افزایش سرسام‌آور جمعیت دنیا (روزانه 250 هزار نفر)، نیاز روزافزون آنان به غذا و ناکافی بودن منابع غذایی از سال‌های قبل، بخش عظیمی از مردم جهان را مواجه با پدیده شوم گرسنگی و سوء تغذیه نموده است. را ه مقابله با این پدیده رنج‌آور، جز با استفاده بهینه از منابع آب و خاک و تکنولوژی پیشرفته و توسعه کشت و کار محصولات با عملکرد بالا میسر نیست.
در میان محصولات تامین کننده منابع غذایی، ذرت با توجه به ویژگی‌های خاص خود، یکی از این محصولات امیدبخش است که امروزه در سطح بسیار وسیعی مورد کشت و کار قرار گرفته است. هرچند که کشت و کار این محصول از قرون گذشته در دنیا متداول بوده و بخش قابل ملاحظه‌ای از نیازهای غذایی و دام را تامین می‌کرده است، لیکن توسعه کشت این محصول در این هنوز به اندازه کافی نیست و امید می‌رود که با حمایت‌های لازم، شاهد توسعه و رشد فزاینده این محصول باشیم.
مقدمه:
ذرت با سطح کشت جهانی، بالغ بر 140 میلیون هکتار و تولید بیش از 585 میلیون تن در سال، یکی از منابع اصلی تامین غذای انسان، دام و مصارف صنعتی می‌باشد. این محصول ارزشمند، با توجه به دوره رویش کوتاه و عملکرد افزون‌تر از دیگر محصولات و سازگاری با شرایط آب و هوایی مختلف از نظر سطح کشت در مرتبه سوم پس از گندم و برنج و از نظر عملکرد، در مرتبه دوم پس از گندم قرار گرفته است.
این محصول ارزشمند، علاوه بر تامین بخش مهمی از نیاز غذایی انسان و دام، یکی از منابع مهم در صنایع غذایی، شیمیایی و دارویی است.
کشت و کار این محصول در ایران، تا دو دهه قبل بسیار محدود بود و با وجودی که سطح زیر کشت و میزان تولید آن، طی 15-10 سال اخیر، رشد خوبی داشته، لیکن با توجه به نیاز حدود 5/2 میلیون تن برای تامین منابع غذایی و استفاده در بخش صنعت، فقط 1300000 تن ذرت از 190000 هکتار کشت به دست آمده است که هنوز تا رسیدن به مرز خودکفایی و عدم نیاز به واردات آن از خارج که مشکلات عدیده‌ای را به دنبال دارد، راهی طولانی در پیش روی می‌باشد.
به حداقل رساندن عوامل بازدارنده رشد و حفظ این محصول از گزند عوامل مختلف مانند آفات و بیماری‌های گیاهی، یکی از اقدامات بسیار اساسی در افزایش این محصول می‌باشد. ذرت بر خلاف قدرت فیزیولوژیک و رشدی خود، دارای آفات گوناگونی است که میزان قابل توجهی از آن محصول را نابود می‌کنند.
شناخت و مبارزه اصولی با این آفات، می‌تواند گامی اساسی درافزایش عملکرد در واحد سطح باشد.
در این جلسه بحث، سعی بر این است تا آفات مهم و کلیدی ذرت بررسی شود و راهکارهای عملی و مناسب در مدیریت این آفات مورد بحث قرار گیرد.
آفات مهم و کلیدی ذرت
اکوسیستم مزرعه ذرت با توجه به رشد زیاد و متفاوت با دیگر مزارع، به گونه‌ای است که گاهی طول بوته‌ها به 3 متر می‌رسد و متراکم و انبوه می‌شود و این ویژگی سبب می‌شود بوته‌های ذرت عمدتاً با توجه به وضعیت ظاهری و غنی‌بودن مواد غذایی بسیار متنوع شامل کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، اسیدهای چرب و املاح متنوع معدنی و ویتامین‌ها یکی از مطلوب‌ترین محصولات برای حضور آفات مختلف گردد.
با بررسی‌های انجام گرفته، بیش از 400 گونه از بندپایان شامل حشرات و کنه‌ها در مزارع ذرت فعالیت دارند.
هرچند که ذرت به دلیل چهار کربنه بودن آن (C4) و خصوصیات فیزیولوژیک و رشد ناشی از این وضعیت بیوشیمیک، باید قدرت تحمل زیادی در مقابل آفات داشته باشد، ولیکن علیرغم این ویژگی‌ها آفات مختلفی ذرت را مورد حمله قرار می‌دهند و آسیب‌های تعدادی از این آفات شدید و اقتصادی است، به طوری که در این جلسه بحث، به عنوان «آفات مهم و کلیدی ذرت و راه‌های مقابله اصولی با آنها» مورد بحث قرار می‌گیرند.
بوته ذرت، در دوره رشد خود از مرحله قرار گرفتن بذر آن در خاک تا مرحله برداشت و انتقال به انبار، مورد حمله آفات مختلفی قرار می‌گیرد که این آفات بر حسب دوره حمله و آلودگی در 4 گروه به شرح زیر طبقه‌بندی می‌گردد:
مرحله رشدی بوته ذرت آفات مهم و کلیدی
1. قرار گرفتن بذر در خاک تا مرحله 6-8 برگی کرم مفتولی Agriotes elongates, Marsch
مگس بذر ذرت Hylemia plature, Meigen.
کلاغ Corvus. Spp
شته Rhopalosiphum maidis, Fitch
تریپس Anaphothrips sp
کنه تارتن Teranychus urtica, koch
زنجره Corn leafhoppers
کرم برگ‌خوار Spodoptera exigun Hb
کرم طوقه‌بر Agrotis segetum, schiff
بوته‌های جوان تا ظهور گل‌های نر Tasseling کرم برگ‌خوار Spodoptera exigun, Hb
کرم ساقه‌خوار Ostrinia mubilalis, Hb
اروپایی ذرت
کرم ساقه‌خوار و بلال Sesamia cretica, Led
کنه تارتن Tetranychus urticae
3. مرحله تشکیل و ظهور گل‌های ماده Silking تا برداشت کرم ساقه‌خوار و بلال Sesamia cretica, Led
کرم‌ساقه‌خوار اروپایی ذرت Ostrinia mubilalis, Hb
پروانه تک‌نقطه‌ای Mythimna lorei, Dup
کرم بلال Heliothis zea, Boddie
Heliothis obsolete F.
کلاغ Corvus spp
4. مرحله انبار بید غلات Sitotroga cerealella, Oliv
شپشه گندم Sitophilus granaries, L
شپشه برنج Sitophilus orizae
سوسک کشیش Rhizoperta dominica, F
شب‌پره هندی Plodia interpunctella., HB
کرم مفتولی Agriotes elongatus, Marsch
از علام آلودگی مزرعه ذرت به کرم مفتولی (Wireworm) می‌توان به عدم رویش و سبزشدن یکنواخت مزرعه و پژمردگی بوته‌های تازه سبز شده اشاره نمود. کرم‌های مفتولی با تغذیه از بذور ذرت، مانع سبز شدن و همچنین با خوردن ریشه‌ها و سوراخ کردن آنها، باعث قطع ریشه و در نتیجه ضعف بوته‌های ذرت می‌گردند.
مشخصات ظاهری: حشره کامل سوسکی است به طول 10-7 و عرض 3 میلیمتر، که رنگ آن عموماً سیاه یا قهوه‌ای بوده، روی پالپوش‌هایش نقاطی وجود دارد که به صورت خطوط دیده می‌شود.
تخم: اندازه تخم این حشره، کوچک کمتر از 5/0 میلیمتر، بیضی شکل و تخم به رنگ سفید است که در درون خاک به صورت گروهی قرار داده می‌شود.
لارو: لاروهای تازه تفریخ شده، سفید کرم هستند، اما به زودی به رنگ زرد براق تغییر می‌یابند. حداکثر طول لارو، 25-20 میلیمتر. لاروها کشیده، باریک، پاهای سینه‌ای بسیار کوچک، جلد بسیار سخت دارند و به همین دلیل به آنها کرم مفتولی (در ایران استخوانی) اطلاق می‌گردد.
شفیره: لارو کامل با تشکیل لانه‌ای در داخل خاک به شفیره تبدیل می‌گردد. شفیره، سفیدرنگ، خمیده و ترد و شکننده است.
زیست‌شناسی: این آفت زمستان را به صورت لارو در سنین مختلف و در عمق 30-25 سانتیمتری خاک به‌سر می‌برد. آغاز شفیرگی از اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه است که لاروهای کامل، قبل از شفیرگی با ایجاد لانه‌ای در عمق 7-4 سانتیمتری خاک، شفیردگی خود را درون لانه ساخته شده آغاز می‌کنند. زمان ظهور حشرات بالغ، مقارن با دهه دوم اردیبهشت تا اوایل خردادماه است.
مدیریت تلفیقی آفت
کرم مفتولی ذرت، یک آفت خاکزی است. برای مقابله با این آفت، می‌توان از روش های مختلف زراعی، مکانیکی، بیولوژیک و شیمیایی بهره گرفت.