یکی از مشکلات کشاورزان در فرایند کشت گندم، عدم یکنواختی در سبز شدن بذور و استقرار بوته های گندم به تعداد مناسب در واحد سطح می باشد.با استقرار گیاهچه های گندم در تراکم مناسب در واحد سطح ضمن افزایش بازده مصرف نهاده ها از قبیل کود و سم، گندم به حداکثر ظرفیت تولیدی خودنیز می رسد.عدم آگاهی کشاورزان از تاثیر عوامل مختلف در رسیدن به سبز یکنواخت موجب تکرار این مشکل در هر سال می شود.
عوامل ذیل در استقرار و تراکم مناسب گیاهچه های گندم دخالت دارند.
1- میزان مصرف بذر
عوامل محیطی و ویژگیهای رقم بر میزان مصرف بذر تاثیر می گذارند.
ویژگی های رقم گندم مانند وزن هزار دانه ، ارتفاع بوته ، خوابیدگی ( ورس ) ،قدرت پنجه زنی ، درصد جوانه زنی و سرعت رویش بذور از عوامل تعیین کننده میزان مصرف بذر در هر هکتار هستند.
دانه های سبک در هر واحد وزن، تعداد دانه بیشتری نسبت به دانه های سنگین دارند و هر چه وزن هزار دانه گندم کمتر باشد از نظر وزنی میزان مصرف بذر کاهش می یابد.
افزایش ارتفاع بوته و حساسیت به خوابیدگی موجب کاهش مصرف بذر در هر هکتار می شود.
هر چه درصد جوانه زنی بذر و قدرت پنجه زنی آن بیشتر باشد می توان میزان بذر کمتری مصرف نمود.
عوامل محیطی مانند رطوبت، حاصلخیزی خاک و علف های هرز در تعیین میزان مصرف بذر موثر هستند.
در خاک های مناطق دیم و کم باران وبا حاصلخیزی ضعیف، برای کاهش رقابت بین بوته های گندم در جذب آب و غذا، بذر را به مقدار کمتر مصرف می کنند.
میزان مصرف بذر ممکن است در شرایط دیر کاشت و تراکم زیاد علف هرز افزایش یابد.
2-عمق کاشت
( دمای مطلوب و رطوبت کافی ) لازمه جوانه زنی بذور و سبز شدن گیاهچه های گندم می باشند .
در کشت های سطحی و کم عمق جوانه زنی بذور گندم دچار نوسان های شدید رطوبت و دما می شوند.
ویژگی های بذر و عوامل محیطی نیز در تعیین عمق کاشت بذر گندم تاثیر می گذارند.
ویژگی های بذر گندم مانند اندازه بذر ،مقدار پروتئین بذر ، طول کلئوپتیل و سرعت سبز شدن بذر در تعیین عمق کشت مطلوب موثرند.
در ارقام پاکوتاه و نیمه پا کوتاه طول کلئوپتیل نسبت به ارقام پابلند کمتر می باشد.
هر چه طول کلئوپتیل رقم گندم کوتاهتر باشد، عمق کاشت بذر گندم کمتر می گردد.
در کشت عمیق تر، بذر های درشت و بزرگ سریع تر از بذر های کوچک سبز می شوند.
افزایش مقدار پروتئین بذر موجب رشد سریع تراندام گیاهچه بذر پس از جوانه زنی می گردد.
بذررا در خاک های سبک نسبت به خاک های سنگین عمیق تر می کارند.
در مناطق دیم کاری و کم باران بذر را نسبت به مناطق پر باران وآبی در عمق بیشتر قرار می دهند.
3- تاریخ کاشت
مهمترین معیار برای تعیین زمان کاشت مطلوب گندم، عملکرد دانه می باشد.
در تاریخ کاشت مطلوب، دما و رطوبت برای جوانه زنی بذر مناسب است و در نتیجه باعث افزایش جوانه زنی، قدرت گیاهچه و گسترش ریشه دهی در تمام ارقام گندم می شود.
در کشت به موقع پنجه زنی و اجزاء عملکرد دانه گندم افزایش می یابد.
در کشت زود هنگام، خاک خشک و رطوبت کمتری دارد و دمای خاک نیز بالا می باشد اما در شرایط دیر کاشت، خاک سرد و شرایط برای جوانه زنی و سبز شدن آن نامساعد است .
در هر دو حالت تلفات بذر و مرگ گیاهچه افزایش می یابد .
دما و رطوبت از عوامل محیطی بسیار موثر در تعیین زمان کاشت گندم می باشند.
برای جبران تلفات بذر و مرگ گیاهچه در کشت دیر هنگام میزان مصرف بذر را افزایش می دهند.
4-تماس بذر با خاک
بذر گندم در صورت تماس کامل با خاک، سرعت جوانه زنی و استقرار گیاهچه آن افزایش می یابد.
عملیات خاک ورزی ثانویه ، تاثیر زیادی بر تماس بذر با خاک دارد.
هر چه اندازه کلوخه های خاک بزرگتر و فاصله آنها از هم بیشتر باشد امکان تماس بذر با خاک کاهش می یابد و در نتیجه سرعت جوانه زنی بذر کمتر شده و احتمال تلف شدن بذر وجود دارد.
شکل (1)-یکنواختی در سبز شدن بوته های گندم
5- تماس بذر با کودهای شیمیایی
تعدادی از کودهای شیمیایی قدرت زیادی در جذب رطوبت خاک دارند و اگر این نوع کودها در کشت خطی در کنار بذر ها قرار گیرند، می توانند سرعت جوانه زنی بذر را کاهش دهند.
در شرایط خاک خشک و قلیائی، خسارت کودها در تماس با بذر ضمن از بین بردن قدرت جوانه زنی بذر ها، موجب خشک شدن گیاهچه های گندم نیز می شوند.
6-پوشش دادن بذور گندم با کودها و سموم شیمیایی برای کنترل حشرات خاک زی و بیماریهای گندم و تغذیه اولیه گیاهچه ،بذور گندم را با سموم حشره کش و قارچکش و کودهای شیمیایی پودری پوشش می دهند .
این مواد پوششی بر قدرت و سرعت جوانه زنی بذر تاثیر می گذارند.
در شرایط خاک گرم وخشک این مواد سرعت جوانه زنی و قدرت رویش بذر را کاهش می دهند .
غلظت زیاد این مواد و غیر یکنواختی در پوشش دادن بذر می تواند موجب تلف شدن بذر های گندم گردد.
7- سلسله بندی سطح خاک پس از کاشت گندم، وقوع بارندگی ها موجب تشکیل سله در سطح خاک می شوند.
ضخامت این سله بر سرعت رویش و استقرار گیاهچه های گندم تاثیر می گذارد.
هر چه ضخامت این سله افزایش یابد، سبز شدن بوته های گندم را با دشواری مواجه می سازد.
مقدار زیاد رس و لای و کاهش ماده آلی موجب تشکیل سله های ضخیم در خاک می شوند.
8- آفات حشرات خاک زی تعدادی از آفات گندم از قبیل کرم مفتولی ، کرم سوسک سیاه ، کرم سوسک قهوه ای و غیره با تغذیه از بذرو ریشه گیاهچه گندم موجب کاهش تراکم بوته های گندم در سطح مزرعه می شوند.
9- بیماریهای گندم برخی از عوامل بیماریزای گندم موجب پوسیدگی بذر و ریشه می شوند.
در صورت عدم ضد عفونی بذور گندم با قارچکش های مناسب تلفات بذر و کاهش تراکم بوته در سطح مزرعه افزایش می یابد.
10- نفوذ پذیری خاک هرچه بافت خاک سنگین تر باشد، نفوذ پذیری آب و هوا به داخل خاک کاهش می یابد.
وقوع بارندگی ها پس از کاشت و در مراحل اولیه استقرار گیاهچه ها، حالت ماندآبی بوجود می آورد و در نتیجه بذور گندم و گیاهچه ها دچار خفگی شده و از بین می روند.
11- رقابت علف های هرز در برخی سال ها در مراحل سبز شدن بذور گندم به علت وقوع بارندگی ها، علف های هرز با تراکم زیادی در سطح مزرعه گندم سبز می شوند و در نتیجه در اثر رقابت بین علف های هرز با گیاهچه گندم در جذب آب و غذا، قدرت و توان گیاهچه های گندم در برابر شرایط نامساعد محیطی کاهش یافته و در نهایت موجب از بین رفتن آنها می شوند.
با اجرای صحیح عملیات کشت و در نظر گرفتن تمام جوانب امر می توان در سطح مزرعه تراکم یکنواخت از بوته های گندم بدست آورد .
عدم توجه به هر یک از موارد ذکر شده در فوق، مزرعه گندم را در یک شرایط رویش غیر یکنواخت و نامتقارن قرار می دهد.
ویژگی های گیاه گندم گندم، گل آذین سنبلهای دارد.
از هر گره آن معمولاً یک سنبلچه متشکل از دو گلوم و سه گلچه به وجود میآید.
گاهی تعداد گلچه ها به 9 هم میرسد.
دانه گندم بین دو پوشش قاشق مانند به نام های پوشک بیرونی (لما) و پوشک درونی (پالئا) قرار گرفته است.
برگ های گندم مانند برگ های سایر غلات (به جز ذرت و ارزن)، نازک و کم عرض بوده و زبانههای کوچکی دارند.
میوه گندم با توجه به گونه آن، 3 تا 10 میلیمتر طول و 3 تا 5 میلیمتر هم قطر دارد و شامل این بخش است.
گیاهک: یا رویان که تقریباً 5/2 درصد وزن دانه را تشکیل میدهد و سرشار از پروتئین و چربی است که این بخش را معمولاً در تهیهٔ آرد گندم جدا میکنند.
سبوس: همان پوستهٔ دانه است و تقریباً 14 درصد از وزن دانه را تشکیل میدهد.
سبوس را هم همچون گیاهک در مرحلهٔ آرد سازی از دانه جدا میکنند و معمولاً برای خوراک دام مورد استفاده قرار میگیرد.
آندوسپرم: حاوی مواد نشاستهای دانه گندم است و تقریباً 83 تا 87 درصد از کل دانه را شامل میشود.
آندوسپرم دارای دانههای نشاستهای و مواد پروتئینی میباشد که دانههای نشاسته آن بوسیله گلوتن که یکی از پروتئین های موجود در دانه است، بهم چسبیده اند.
میزان گلوتن موجود در دانه بر حسب نوع و نژاد گندم تفاوت میکند.
همین میزان گلوتن گندم است که مرغوبیت آن را تعیین مینماید.
گندم های قرمز سخت بهاره و پاییزه گلوتن بیشتری دارند و به همین دلیل، ارزش تهیه نان از آنها بیشتر است.
چون خمیر حاصل از آردی که از لحاظ گلوتن غنی است، به دلیل داشتن حالت کشدار، قادر است که گازهای ناشی از تخمیر را بیشتر در خود نگهدارد و برای همین، خمیر بهتر ورآمده و حجمش بیشتر میگردد آب و هوای مناسب برای رشد گندم شرایط ایده آل برای رشد گندم، آب و هوای خنک در دوره رشد رویشی، آب و هوای معتدل در دوران تشکیل دانه و آب و هوای گرم و خشک در زمان برداشت محصول میباشد.
بنابراین در مناطقی که زمستان های سخت دارند، کشت گندم با مشکلاتی از قبیل سرمازدگی زمستانی مواجه میشود.
البته باید بدانیم که گندم در برابر خشکی مقاومت چندانی ندارد و نمیتواند به مدت طولانی، خشکی و کم آبی را تحمل نماید.
اما قادر است خود را با شرایط خشک تا حدی تطبیق داده و با تشکیل یاختههای کوچکتر که در نهایت سبب تشکیل برگ های کوچک و در نتیجه روزنههای کوچکتر میشود، سطح تعریق را کاهش دهد و از اثرات سوء کم آبی تا حدی محفوظ بماند انواع گندم معمولاً گندم ها را به دو دسته کلی گندم بهاره و گندم پاییزه تقسیم بندی میکنند.
این دو نوع علاوه بر آن که دانه هایشان از نظر رنگ، بافت، شکل و...
با هم فرق دارد شرایط رشد و نمو آنها نیز با هم تفاوت میکند.
این دو نوع گندم را در دو زمان مختلف در سال کشت مینمایند.
دانه گندم، دارای شیاری است که در طول دانه قرار میگیرد.
عمق این شیار در گندم های پاییزه زیاد و در گندم های بهاره کم است.
طرفین این شیار در گندم های بهاره گرد و در گندم های پاییزه گوشه دار میباشد گندم بهاره گندم بهاره: گندم بهاره همان طور که از نامش پیداست، در اوایل بهار کاشته میشود.
پس از جوانه زدن، گیاه جوان در بهار و اوایل تابستان رشد نموده و محصول آن را تا اواخر تابستان برداشت میکنند.
گندم بهاره را معمولاً در نواحیی کشت میکنند که گندم پاییزه نمیتواند در برابر سرمای سخت زمستانی آن مناطق، مقاومت نماید.
البته میزان محصول دهی گندم پاییزه از بهاره بیشتر است.
معمولاً پس از تهیه بذر و زمانی که دمای خاک به یک درجه سانتی گراد بالای صفر رسید، گندم بهاره را میکارند.
اگر شرایط آب و هوایی اجازه دهد میتوان گندم را زودتر هم کاشت تا دوره رشد آن طولانی تر شده و میزان محصول دهی آن بیشتر شود گندم پاییزه گندم پاییزه: این نوع گندم در نیم کره شمالی، در فصل پاییز موقعی که دمای خاک از 13 درجه سانتی گراد کمتر باشد کشت میشود.
ابتدا بذر گندم پاییزه جوانه میزند.
سپس در فصل زمستان، گیاه به صورت گیاه جوان کوچکی باقی میماند و با آغاز فصل بهار، مجدداً رشد و نمو خود را آغاز میکند.
معمولاً در یکی از ماههای خرداد، تیر یا نهایتاً مرداد، دانه میرسد و آماده برداشت میشود.
گندم بهاره برای آن که به مرحلهٔ گل دهی برسد، باید به مدت طولانی در معرض هوای سرد قرار گیرد.
اگر گندم پاییزه را در بهار بکارند، چون دورهٔ سرما را پشت سر نمیگذارد، نمیتواند گل آذین خوبی تشکیل دهد.
گندم های پاییزه به نسبت گندم های بهاره ریشههای عمیق تر و پرپشت تری دارند که تا 200 سانتی متر در خاک نفوذ میکنند.
این امر ناشی از آن است که گندم های پاییزه فصل رشد طولانی تری دارند.
شرایط مناسب برای رشد گندم خاک: خاک شنی و رسی عمیق با زهکشی خوب، برای رشد گندم مناسب است.
اصولاً میزان عملکرد گندم در شرایط دیم (آبیاری با باران)، در خاک های ریز بافت بیشتر است، چون این قبیل خاک ها قادرند آب را بهتر و به مدت طولانی تر در خود نگهدارند.
اما در شرایط آبی (که کشاورز خود گیاه را آبیاری میکند)، معمولاً گندم زیاد تحت تأثیر بافت خاک خود قرار نمیگیرد.
آب: گندم هم مانند سایر گیاهان نمیتواند در خاک خشک جوانه بزند.
گندم بهاره به دلیل ذخیره شدن رطوبت زمستانی درخاک، همواره رطوبت مورد نیاز خود را دارد.
اما رطوبت خاک گندم های پاییزه معمولاً فرایند جوانه زنی را با مشکل مواجه مینماید.
اگر برای جوانه زنی یا رشد اولیهٔ جوانه، خاک رطوبت کافی نداشته باشد بذرها ممکن است بپوسند یا در معرض صدمات ناشی از سرما قرار گیرند.
رشد گندم گیاه گندم و دیگر انواع غلات، مانند بسیاری از گیاهان دو مرحله رشد دارند: رویشی و زایشی.
جوانه زنی، سبز شدن و پنجه زدن جزء مرحله رویشی و ساقه رفتن و تشکیل گل آذین و دانه جزء مراحل زایشی گیاه میباشد.
برای کنترل و تنظیم رشد گندم، از مواد تنظیم کننده رشد استفاده میکنند.
یکی از این مواد سیکوسل (با نام تجاری CCC ) است.
نام علمی این ماده شیمیایی، 2- کلرو اتیل متیل آمونیوم کلرید است که: غشاء یاخته گندم را زیاد میکند.
تعداد دستههای آوندی در ساقه را زیاد میکند.
رشد ریشه را افزایش داده و مقاومت بوتههای گندم در برابر خشکی را زیاد میکند.
کارآیی گندم در مصرف آب را بالا میبرد.
پس میتوان گندم را در مناطق کم باران هم کاشت و محصولی به خوبی محصول نواحی پرباران، تولید نمود.
مقاومت گندم را نسبت به شوری خاک زیاد میکند.
بهتر است که از کودهای نیتروژن و فسفردار برای رشد گندم استفاده شود.
پتاسیم هم برای رشد گیاه گندم لازم است.
آفات و بیماری های گیاه گندم زنگ، که عاملی به نام Puccinia آن را ایجاد میکند، مهمترین بیماری گندم به شمار میرود که شامل زنگ ساقه، زنگ برگ، زنگ خطی و زنگ نواری میشود.
شرایط محیطی مساعد برای ایجاد این نوع آفت، آب و هوای گرم تا گرم مرطوب میباشد.
تشکیل حفرههای قرمز یا سیاه که حاوی اسپورهای تولید مثل در سطح ساقه، برگ، غلاف و...
هستند از علائم این بیماری میباشند.
این قارچ ها از کارآیی گیاه در مصرف آب میکاهند، بافت های گیاه را تخریب میکنند و تعداد دانههای موجود در سنبله را مانند زمانی که گیاه به کمبود آب دچار شده، کاهش میدهند.
سیاهک، یکی از بیماری های قارچی گندم است که میتواند به صورت سیاهک آشکار، سیاهک برگ، سیاهک پنهان معمولی و...
ظاهر گردد.
سیاهک پنهان، مهمترین و رایجترین و در عین حال، مخربترین نوع سیاهک است که خسارت زیادی مخصوصاً به گندم پاییزه وارد میآورد.
بجز اینها، پوسیدگی جوانه و ریشه هم بیماری هایی هستند که قارچ ها آنها را به وجود میآورند و این بیماری ها هم خسارات زیادی را به محصول گندم وارد میکنند.
در گذشته، ضدعفونی نمودن بذر با ترکیبات جیوهای تا حدی از این بیماری ها جلوگیری مینمود، اما امروزه اغلب از کاربامات و هگزا کلرو بنزن برای نابودی این بیماری ها استفاده میکنند.
زمان برداشت محصول زمان برداشت گندم تحت تأثیر عواملی از جمله بارندگی، رطوبت نسبی، دمای هوا و همچنین رسیدن دانه قرار میگیرد.
برداشت گندم در ایران از اوایل بهار (در مناطق گرمسیری) آغاز شده و تا اواخر تابستان (در مناطق سردسیری) ادامه دارد.
امروزه در سراسر جهان از وسایل مکانیکی خاصی برای برداشت گندم استفاده مینمایند، ولی هنوز هم گندم به طریق سنتی که کند و پر هزینه است، برداشت میشود.
در روش سنتی، بوتههای گندم را از فاصلهٔ چند سانتی سطح خاک، درو نموده و به صورت دستههای کوچک در میآورند.
سپس این دسته ها را به خرمنگاه منتقل نموده و طی مراحل خاصی میکوبند.
زمان صحیح برداشت گندم، وقتی است که رطوبت دانه بین 14 تا 16 درصد باشد.
موارد مصرف گندم مواد مغذی آن بر خلاف سایر غلات، گندم را میتوان از طرق مختلف از جمله در تهیهٔ نان، بیسکوییت، شیرینی، کیک، اسپاگتی، ماکارونی و...
مورد مصرف قرار داد.
از گندم در صنایع کاغذ سازی، چسب سازی و همچنین در تهیهٔ پودرهای لباسشویی هم استفاده میگردد.
از سبوس و کاه آن نیز به عنوان خوراک دام استفاده میکنند.
انواع مختلف گندم برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار میگیرند.
مثلاً گندم های نرم بهاره یا پاییزه برای مصرف در صنایع بیسکوییت سازی، شیرینی پزی و کیک پزی مناسبند، در حالی که از گندم های سخت پاییزه و بهاره در نانوایی استفاده بیشتری دارند.
آردی که در تهیهٔ شیرینی و کیک و بیسکوییت استفاده میشود، باید نرم و ریز بوده و همچنین پروتئین کمتر و قدرت جذب آب کمتری هم داشته باشد.
برعکس، آرد مرغوب برای تهیهٔ نان، باید پروتئین بیشتری داشته باشد و ظرفیت جذب آب آن هم بیشتر باشد.
چنین آردی به هنگام تهیهٔ خمیر، زیاد احتیاج به ورزدادن نداشته و در کمترین زمان، ورمی آید.
به علاوه چون میزان پروتئین آن زیادتر است، حجم نان به دست آمده از آن بیشتر میشود.
میزان گلوتن آرد نانوایی باید 5/11 تا 13 درصد باشد.
گندم های سخت بهاره و پاییزه، پروتئین بیشتر و گندم های نرم و سفید، پروتئین کمتری دارند.
میزان مواد دانه گندم از جمله پروتئین، چربی، نشاسته، سلولز و...
در انواع مختلف گندم متفاوت میباشد.
پروتئین های موجود در آندوسپرم، متشکل از گلیادین و گلوتنین میباشند.
این پروتئین ها از آلبومن، گلوبولین، پروتئوزها و نوکلئوپروتئین ها تشکیل یافته اند.
این دو نوع پروتئین در مجاورت آب به گلوتن تبدیل میگردند.
وجود همین گلوتن است که سبب برتری گندم نسبت به سایر غلات شده است.
تقسیم بندی گندم بر اساس ویژگی ظاهری گندم (Wheat) از خانواده غلات یا Poaceae پوآسه یا گرامینه می باشد.از رده تک لپه یها و به دو دسته گندم نان Triricum aestirum گندم دورم یا ماکرونی durum Triricum تقسیم می شود.
تقسیم بندی گندم بر اساس ویژگی ظاهری(مرفولوژی گندم): توسط شولتز تقسم بندی شد.
1.اینکورنEinkorn گندم تک دانه مثل:Triticum monoccum 2.گندم دو دانه Emmer مثل:T.dicoccoides - T.durum 3.گندم Dinkel مثل:T.spelta -T.vulgar ویژگی گندمهای تک دانه: این گندم دیپلوئید یا دو n کرموزمی 2n=14 وژنوم آن AA و این گروه در هر سنبلچه در محور سنبلچه یک دانه وجود دارد.که امروزه در یونان و قسمتی از آسیای صغیر می توان آنها را پیدا کرد که به آنها گندم پوست دار هم میگویند.
در واقع پوشینه های آنها یا گلومه آنها بعد از خرمن کوبی هنوز به دانه چسبیده اند .تا کنون نوع زراعی آن مشاهده نشده است و در زراعت به عنوان علف هرز شناخته شده است.
این متن توسط وب لاگ مرکز تخصصی مقالات کشاورزی بنام کشاورز تنها گرد آوری شده و در صورت استفاده با ذکر منبع مجاز است.
تهیه آرد گندم تهیه آرد گندم دارای مراحل مختلفی است.
ابتدا گندم را شسته و سپس خشکش میکنند تا کلیهٔ مواد خارجی از آن جدا شود.
برای جدا نمودن پرزها و کرک ها از سطح دانه، آنها را صیقل میدهند.
برای سفت شدن سبوس و جدا شدن راحت آن از دانه، دانه ها را دوباره خیس کرده و نشاسته موجود در آندوسپرم را برای آسیاب نمودن، آماده میکنند.
سپس دانههای گندم را روی غلتک قرار میدهند و بدون خرد شدن، دانه ها را له میکنند.
در مرحله دیگری، سبوس و گیاهک از آندوسپرم نشاستهای جدا میگردد.
آندوسپرم را پس از خرد و نرم کردن، از الک های پارچهای ریز بافت عبور میدهند.
آرد گندم به این طریق تهیه میشود.
این آرد تقریباً 75 تا 80 درصد وزن دانه گندم میباشد.
اغلب آرد را با مواد سفید کننده سفید میکنند و گاهی به آن ویتامین ها یا مواد معدنی دیگری اضافه مینمایند تا ارزش غذایی آن بیشتر شود.
امروزه میتوان آردهای گندم مختلف تولید نمود.
اگر سبوس و گیاهک را از آندوسپرم جدا نکرده و در تهیه آرد از این بخش ها هم استفاده کنند، رنگ آرد تیره تر میشود، در عوض ارزش غذایی چنین آردی خیلی بیشتر از آرد سفیدی است که سبوس و گیاهک ندارد.
البته اغلب افراد این آرد تیره را دوست ندارند.
معمولاً از سبوس در تهیهٔ غذای دام استفاده میگردد.
افزایش محصول گندم با کود زیستی فسفاته آمارسنجی از دکتر محمد علی ملبوبی، مدیر پروژه کود زیستی فسفاته بارور تاثیر آهن، منگنز، روی و مس بر کمیت وکیفیت گندم در شرایط شور: مصرف گسترده کودهی شیمیایی مانند نیتروژن، فسفر و عدم مصرف کودهای دارای عناصر کم مصرف و وجود خاکهای آهکی با ماده آلی کم سبب تشدید کمبود عناصر کم مصرف در خاکهای زیر کشت غلات کشور گردیده است.
بدلیل اینکه میزان کوددهی و مکانیزم جذب عناصر غذایی در شرایط شور متفاوت از شرایط غیرشور میباشد بنابراین به منظور بررسی بیشتر چهار آزمایش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خسروشهر از نظر تاثیر مقادیر متفاوت عناصر کم مصرف درشرایط شور برروی گندم در سال زراعی 80-1379 صورت گرفت.
در این پژوهش هرآزمایش بصورت بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در کرتهای 10 مترمربعی پیاده گردید.
در هر آزمایش سطوح مختلف یکی از عناصر کم مصرف آهن، روی، مس و منگنز در 4 تیمار 1- شاهد (بدون مصرف عنصر کم مصرف) 2- تیمار توصیه شده (12 کیلوگرم در هکتار آهن خالص، 12 کیلوگرم در هکتار روی خالص، 14 کیلوگرم در هکتار منگنز و 5/6 کیلوگرم در هکتار مس) 3-تیمار 50درصدی کمتر از مقدار توصیه شده (6کیلوگرم در هکتار اهن ،6کیاوگرم در هکتار روی،7کیلوگرم درهکتار منگنز،3کیلوگرم در هکتار مس) 4-تیمار50درصدی بیشتر از مقدار توصیه شده(18کیلوگرم در هکتار اهن،18 کیلوگرم در هکتار روی،21کیلوگرم در هکتار منگنز،10 کیلوگرم در هکتار مس) بکار برده شد.
کود نیتروژن از منبع اوره، فسفر از منبع سوپرفسفات تریپل و بقیه کودهای پتاسه و عناصر کم مصرف از منبع سولفاتی بکار برده شد.
هدایت الکتریکی خاک محل آزمایش 4/6 دس زیمنس برمتر و آب آبیاری 5218 میکروموس برسانتیمتر بود.
با توجه به نتایج آزمایش اول تاثیر سطوح آهن برعملکرد دانه، عملکرد کاه، وزن هزار دانه، تعداد خوشه در واحد سطح و غلظت مس در دانه گندم معنیداری نبود.
تاثیر سطوح مختلف آهن بر تعداد دانه در بوته، غلظت آهن، روی، منگنز در دانه (01/)0 و غلظت پروتئین دانه (5/0 ) معنی دار بود.
تاثیر سطوح مختلف روی در آزمایش دوم برعملکرد کاه، دانه، تعداد خوشه در واحد سطح (05/0)و بروزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته، میزان پروتئین و غلظت روی دانه (01/0) معنی دار بود.
تاثیر سطوح مختلف منگنز در آزمایش سوم برعملکرد دانه و کاه (5/0 ) و غلظت آهن و روی در دانه گندم (01/0) معنی دار بدست آمد.
همچنین تاثیر سطوح مختلف مس در آزمایش چهارم بر میزان وزن هزار دانه، میزان خوشه در واحد سطح (05/0) معنی دار بدست آمد.
با توجه به نتایج نسبت به مصرف کود دارای عناصر کم مصرف اقدام نمود.
بررسی عملکرد گندم دیم رقم سبلان تحت آبیاری تکمیلی: در این تحقیق به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی برروی عملکرد گندم دیم در استان کردستان، آزمایشی طی سالهای 77-1374 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم قاملو بصورت بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار شامل I0 (شرایط دیم)،I1 (یک مرتبه آبیاری به میزان50 میلیمتر در مرحله شیری شدن)،2 I (دو مرتبه آبیاری شامل50 میلی متر در مرحله خوشه رفتن و50 میلی متر در مرحله شیری شدن)، I3 (سه مرتبه آبیاری شامل50 میلیمتر در مرحله خوشه رفتن،50 میلی متر در مرحله شیری شدن و50 میلیمتر در مرحله خمیری شدن)، I4 (یک مرتبه آبیاری به میزان50 میلیمتر بعد از کشت) و هر تیمار در چهار تکرار بر روی گندم دیم رقم سبلان اجرا گردید.
نتایج آزمایش نشان داد که، تاثیر تمام تیمارهای آبیاری تکمیلی بر عملکرد دانه، کاه و وزن هزاردانه در سطح 1% معنیدار است، بطوریکه افزایش عملکرد دانه در تیمارهای I1 , I2 , I3 , I4 در مقایسه با تیمار شاهد (بدون آبیاری تکمیلی) بترتیب 154، 60، 39 و 19درصد و افزایش وزن هزاردانه تیمارهای فوق در مقایسه با تیمار شاهد بترتیب 28، 25، 21 و 9درصد بود.
اطلاعات هواشناسی محل اجرای طرح، تنوع مقادیر بارندگی در سالهای مختلف را نشان داد.
بطور نسبی در سال اول بارندگی پائیزه کم و بارندگی بهاره مناسب، در سال دوم بارندگی پائیزه و بهاره هر دو کم و در سال سوم بارندگی پائیزه و بهاره هر دو مناسب بود.
تفاوت در مقادیر بارندگی سالیانه، تیمارهای آبیاری تکمیلی را تحت الشعاع قرار داده و بسته به کمبود بارندگی در هر فصل و جبران آن توسط تیمارهای آبیاری، عملکرد ها متنوع بودند.
با این وجود، افزایش قابل ملاحظه عملکرد دانه و وزن هزاردانه در تیمار I4، برتری تیمار آبیاری تکمیلی پائیزه را نسبت به سایر تیمارها نشان داد.
با توجه به اینکه در اغلب سالها، باران های پاییزه در استان به تاخیرافتاده و گندم در مراحل رشد پاییزه با سرما مواجه میگردد ، لذا کشت و آبیاری زودهنگام در پاییز، علاوه بر اینکه مقاومت گیاه را در مقابل سرما افزایش میدهد، امکان استفاده بهینه گیاه از بارانهای پاییزه و بهاره را نیز بیشتر فراهم مینماید.
بنابراین تحت شرایط آب و هوائی و خاک محل اجرای طرح در صورت تامین آب، آبیاری به میزان 50 میلیمتر در دهه اول مهرماه برای گندم دیم رقم سبلان بهعنوان حداقل میزان آبیاری تکمیلی که بالاترین عملکرد را به دنبال دارد، توصیه میگردد.