استفاده از آن مقرون به صرفه شود، می توان به موارد زیر اشاره نمود : رشد خوب گیاه به علت قوی بودن نشاء ها زیرا در شاسی نگهداری نشاء، امکان مراقبت بهتر، تنظیم درجه حرارت و وجود رطوبت، موجب می شود تا گیاه رشد سریعتری داشته باشد که در نتیجه دوره تولید را به جلو می اندازد.

با توجه به امکان رسیدگی بهتر به نشاء تا انتقال به زمین اصلی و رشد یکنواخت بوته ها می توان مزرعه ای یکنواخت را انتظار داشت که مطمئناً عملکرد بهینه ای را در پی خواهد داشت.

گاهی اوقات که از کشت مستقیم بذر در زمین اصلی استفاده می گردد، بعضی از بذور به دلایلی سبز نمی شوند که اگر بخواهیم در آن زمان مجدداً بذر کاری نمائیم رشد بوته ها نا هماهنگ خواهد شد، لذا همزمان با کشت بذر در زمین اصلی تعدادی بذر نیزدر گلدانهای نشایی می کارند تا درموقع لزوم از آنها استفاده شود.

در ایران که صنعت گلخانه از نقطه نظر تجارت بین المللی دارای قدمت چندان زیادی نیست لزوماً خود تولید کننده محصول، باید به امر نشاء کاری نیز بپردازد زیرا به هر حال همانطور که در بالا ذکر شد، به دلایل مختلف سبز نشدن کشت مستقیم بذر در زمین اصلی وجود دارد.

1-1-3 گلدان و خاک برای نشاء : برای نشاء کاری می توان از انواع گلدانهای نشائی که در بازار موجود می باشد استفاده کرد که از این میان می توان به گلدانهای مقوایی، خاک فشرده، ...

اشاره نمود.

نکته ای که در این قسمت باید توجه داشت، حجم گلدان می باشد که با توجه به نوع گیاه و مدت زمان توقف نشاء در گلدان انتخاب می شود، زیرا در غیر این صورت ریشه جای کافی برای رشد نداشته و طبعاً نتیجه ای معکوس نسبت به هدف اولیه که پرورش بوته هایی قوی بود، بدست می آوریم و در نتیجه در تولید و عملکرد نهایی نیز اثر منفی خواهد گذاشت.

بعد از گلدان نشاء باید به فکر خاک آن بود، خاکی که از نظر مواد ترکیبی دارای سطحی خوب، جهت نگهداری نشاء برای مدت زمان لازم باشد.

این خاک باید دارای مواد آلی، خاک زراعی و خاکبرگ به میزان کافی بوده و همچنین دارای زهکش قوی و بافتی یکنواخت با چسبندگی لازم باشد.

پس از آماده شدن بستر نشاء بذر را در عمق 1-5/0 سانتیمتری کاشته و روی آن را با مخلوطی از ماسه و خاکبرگ می پوشانیم تا به راحتی جوانه زده و سبز شود.

2-1-3 محل نگهداری نشاء : به دلیل سوراخ انتهایی موجود در گلدان که جهت خروجی آب اضافه تعبیه گردیده است، ریشه می تواند از آن محل خارج و در صورتی که با خاک در تماس باشد .وارد آن شود که در موقع جابه جایی با قطع شدن آن، خسارت جبران ناپذیری به بوته خیار وارد می آید.

برای جلوگیری از این پیشامد و با استفاده از خاصیت فتوتراپی منفی ریشه، بهتر است گلدانهای نشائی را روی سطوح مشبکی که حدود یک متر از سطح زمین بالاتر است قرار دهید تا در صورت خروج ریشه، به دلیل تماس با نور مجدداً به داخل گلدان برگشت نماید.

طول دوره جوانه زنی بذر خیار در بهترین دما (35-15 درجه سانتیگراد)بین 13-3 روز متغیر است، در عین حال باید توجه داشت بر خلاف مراحل بعدی رشد خیار که دمای روز بیشتر از دمای شب می باشد در مرحله نشایی بهتر است دمای شب روز یکسان بماند.

3-1-3 آبیاری و تغذیه گلدانها : به علت خاک بسیار محدود گلدانها، دقت زیادی برای آبیاری و مسایل تغذیه ای نشاء باید به عمل آید تا در مراحل اولیه رشد گیاهی قوی و سالم بوجود آید.

معمولاً در زمان رشد گیاه در خزانه از کودهای سرک استفاده نمی شود ولی کود استارتر (کودی که برای آغاز فعالیت استفاده می شود) در خزانه نشاء بکار می رود.

بسته به تعداد روزهای نگهداری نشاء، از خاکهای قوی که حاوی مواد تغذیه ای بیشتری هستند، می توان بهره گرفت.

خاک گلدانها هر روز باید از نظر رطوبت مورد بررسی قرار گیرد و در صورت نیازآبیاری گردد.

در تابستان ممکن است روزی چند بار آبیاری انجام گیرد ولی در زمستان هر چند روز یکبار این عمل با توجه به میزان رطوبت گلدانها انجام می شود.

سعی نمائید برای آبیاری نشاءها ازسمپاشهایی که در سر آنها نازل (افشانک) وجود دارد (برای اینکه آب به نرمی خاک گلدانها را مرطوب نماید) استفاده کنید، البته این نوع آبیاری باعث خیس شدن برگها شده و عواقب بعدی را در پی خواهد داشت ولی بعد از ظهور گیاهچه آبیاری باید پای بوته انجام گیرد.

برای 10-7 روز پس از جوانه زنی بذر، جهت نگهداری نشاء در گلدان نیاز به افزودن مواد غذایی نیست، امابعد از طی شدن مدت زمان فوق، اگر بنا به دلایلی خاک گلدان نیاز به تغذیه داشته باشد سعی می شود از کودهای N.P.K به مقدار بسیار کم استفاده شود.

کودهای کامل در آب محلول و از طریق محلول پاشی روی برگ یا خاک (به نسبت 5/1 در هزار) در اختیار گیاه قرار می گیرد، مسلماً مقدار مصرفی این مواد در هر آبیاری همچنان که گفته شد بسیار محدود و تکرار آن بستگی به وضعیت بعدی برگها و نیاز بوته دارد.

4-1-3 آماده سازی نشاء برای انتقال به زمین اصلی: زمان کاشت بذر در گلخانه باید طبق برنامه ریزی قبلی انجام شود، زیرا آماده سازی زمین اصلی و مساعدت محیط کشت را می طلبد، در غیر اینصورت توقف بیش از حد نشاء در خزانه باعث ایجاد مشکلاتی خواهد شد که مهمترین آنها ضعف بوته و کاهش عملکرد خواهد بود.

در هنگام انتقال نشاء به زمین اصلی نیز باید دقت نمود تا به ریشه ها صدمه ای وارد نگردد.

فصل چهارم خاک بستر : کاشت خیار در خاکهای مرغوب که هوموس کافی داشته و نسبت به آب قابل نفوذ باشد نتیجه خوبی می دهد.

بهترین خاک برای خیار گلخانه ای، خاکی سبک، شنی، لیمونی و عمیق است که مرتباً با کود دامی تقویت شده باشد، زیرا خاک سبک و جریان هوای کافی برای توسعه ریشه خیار ضروری است.

در خاکهای سنگین که قابلیت نفوذ کمتری نسبت به آب دارند باید در تسطیح زمین و آبیاری دقت کافی مبذول گردد تا آب اضافی در خاک باقی نماند و ریشه ها در اثر زیادی آب و کمبود هوا آسیب نبینند.

بهتر است برای این منظور از خاکی با ترکیب مساوی از چهار جزء خاکبرگ، خاک زراعی، ماسه و کود پوسیده دامی استفاده نمود.

چنانچه زودرسی مورد توجه باشد، خاک باید شنی لومی باشد، ولی اگر هدف به دست آوردن محصول بیشتر باشد باید خیار را در خاکهای رسی لومی بکاریم.

P.H مطلوب برای خیار حدود 6 می باشد ولی در P.H 5/7-7 نیز عملکرد نسبتاٌ مناسبی دارد.

وجود بقایای ساختمانی از قبیل گچ، آهک، سیمان، ...

در خاک به بوته های خیار آسیب می رساند.

خیار نسبت به شوری خاک نیز حساس بوده، لذا هدایت الکتریکی خاک نباید از 2 میلی موس تجاوز کند، در غیر این صورت رشد شاخه برگ خیار کم شده و محصول کاهش می یابد و علت آن این است که شوری، فشار اسمزی خاک را بالا می برد و باعث کمبود جذب مواد غذایی و کاهش رشد بوته می شود که در این حالت مصرف کودهای شیمیایی نیز موجب افزایش بیشتر فشار اسمزی خاک شده و آثار منفی شوری خاک درگیاه را بیش از پیش نمایان می سازد.

در گلخانه های مدون بجای خاک معمولی از پیت ماس، خاک، اره، ماسه و کاه فشرده استفاده می شود زیرا خاک معمولی به علت داشتن عوامل بیماریزا مانند قارچها، باکتریها، نماتدها و همچنین علفهای هرز مشکلات زیادی برای پرورش سبزیجات در گلخانه ایجاد می کند.

1 -1-4 تهیه زمین : ریشه خیار در صورت مساعد بودن عوامل خاکی تا عمق 90 سانتیمتری قادر به نفوذ است، اما چون ریشه ها عمدتاً تا عمق 30 سانتیمتری فعالیت مفید دارند، لذا اصلاح خاک تا این عمق کافی است.

زمین خیار باید با شخم عمیق برگردان شود و در هر متر مربع 5 کیلوگرم کود دامی کاملاً پوسیده و خشک با خاک مخلوط گردد (استفاده از کود دامی تازه به ریشه آسیب می رساند و همچنین گاز آمونیاک متصاعد شده در فضای گلخانه نیز باعث سوختگی برگهای خیار می گردد).

در هنگام تهیه زمین علاوه بر کود حیوانی، باید 50 گرم کود شیمیایی آمونیوم فسفات و 10 گرم منیزیوم سولفات نیز به هر متر مربع خاک داده شود.

بهترین زمان افزودن کودهای دامی و شیمیایی فوق، حدود سه هفته قبل از شروع کشت می باشند.

باید توجه داشت که سطح آب زیرزمینی مکان گلخانه نیز پائین باشد.

در مناطقی که فعالیت گلخانه ای بالایی دارند، اگر دارای گرمای تابستانی بالایی هم باشند خاک از نظر هوموس فقیر خواهد شد، که برای جبران این کمبود مقدار 50-40 تن در هکتار کود حیوانی، آنچنان که در ابتدا نیز ذکر گردید به زمین داده می شود.

2-1-4 مقادیر مجاز EC : EC 1 2 3 EC>4 بسیار زیاد تذکر : هر واحد EC معادل 650 ppm نمک محلول در آب می باشد.

فصل پنجم خط کشی و فواصل کاشت : بوته های خیار را می توان یک ردیفه ویا دو ردیفه کاشت ولی در تونلهای پلاستیکی کشت دو ردیفه متداولتر است.

فواصل بین ردیفها و بوته ها به عوامل زیادی از قبیل عرض گلخانه، محل تیرکها، ستونها و سیستم پرورش بوته ها بستگی دارد، علاوه بر اینها نوع خاک و زمان کشت نیز نقش مهمی را در این میان ابفا می کند.

در خاکهای قوی و یا کشت تابستاته که شاخ و برگ بیش از حد نرمال تولید می شود، تراکم بوته ها باید کم باشد و بر عکس در خاکهای ضعیف و یا کشت زمستانه، این تراکم می تواند کمی بیشتر باشد که با توجه به توضیحات فوق تعداد بوته از 3-8/1 بوته در هر متر مربع تغییر می یابد و به ازای هر سه خط کشت یک راهرو به عرض 70 سانتیمتر در نظر گرفته می شود.

در گلخانه های نیم دایره نیز مقداری فاصله از دیواره ها به دلیل کمی ارتفاع، لازم می باشد که نهایتاً با توجه به فاصله گیاه در طول خط (حدود 40 سانتیمتر) به عدد 2500-1800 بوته در هر هزار متر مربع خواهیم رسید.

فاکتور مهم دیگری که در تعیین فاصله کاشت مؤثر می باشد نوع واریته به کار رفته است، به طور مثال در واریته های با تراکم برگ متوسط و در کشت زمستانه با توجه به روش آبیاری می توان فواصل را به صورت زیر منظور داشت: 2-1-5 فواصل کشت در آبیاری قطره ای : در آبیاری قطره ای جوی وجود ندارد و بجای آن از یک لوله پلاستیکی که در فواصل معین دارای سوراخهای مخصوصی می باشد، استفاده می گردد.

ردیفهای خیار در دو طرف لوله آبیاری قطره ای 60-50 سانتیمتر می باشد و از این دو ردیف تا دو ردیف بعدی 90 سانتیمتر فاصله منظور می گردد.

2-5 کاشت بذر : بذر خیار را می توان مستقیما، نیز در زمین اصلی کاشت که برای این منظور لازم است موارد زیر رعایت گردد : بذر را از واریته های مرغوب و مناسب انتخاب کنید و دقت نمائید که دانه های بذر پوک نباشد.

برای شروع کار، زمین را آب دهید و بگذارید آب اضافی در زمین فرو رود و زمین به اصطلاح گاورو شود، سپس بذور را به مدت 20-10 ساعت خیس نمائید تا آب جذب کرده و باد نماید.

برای این منظور بذر خیار را می توان در گونی کاملاً مرطوب قرار داد تا خیس گردد تا جوانه کوچکی ایجاد نماید و پس از آن بذر را در عمق 3-2 سانتیمتری کاشته و سعی نمائید از کاشت عمیق آن پرهیز شود، زیرا موجب تاخیر در سبز شدن آن می شود.

به همراه بذر 2-1 عدد بذر آفتابگردان نیز در عمق 2 سانتیمتری خاک قرار دهید (با ظهور برگهای اولیه خیار، بوته آفتابگردان را توسط فشار ناخن حذف کرده و اجازه رشد را به گیاه اصلی می دهیم)، البته در گلخانه کشت آفتابگردان لزومی ندارد و فقط در خاکهای سنگین این کار انجام می گیرد.

سپس روی بذور را با ماسه مرطوب بپوشانید (بهتراست از مخلوط ماسه و خاک زراعی استفاده شود).

باید توجه داشت که در هنگام کاشت بذر، خاک و هوا گرم باشند (30-25 درجه سانتیگراد) تا بذر در حداقل زمان، جوانه بزند زیرا سردی هوا و کندی رشد بذر، موجب ضعیف شدن بوته ها می گردد.

چنانچه هوای گلخانه به اندازه کافی گرم باشد و رطوبت کافی نیز در اطراف خاک بذر موجود باشد دو برگ اولیه خیار باید ظرف 4-3 روز ظاهر شود و در صورت تأخیر علت را بررسی و برای رفع مشکل اقدام نمائید.

تذکر : دماهای پائینتر از 15 درجه سانتیگراد و بالاتر از 35 درجه سانتیگراد برای جوانه زنی مناسب نمی باشند و گاهی باعث از بین رفتن قدرت جوانه زنی بذور نیز می گردند.

تا زمانی که رطوبت کافی در خاک موجود باشد از آبیاری اجتناب نمائید زیرا رطوبت اضافی خاک، موجب پوسیدگی بوته می گردد، ضمناً رطوبت مناسب، هم رشد را تسهیل می نماید و هم موجب توسعه ریشه می گردد.

اغلب تصور می شود که هر چه تعداد بوته خیار در واحد سطح بیشتر باشد میزان محصول نیز به همان اندازه افزایش می یابد، گرچه این رابطه تا حد معلومی درست می باشد ولی چنانچه تعداد تعداد بوته از حد مطلوب بیشتر شود، انبوهی شاخ و برگ مانع رسیدن نور شده و موجب کاهش کیفیت میوه و توسعه بیماریها می گردد و در ضمن در کمیت برداشت محصول، نیز تأثیر منفی می گذارد.