دانلود تحقیق اقتصاد آب در کشاورزی

رشد جمعیت و نیاز مستمر به محصولات کشاورزی از یک سو و الزام به خودکفایی در محصولات کشاورزی به لحاظ عواقبی که وابستگی این بخش به خارج دارد از سوی دیگر باعث شده است که کشاورزی محور برنامه های اقتصادی و فرهنگی کشور قرار گیرد اما محدودیتهای منابع طبیعی و کاهش درصد شاغلان این بخش به نسبت بخشهای دیگر ما را ناچار می کند که کشاورزی از وضعیت سنتی موجود به موقعیت بهتری ارتقاء دهیم.

بنابراین بخش کشاورزی همچنان یکی از بخشهای مهم اقتصادی کشور است و نیز خواهد بود.

در هر شرایطی توسعه بخش کشاورزی پیش شرط و نیاز ضروری اقتصاد کشور است و تا زمانی که موانع توسعه در این بخش برطرف نشود سایر بخشها نیز به شکوفائی و رشد توسعه دست نخواهد یافت.

تجربه مثبت و منفی کلیه کشورهای پیشرفته و در حال توسعه جهان این نظر را تایید می کند.

وضعیت موجود کشاورزی در ایران

بخش کشاورزی یکی از مهمترین و تواناترین بخشهای اقتصاد کشور است که تامین کننده حدود یک پنجم تولید ناخالص داخلی، یک سوم اشتغال و بیش از چهار پنجم نیازهای غذایی، نیمی از صادرات غیر نفتی و حدود نه دهم نیاز محصولات کشاورزی است.

این بخش رغم چندین دهه سیاست صنعتی و تقویت سایر بخشهای اقتصادی همچنان با قدرت به حیات خود ادامه داده است و حتی در شرایط بسیار نامطلوب اقتصادی نیز شکوفایی و ظرفیت های نوینی را عرضه کرده است که برای بسیاری از اقتصاددانان و نظریه پردازان توسعه نیز تا حدودی ناشناخته بود.

کشاورزی ما در چند دهه اخیر از جهات افزایش بهره برداری از اراضی و منابع آب جدید، افزایش عملکرد محصولات یا بهبود بهره وری نیروی کار، بهبود سطح تکنولوژی و بکارگیری نهاده های نوین کشاورزی شامل انواع کود و سموم شیمیایی، بذرهای اصلاح شده و مکانیزاسیون وسیع و گسترده و به کارگیری انواع ماشین آلات و ادوات مکانیکی در انجام عملیات کشاورزی و گسترش زیرساختهای کشاورزی رشد و گسترش چشمگیری داشته است، به طوری که حجم تولید این بخش به طور مطلق در سه دهه اخیر بیش از 3 برابر افزایش یافته است.

اما کشاورزی با مشکلات و محدودیتهای بسیار زیادی روبروست که بعنوان مانعی در راه توسعه بیشتر کشاورزی عمل می کند.

اندازه کوچک مالکیت ها و قطعات بهره برداریها، سیاستهای کلان محدودکننده بخش کشاورزی، دخالتهای وسیع دولت در این بخش، سطح نازل سواد کشاورزان، ضعف بنیه مالی بیشتر کشاورزان و نداشتن سرمایه کافی برای سرمایه گذاری در امور زیربنائی، انتقال سرمایه از بخش کشاورزی به سایر بخشها، ضعف خدمات عمومی در زمینه توسعه زیرساختهای کشاورزی و ارائه خدمات ترویجی و آموزش و ضعف نظام تامین و عرضه نهاده های کشاورزی از جمله عواملی هستند که موجب پایین بودن کارآیی تخصیص منابع در این بخش شده است، به طوری که بازدهی بخش تولید کشاورزی در مقایسه با امکانات مورد استفاده نیازهای جامعه و پتانسیلها و سطح کاربرد نهاده ها در مقایسه با سایر کشورهای جهان در سطح پایین قرار دارد و رشد تولید بخش کشاورزی نیازهای جامعه به مواد غذایی که با رشد جمعیت ابعاد وسیعی یافته است، برآورد نمی شود.

سیاستهای خودکفایی و تامین امنیت غذایی برای کلیه قشرهای مردم از طریق پایین نگه داشتن قیمت محصولات کشاورزی، کمک بلاعوض برای نهادهای مصرفی، قیمتهای تثبیتی محصولات کشاورزی و سوبسید به مصرف کننده گرچه از نظر عدالت اجتماعی کاملاً پذیرفتنی است و با باید به نحو مناسبی همواره در نظر گرفته شود ولی بخشهای کشاورزی برای ادامه بقای خود می باید از طریق کسب قیم واقعی محصولات تولیدی، سرمایه لازم را برای توسعه فعالیت ها، گسترش زیرساختها و همچنین افزایش کمی و کیفی تولیدات کشاورزی بدست آورده، در حالی که سیاستهای گذشته مانع انباشت سرمایه در بخش شده و حتی انتقال سرمایه از بخش را نیز به دنبال داشته است.

بهره برداری ناپایدارازاراض حاشیه ای ودیمزارهای کم بازده ،همچنین استفاده بی رویه ومفرط ازسفره های آبهای زیرزمینی ازجمله آثاراین سایتهابوده است .براین پایه،هدف اصلی برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی،افزایش تولید کشاورزی، افزایش تولیدکشاورزی ،ارتقای سطح تکنولوژی وکاربرنهادهانوین کشاورزی گسترش تحقیق،آموزش وترویج است،که درکلیه برنامه های قبل وبعدانقلاب اولین هدف راتشکیل داده است.

برنامه ریزی برای دستیابی به هدف افزایش تولیدکشاورزی،پایه درارتباط باسایرهدفهای بخش نظیرحفظ منابع پایه وتوسعه پایدار،تاّمین امنیت غذای جامه ،افزایش صادرات وکاهش واردات کشاورزی،افزایش درآمدکشاورزان وحمایت ازتولیدکنندگان کشاورزی صورت گرفته واثرات متقابل آنهابریکدیگرموردتوجه وارزیابی قرارگیرد .

منابع آب کشور باتوجه به محدودیتهای آب وهوایی واقلیمی برای تولید کشاورزی دربخش عمدهمناطق کشورونیازبه آبیاری محصولات،منابع آب مهمترین عامل محدودکننده کشاورزی به شمارمی آید.که دسترسی به آن نقش تعیین کننده ای دربهره برداری ازسا یر منابع وعوامل تولیدبخش کشاورزی مثل زمینونیروی زمینی دارد.

به همین علت برنامه ریزی توسعه وتولید کشاورزی باید در ارتباتی تنگاتنگ بابرنامه ریزی بهره برداری وکنترل منابع آب انجام گیرد وبرنامه ریزی کشاورزی بدون توجه به امکانات بهره برداری از منابع آب غیر واقع بنیانه است .

از کل حجم بارسرمای آسمانی در سطح کشور که معادل 430 میلیارد متر مکعب در سال است حدود 228میلیارد متر مکعب آن تبخیر می شودوازدسترس خارج می شود.

براساس مفروضات (1/8میلیون هکتار جنگلو10میلیونهکتارهراضی دارای پوشش گیاهی طبیعی)از132میلیارددرمترمکعب آب باقیمانده،حدود35مترمکعب سفره‌های زیرزمینی را تغذیه می کنند.درحا لی که درشرایط فعلی که سطح وسیعی ازجنگل های کشورتخریب شده وپوشش گیاهی اکثراراضی مرتعی کشورنیزشدیداّازبین رفته است،میزان تغذیه سفره های آبهایزیرزمینی به مرتب کمترازرقم35میلیاردمترمکعب است.وقوع سیلاب های پی درپی ومنطبق نبودن وقوع سیل دردوره های برگشت مختلف درشرایط حال و گذشته دلیلی به این قضاوت کارشناسی است کاربرد آبیاری بارانی: مسائل و مشکلات آن مسئله آب و مدیریت صحیح منابع آب یکی از مشکلات اساسی کلیه کشورهای ماست به طوری که امروزه توسعه انسانی بویژه در اکثر کشورهای جهان سوم بشدت وابسته به توسعه و اصلاح مدیریت منابع آب است.

توسعه مدیریت منابع آب می تواند نقشی اساسی در حل مشکلات محرومان داشته باشد.

لذا اصلاح کاربردها و فن آوریها در استفاده از منابع آب برای برطرف کردن مشکلات ناشی از کمبود، آلودگی و پایین بودن راندمان استفاده از آب، ضروری به نظر می رسد.

با توجه باینکه در سالهای اخیر دولت سرمایه گذاری کلان و اعتبارات گسترده ای در جهت گسترش فن آوریهای آب اندوز بویژه آبیاری بارانی انجام داده است و با عنایت به اینکه سیستم آبیاری بارانی مانند هر فن آوری دیگری ممکن است مسائل و مشکلاتی برای کشاورزان بوجود بیاورد که سبب رها کردن و استفاده ناکارآمد از این سیستم شود.

لذا شناخت مشکلات کشاورزانی که آبیاری بارانی را پذیرفته اند هدفهای مهم توسعه و اصلاح افزایش راندمان آبیاری در بخش کشاورزی به شمار آید.

طبق پژوهشهای انجام شده در این زمینه مسائل و مشکلاتی عمده وجود دارد که به اختصار به آنها پرداخته می شود: طراحی غلط نبود دانش بومی در زمینه آبیاری بارانی سبب می شود که نقش کشاورز در طراحی سیستم به حداقل کاهش یابد و کارشناسان نقش اصلی و کنترل کننده را در این رابطه داشته باشند.

اما در نظر کشاورزان، کارشناسان یا اطلاعات کافی نسبت به نحوه طراحی ندارند و یا در طراحی سیستم وضعیت محلی و منطقه را نادیده می گیرند و این مسئله کشاورز را با مشکلات زیاد و هزینه های غیر ضروری روبرو می سازد.

مشکلات مربوط به مکانیزاسیون کشاورزان در انجام فعالیتهای مکانیزاسیون هنگام عملیات کاشت، داشت و برداشت با وجود مستقر شدن سیستم آبیاری بارانی با مشکلاتی روبرو هستند.

البته این موضوع پذیرفتنی است که وجود سیستم آبیاری بارانی در زمین کشاورز می تواند ایجاد محدودیتهایی در انجام فعالیتهای مکانیزاسیون شود.

در این باره آموزش کشاورزان برای به حداقل رساندن این مشکلات باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.

مشکلات اقتصادی مشکلات فنی در بین کشاورزان از همگونی زیادی برخوردار است.

به این معنی که اکثریت کشاورزان یک تا تعداد بیشتری از این مشکلات را دارند.

اما در مورد مشکلات اقتصادی گروهی از کشاورزان اظهار داشته اند که مشکلی از این لحاظ با پروژه آبیاری بارانی ندارند.

این گروه از کشاورزان سیستم را اقتصادی می دانند و در بهره برداری از آنان با وجود پاره ای از مشکلات فنی دچار هیچ گونه مشکلات اقتصادی نیستند.

مقایسه ویژگی های این گروه با گروهی که مشکل اقتصادی دارند نشان می دهد که بین این دو از نظر ویژگی های مختلف زراعی و شخصیتی از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود ندارد.

کشاورزان مهمترین مشکل خود را در استفاده از سیستم آبیاری بارانی بدین شرح عنوان کرده اند: کم بودن میزان وام کشاورزان این برداشت را دارند که در استفاده از سیستم آبیاری بارانی، تمامی هزینه های استقرار سیتم از محل وام دریافتی پرداخت شود و هرگونه آورده ای از طرف خود از نوعی هزینه تحمیلی و غیر موجه می دانند و در شرایطی که افزودن بر مقدار وام، خود نیز هزینه هایی را پرداخت کرده باشند آن را نوعی مشکل اقتصادی تلقی می کنند.

البته این نکته دارای اهمیت است که تامین تمامی هزینه های آبیاری بارانی از طریق وام به احتمال در آینده که میزان اعتبارات مربوطه به این طرح کاهش می یابد و یا تعداد متقاضیان افزایش می یابد از توان نظام بانکی در تامین هزینه‌ها و وام کاسته می شود و روند استفاده از آبیاری بارانی را با مشکل و یا کندی روبرو خواهد کرد.

هزینه بالا نسبت به درآمد پاره ای از کشاورزان استفاده کننده از سیستم آبیاری بارانی مشکل سیستم را در ارتباط با هزینه و درآمد می دانند به گونه ای که اظهار می دارند درآمد جوابگوی هزینه ها نیست، عامل بروز چنین مشکلی می تواند نامناسب بودن سیستم برای کشاورز، استفاده ناکارآمد از سیستم، نامرغوب بودن قطعات و اجرای سیستم و اقساط سنگین.

کمبودهای اطلاعاتی کمبود اطلاعات در مورد سیستم آبیاری بارانی یکی از مشکلاتی است که کشاورزان به آن اشاره کرده اند.

نکته جالب اینکه بعضی از کشاورزان اظهار می دارند که متقاضی شرکت در جلسات آموزشی می باشند، ولی در این باره اقدامی صورت نمی گیرد.

زمان برگزاری جلسات آموزشی نیز از دید کشاورزان دارای اهمیت است.

آنها معتقدند زمان برگزاری کلاسهای آموزشی مناسب نیست.

کشاورزان بی اطلاعی را فقط مربوط به خود نمی دانند.

آنها کمبود اطلاعات پیمانکاران نصب سیستم آبیاری بارانی از شرایط محلی را نیز بعنوان یک مشکل ذکر می کنند.

تشخیص ندادن طراحی غلط مشکل عده ای از کشاورزان از دید خودشان این است که سیستم در زمین آنها غلط طراحی و اجرا شده است و آنان در زمان اجرای سیستم به دلیل ناکافی، غلط بودن طراحی و اجرای سیستم آبیاری بارانی را تشخیص ندادند و اکنون که گاهی آنان بالا رفته است نسبت به موضوع مطلع شده اند، اما هزینه طراحی غلط پیمانکار را کشاورز پرداخت کرده است.

البته مشکلات فراوان دیگری از جمله حمل و نقل سیستم، اقساط سنگین، انتخاب سیستم نامناسب، کاربرد ناکارآمد، تصمیم نابخردانه در پذیرش و … وجود دارد.

نتیجه گیری و پیشنهاد یافته های علمی نشان می دهد که کسب دانش علمی در چارچوب پارادیوم واقع گرایی – مثبت گرایی ضعفهایی دارد.

لذا ضروری است که در فرآیند نوآوریهای کشاورزی، از جمله روشهای مطولوبتر آبیاری، زیربناهای نظری و مدلهای نوین تر به کار گرفته شود.

در این زمینه استفاده از روشهای مشارکتی پژوهش و نوآوری، توسعه مشارکتی فن آوری (PTD) و نظام پژوهش و ترویج مزرعه ای (FSRE) و طراحی یکپارچه در چارچوب پارادیوم ساخت گرایی در خلق دانش و ابداع توسعه فن آوری باید در بین پژوهشگران علم کشاورزی جایگاه خود را بازیابد.

با وجود دگرگونیهای نظری گذشته در زمینه چگونگی پژوهش و ترویج کشاورزی، هنوز در عمل این گونه دگرگونیها تاثیری در کشور ما از خود به جا نگذاشته اند.

همچنین باید گفت که مشکلات مربوط به نشر گسترش آبیاری بارانی لزوم توجه به دیدگاههای نوین تر خلق و نشر نوآوریهای آبیاری بارانی را مشخص می سازد.

عملکرد وضع موجود و عملکرد قابل حصول تولید محصولات کشاورزی کشور جدول شماره 2 (کیلوگر در هکتار) ارقام مذکور متوسط واریته های مختلف تحقیقاتی موجود در سطح کشور و بیانگر ظرفیت تولیدی مناسب ترین ارقام منطقه نیست، ولی در شرایط موجود با بهبود و اصلاح روشها و افزایش کارآیی نهاده ها امکان دستیابی به 80% تولید مذکور به طور متوسط وجود دارد.

دستیابی به 100% آن در مدت طولانی تری نیز امکان پذیر است.

سطح تولید عملکرد محصولات زراعی از مجموع 3/12 میلوین هکتار اراضی زیر کشت محصولات زراعی کشور 8/8 میلون هکتار معادل 1/72% به کشت غلات (گندم، جو و شلتوک) اختصاص داده شده است.

از این مساحت 7/39% آبی و 3/60% دیم است.

کل تولید غلات در سال 74 برابر با 5/16 میلیون تن بوده است.

مجموع تولید گروه غلات معادل 1/37% کل تولیدات زراعی در این سال است.

9/67% از تولید گروه غلات از اراضی آبی و 1/32% از اراضی دیم است.

متوسط عملکرد در هکتار گروه غلات در اراضی آبی 3176 کیلوگرم و در اراضی دیم 987 کیلوگرم است.

حدود یک سوم (09/33%) از مجموع محصولات گروه غلات در 3 استان خراسان (4/11%) فارس (3/11%) و مازندران (2/11%)‌ تولید شده است.

کمترین قدر تولید غلات نیز به ترتیب به استان هرمزگان (27/0%)‌ یزد (66/0%) و بوشهر (74/0%) اختصاص دارد.

گروه حبوبات 1/1 میلیون هکتار معادل 9 درصد از اراضی زیر کشت در سال 74 به کشت انواع حبوبات (نخود، لوببا، عدس و سایر) اختصاص داشته است.

از این مساحت 5/15% آبی و 5/84% دیم است.

کل تولید حبوبات 676 هزار تن بوده است که معادل 5/1% از مجموع تولیدات زراعی کشور را تشکیل می دهد.

34% از محصولات گروه حبوبات در اراضی آبی و 66% در اراضی دیم تولید شده است.

متوسط عملکرد در هکتار گروه حبوبات در اراضی آبی 1337 و در اراضی دیم 476 کیلوگرم است.

حدود نیمی (58/51%) از مجموع محصولات گروه حبوبات در 4 استان لرستان (29/20%) آذربایجان شرقی (95/10%) کرمانشاه (35/10%) و آذربایجان غربی (99/9%) تولید شده است.

صرف نظر از استان بوشهر کمترین قدر نسبی تولید حبوبات نیز به ترتیب به 3 استان هرمزگان (9%) سمنان (13%) و یزد (14%) تعلق دارد.

گروه محصولات صنعتی 711 هزار هکتار معادل 8/5% از اراضی زیر کشت کشور در سال 74 به کشت محصولات صنعتی (پنبه، توتون، تنباکو، چغندر قند، دانه های روغنی و غیره )اختصاص داشته است.

از این مساحت 6/83% آبی و 4/16% دیم است.

کل تولیدات محصولات صنعتی 1/8 میلوین تن بوده است.

معادل 3/18% از اراضی از مجموع تولیدات زراعی کشور را تشکیل می دهد.

5/98% از محصولات گروه صنعتی در اراضی آبی و 5/1% در اراضی دیم تولید شده است.

متوسط عملکرد در هکتار گروه محصولات صنعتی در اراضی آبی 5/13 تن در اراضی دیم 1 تن است.

بیش از نیمی (23/51%) از مجموع محصولات گروه صنعتی در 2 استان خوزستان (40/27%) و خراسان (33/24%) تولید شده است.

90% از محصولات این گروه در 9 استان خوزستان، خراسان، فارس، آذربایجان غربی، مازندران، تهران، کرمانشاه و اردبیل تولید شده است.

صرف نظر از شهرهای سیستان و بلوچستان، ایلام و هرمزگان کمترین قدر نسبی تولید محصولات گروه صنعتی به ترتیب 4 استان بوشهر (1%) گیلان (4%) آذربایجان شرقی (5%) و کردستان (8%)‌تعلق دارد.

علاوه بر گروه سبزیجات محصولات جالیزی، نباتات علوفه ای 81 هزار هکتار معادل 7/0% از اراضی زیر کشت کشور در سال 74 به کشت سایر محصولات زراعی اختصاص داشته است.

از این مساحت 7/50% آبی و 3/49% دیم است.

مجموع تولید سایر محصولات زراعی در سال 74 معادل 201 هزار تن بوده است که 5/0% از مجموع تولیدات زراعی کشور را تشکیل می دهد.

9/88% از این گروه از محصولات در اراضی آبی و 1/11% در اراضی دیم تولید شده است.

متوسط عملکرد سایر محصولات زراعی در اراضی آبی 4308 و در اراضی دیم 551 کیلوگرم است.

حدود نیمی (7/48%) از این گروه محصولات زراعی در 4 استان اصفهان (17/16%) کرمان (92/13%) آذربایجان شرقی (85/9%) و خوزستان (74/8%) تولید شده است.

صرف نظر از استانهای کهکیولیه و بویراحمد، لرستان و ایلام کمترین قدر نسبی تولید این گروه از محصولات به ترتیب به استانهای زنجان (29/0%) آذربایجان غربی (29/0%) و کردستان (37%) اختصاص دارد.

تاریخچه دانشکده های کشاورزی در ایران در سال 1279 اولین مرکز آموزش علمی کشاورزی به نام ((مدرسه فلاحت مطفری))در قریه چهار دانگه تهران گشایش یافت.

اولین آموزشگاه با اندیشه آموزش کشاورزی با روشهای نوین توسط فردی بلژیکی بنام ((راشد)) اداره می شد.

شراط پذیرش در این آموزشگاه بسیار ساده بود ومنحصر به آشنایی به زبان فارسی وحداقل اطلاع از یک زبان خارجی بود.

این آموزشگاه شبانه روزی بود وعملیات کشاورزی در دهکده ((بهشت)) نزدیک غاروفشافویه در جنوب تهران صورت می گرفت.

مدرسه فلاحت مظفری در سال 1280 ه.ش به محل دانشسرای عا لی منتقل شد وباغ نگارستان جهت انجام عملیات کشاورزی دانش آموزان در نظرگرفته شد.در سا ل1302 ه.ش مدرسه عا لی فلاحت وصنایع روستایی ایجاد شد که اولین دانش آموزشان آن درسال 1304ه.ش فارغ التحصیل شدند.درسال 1308ه.ش مدرسهعالی فلا حت به کرج درمحل فعلی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران انتقال یافت.درسال1321ه.ش ارزش تحصیلی دانش آموختگان این مؤسسه عنوان درجه مهندسی به تصویب رسید.درسال1324ه.ش دانشکده کشاورزی تهران به عنوان اولین دانشکده کشاورزی درایران با الحاق مدرسه عا لی فلا حت به دانشگاه تهران تاّسیس شد.سپس بتدریج دانشکده ها،آموزشگاه هاومجتمع علوم کشاورزی دولتی درسراسر کشوربوجودآمدبه طوری که هم اکنون تعدادآنهابانع بر43دانشکده،آموزشکده ومجتمع علوم کشاورزی است که درکشورفعالیت می کنند.

ـ وضعیت دانشجویان دانشکده کشاورزی: درسال تحصیلی1369-70ازتعداد312076دانشجوی دانشگاههاومؤسسات آموزش عا لی کشور16260نفردانشجودررشته کشاورزی،شیلات وجنگلداری مشغول تحصیل بوده اندکه درحدود2/5درصدازکل دانشجویان راشامل می شده است.مرکزبرنامه ریزی آموزشی وابسته به وزارت علوم وآموزش عا لی تعداددانشجویان وفارغ تحصیلان سطوح مختلف تحصیلی دانشکاههاومؤسسات آموزش عا لی رشته کشاورزی ودامپروری فقط درسطوح کارشناسی ارشدبه صورت زیراعلام میدارد: گروه کارشناسی ارشد بررسی وضع نیروی شاغل در بخش کشاورزی بر پایه داده های موجود در سال 1365 از 11 میلیون شاغل تنها 5/4% دارای تحصیلات عالی بوده اند و اگر تحصیلات عالی را به جای مهارت به عنوان شاخص (سرمایه انسانی) در نظر بگیریم که این فرض نوعی برخورد خوش بینانه است.

وضعیت بخشهای اقتصادی از نظر این شاخص در سطح پایینی قرار دارد، به طوری که بخش کشاورزی 2/0، معدن 7/3، صنعت 7/1 و اب و برق و گاز 3/8، ساختمان 1/1 و خدمات 9% از شاغلان دارای تحصیلات عالی را در خود جای داده اند که این ارقام حاکی از ضعف مفرط بافت مهارتی و تخصصی نیروی انسانی در بخشهای مهم اقتصادی و تولیدی کشور است.

علل جذب نشدن فارغ التحصیلان دانشکده های کشاورزی در بخش تولید از این دیدگاه دو علت را می توان شمرد.

نخست عللی که خارج از نظام آموزش عالی است و دیگر علتی که به آموزش کشاورزی در بخش آموزش مربوط می شود.

نداشتن سودآوری بخش کشاورزی به نسبت بخشهای خدمات و صنعت، نیاز به سرمایه گذاری و زحمات زیاد و طاقت فرسای کار کشاورزی، وجود ریسک بالا، مسائل و مشکلات مالکیت و مسائلی دیگر از این دست از جمله عوامل محدود کننده راهیابی فارغ التحیلان دانشکده های کشاورزی به بخش تولید می شود.

کار کشاورزی ایجاب می کند که فرد در سه حیطه زیر توانمندیهای لازم را داشته باشد: الف: ویژگی های خاص ب: مهارتهای لازم ج: دانش مورد نیاز خلاصه و نتیجه گیری بخش کشاورزی به دلیل خصیصه اشتغال زائی و نقش آن در خود کفائی و نهایتاً توسعه کشور و محدودیت در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از اهمیت زیادی برخوردار است.

توسعه بخش کشاورزی نیاز به فراهم آوردن عواملی دارد که در راس انها نیروی انسانی متخصص قرار دارد.

دانشکده های کشاورزی به لحاظ سازمانی وظیفه تامین نیروی انسانی متخصص و تحقیق و پژوهش در رابطه با حل معضلات این بخش را دارد.

علی رغم نقش سازنده این مرکز آموزشی در اجرای وظایف خود، دانشکده های کشاورزی با مشکلات عدیده ای مواجه اند که روند فعالیتها و کارآیی آن را محدود کرده است.

نحوه پذیرش دانشجو که اولاً استعدادهای بالا کمتر به این گروه تحصیلی تمایل دارند و ثانیاًَ پذیرش متمرکز باعث شده است که اکثر پذیرفته شدگان خصایص کار کشاورزی را نداشته باشند.

دانشجویان این رشته بیش از آنکه جهت تولید آموزش داده شوند متناسب با نیازهای بخش دولتی پرورش می یابند.

کاهش اعتبارات در دانشکده های کشاورزی نسبت ناسالم مراتب علمی اعضای هیئت علمی، کمبود امکانات و فضای آموزشی و مشکلات بسیاری از این قبیل که با گروههای آموزشی غیرکشاورزی وجه مشترک دارد، از جمله محدودیتهای این مرکز آموزشی است.

برنامه تحقیقات کشاورزی در ایران امروزه همه کشورها، اعم از کشورهای صنعتی و در حال توسعه، در تلاشند تا بر حجم سرمایه گذاریهای تحقیقاتی خود بیفزایند.

در این میان کشورهای صنعتی برای حفظ موقعیت و یا افزایش برتری خویش در صحنه رقابتهای بین المللی در تحقیقات سرمایه گذاری می کنند و کشورهای در حال توسعه نیز دریافته اند که برای رسیدن به رشد و توسعه واقعی و حل و رفع اصولی مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی خود راهی جز سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات ندارند.

تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی از مواردی است که کشورها، بویژه کشورهای صنعتی پیشرفته به آن اهمیت خاصی می دهند، زیرا از طرفی جهان کنونی با مشکلات فزاینده ای مانند افزایش روزافزون جمعیت، آلودگی های مختلف و اثرات زیانبار زیست محیطی آنها و … روبروست و از طرفی دیگر کشاورزی در توسعه پایدار کشورها اثر مهمی دارد.

در این زمینه ابتدا باید هدف و روش تحقیق که هم توسط مراکز تحقیقات کشاورزی (تحت پوشش وزارت جهاد کشاورزی) و هم توسط دانشکده های کشاورزی (تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری) انجام می گیرد، مشخص شود.

هدف تحقیق ایجاد نقطه آغازینی برای برنامه ریزی تحقیقات کشاورزی و ارتقاء سطح آن بر اساس نتایج حاصل از تحلیل مقایسه ای اعتبارات تحقیقاتی دولتی، هدف تحقیق حاضر را تشکیل می دهند.

روش تحقیق الف: جمع آوری داده ها: در این تحقیق داده های اطلاعاتی در مورد ایران و سایر کشورها از منابع معتبر داخلی و خارجی (عمدتاً استفاده از شبکه های اینترنت) زیر جمع آوری شده است.

در زمینه تحقیقات به یک پایگاه اطلاعاتی تعریف شده مشخص در ایران دسترسی حاصل نشده و حتی وقتی در سازمانهای منابع مختلف نیز ساختار همگنی وجود نداشته، لذا با توجه به این موضوع سعی شده است از معتبرترین داده ها در مورد ایران، یعنی قوانین بودجه سنتواتی مجلی شورای اسلامی، استفاده شده است.

معتبرترین و همگن ترین داده های خارجی از طریق تماس مستقیم (Email) با مراکز تحقیقاتی و آماری کشورهای مختلف و سازمانهای بین المللی مانند Eurosta , Oecd مطالعه سالنامه های آماری مراکز کشورهای مختلف و یونسکو و جستجو در شبکه اینترنت جمع آوری شده است.

ب: مقایسه داده ها به علت وجود تورم زیاد در ایران داده های ایران تورم زیادی داشته و منحنی روند آنها طی سالهای 1369- 77 در دو حالت مقایسه شده است.

برای در نظر گرفتن تورم زدایی در داده های ایران و مقایسه آنها با داده های مالی کشورهای خارجی مبنای مقایسه دلار آمریکا منظور شده و تبدیل ریال به دلار از نرخ ارز آزاد در ایران انجام گرفته است.

با توجه به امکان وجود نداشتن داده مورد نظر در سال مقایسه ای برای کورهای خارجی، از آخرین سالی استفاده شده است که داده معتبر وجود دارد.

در رسم نمودارها با توجه به اینکه داده های مورد مقایسه امکان دارد برای سالهای متفاوتی وجود داشته باشد و یک منحنی از سال خاصی پیروی نکند، لذا سالهای منتخب از کشورها در نمودارها به تفکیک آورده شده است.

ج: ارزیابی و رتبه بندی جایگاه ایران ئر مقایسه با سایر کشورها ارزیابیها در قالب جدولها و نمودارهایی ارائه و جایگاه کشور ایران در مقایسه با سایر کشورها مشخص شده است.

برای مقایسه سرانه اعتبارات تحقیقاتی یک کشور از شاخص میانگین اعتبارات تحقیقاتی به تعداد جمعیت آن کشور استفاده شده است.

نتیجه گیری بررسی روند تحقیقات کشاورزی در کل تحقیقات نشان می دهد که کشور ایران در پایین ترین رتبه ها قرار دارد و از این نظر قابل مقایسه با سایر کشورها نیست.

اهم کاستیها و نقاط ضعف تحقیقات(به طور اعم) و تحقیقات کشاورزی(به طور اخص) به شرح زیر است: نبود ریشه های فرهنگ تحقیقات در میان مردم و مسئولان کمبود تعداد پژوهشگران کشور در مقایسه با کشورهای پیشرفته و در حال رشد.

ضعف مدیریت علمی و حاکمیت مناسبات دیوانسارلاری ناکارآمد در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی نامطلوب بودن آینده تحقیق در محیطهای علمی به دلیل جایگاه نامناسب تحقیق در نظام دولتی نبود جایگاهی برای تحقیقات در برنامه های راهبردی کشور که به سبب ایجاد مشکلاتی در برنامه های عملیاتی می شود.

فقدان نظام ارزیابی و نظارت بر روند توسعه تحقیقات کشور سطح نازل سرمایه گذاری بخش خصوصی در فعالیتهای تحقیقاتی کشور پایین بودن سطح بهره برداری از ظرفیتهای انسانی، مالی، فیزیکی و تحقیقاتی حاکم بودن قوانین و مقررات دست و پا گیر اداری مالی صنعت ارتباط با دنیای پویای علم و فن آوری و عدم بهره برداری مناسب از تحقیقات جهانی به کار نگرفتن نتایج حاصل از تحقیقات در حوزه مربوطه با توجه به موارد یاد شده پیشنهاد می شود که در کل برنامه راهبردی تحقیقات با دوره های زمانی کوتاه مدت (2تا5 ساله) میان مدت (5 تا 10 ساله) و دراز مدت ( 10 تا 20 ساله) طراحی می شود تا پشتوانه توسعه کشور قرار گیرد.

منابع اقتصاد کشاورزی و توسعه، فصلنامه پژوهشی مرکز مطالعات برنامه ریزی اقتصاد کشاورزی، بهار 73 شماره 5 اقتصاد کشاورزی و توسعه، فصلنامه پژوهشی مرکز مطالعات برنامه ریزی اقتصاد کشاورزی، بهار 74 شماره 9 اقتصاد کشاورزی و توسعه، فصلنامه پژوهشی مرکز مطالعات برنامه ریزی اقتصاد کشاورزی، پاییز 75 شماره 15 اقتصاد کشاورزی و توسعه، فصلنامه پژوهشی مرکز مطالعات برنامه ریزی اقتصاد کشاورزی، بهار 81 شماره 37 محصولمحصولوضع موجودوضع موجودپتانسیلپتانسیلگندم آبیگندم آبی3000300070007000گندم و جو دیمگندم و جو دیم75075015001500جو آبیجو آبی2500250070007000ذرت دانه ایذرت دانه ای3500350080008000برنج (شلتوک)برنج (شلتوک)4000400065006500پنیرپنیر2000200040004000چغندر قندچغندر قند30000300005500055000نیشکرنیشکر7500075000150000150000حبوبات آبیحبوبات آبی1700170025002500یونجهیونجه6500650090009000ذرت علوفه ایذرت علوفه ای50000500007000070000سویاسویا1500150035003500آفتاب گردانآفتاب گردان1000100035003500سیب زمینیسیب زمینی20000200003000030000پیازپیاز29000290005000050000مرکباتمرکبات14000140003000030000سیب درختیسیب درختی10000100003500035000پستهپسته1200120022002200 کشاورزی و دامپروریفوق لیسانسفوق لیسانسفوق لیسانسدکترای حرفه ایدکترای حرفه ایدکترای حرفه ایدکترای تخصصیدکترای تخصصیدکترای تخصصیکشاورزی و دامپروریمردوزنمردزنمردوزنمردزنمردوزنمردزنکشاورزی و دامپروری303152882012001220