دانلود مقاله بسته بندی

بسته بندی عبارت است از هنر وعلم اماده سازی مواد غذایی برای انبار کردن ،ودر نها یت فروش .

بسته بندی باید تا حد امکان ساده و ارزا ن باشد ضمن اینکه اهداف اولیه بسته بندی یعنی
خاصیت حفاظتی و جذابیت رانیز دارا باشد .

با عنایت به این که مواد بسته بندی توسط ماشینهای مختلف فرایند می شوند بنابراین خواص دیگری نیز باید داشته باشند که عبارتند از : نرمش ،قابلیت پذیرش چاپ ، قابلیت استفاده در ماشین های لفاف ، قابلیت دوخته شدن در حرارت ،شکل پذیری به کمک باد یا خلا و یا فن اوریهای حرارتی .

خواص مطلوب دیگری که به ویﮋه ازدیدگاه صنایع غذایی مهم هستند عبارتند از : شفا فیت ، نفوذپذیری یا غیر نفوذپذیری محصول نسبت به بخار اب وگازهای دی اکسید کربن ، اکﺳیﮋ ن و نیتروﮋن .

اگر چه تعداد زیادی از مسا ئل فن اوری مربوط به استفاده از مواد پلاستیکی در بسته بندی مواد غذا یی از جمله مشکلاتی هستند که کلا به صنعت بسته بندی مربوط می شوند ولی برخی از مسا ئل مربوط به طبیعت ماده به کار رفته در بسته بندی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند .

موفقیت کاربرد پلاستیک ها در بسته بندی نیاز به همکاری تولید کنند گان مواد غذا یی ، سازند گان انواع پلاستیک ها ، طراحان ودر نها یت مصرف کنند گان دارد .ملا حظات اقتصا دی محدودیت های بیشتری را اعمال می کند ، چرا که مصرف کننند گان صرفا به دنبال کیفیت محصول هستند تا بسته بندی انها .

نیازمند یها و ویﮋگیهای مهم مواد بسته بندی مواد غذا یی را می توان به شرح ذیل دسته بندی کرد :
- شفا فیت ودرخشش سطح ان برای رضایت وجلب نظر مصرف کننده
- کنترل در انتقال رطوبت
- کنترل در انتقال سایر گاز ها
- تحمل تغییرات درجه حرارت به هنگام نگهداری و استفاده
- فقدان مواد سمی
- ارزان بودن
- مقاومت در مقابل ضربه
مصرف کننده دوست دارد انچه می خرد ببیند و بنابراین شفا فیت وشیش های مانند بودن
بسته های مواد غذا یی نیاز ضروری در بسته بندی انها است .

مواد غیر شفاف مانند سینی
های سفید رنگ نیز در حد وسیعی مورد استفاده قرار می گیرند .

این سینی ها مانع از ان
می شوند تا مصرف کننده هر دو طرف ماده غذایی راببیند که در برخی موارد مانند بسته بندی گوشت از عدم اعتماد و مقاومت خریدار می کاهد .کنترل تغییرات رطوبت موجود در ماده غذایی در طول نگهداری ان بسیار مهم است .

برخی فراورده های غذا یی مانند چیپس ، پفک و بیسکویت باید در موادی بسته بندی شوند که نفوذپذیری انها به رطوبت خیلی کم باشد تا تردی انها محفوظ بماند .

همچنین از تبخیر برخی مواد غذایی باید جلوگیری گردد و در این موارد نیز باید از ورقه هایی با نفوذپذیری پایین استفاده شود .

در بقیه موارد از دست دادن نسبی رطوبت ماده غذا یی مطلوب است تا از عرق زدن و تراکم بخار اب در داخل پاکت بسته بندی و در نتیجه از بین رفتن شفا فیت ان وخطر رشد کپکها جلوگیری شود .

علاوه بر اتنتقال بخار اب به داخل وخارج مواد بسته بندی ، کنترل نفوذ پذیری این مواد نسبت به سایر گا ز ها مانند اکﺳیﮋ ن و گاز کربنیک نیز از اهمیت ویﮋهای برخوردار است .

اغلب مواد غذا یی تازه نیاز به تنفس دارند وبنابراین مواد بسته بندی این گونه غذا ها باید امکان تنفس را از نظر تامین اکسیژن و حذف گاز کربنیک فراهم اورد .

در مواقعی که مواد بسته بندی انتخاب شده نتواند به اندازه کافی گازهای تنفسی را منتقل نما یند ، از ورقه های مشبک یا سورخدار استفاده می شود .

در خصوص مواد بسته بندی گوشت تازه باید به اندازه کافی اکﺳیﮋن از بیرون به داخل بسته بند ی نفوذ نماید تا رنگ سطحی گوشت در حد مطلوب باقی بماند .

از طرف دیگر مواد غذا یی که حاوی چربی زیادی هستند مانند لبنیات در صورتی که در معرض اکﺳیﮋن زیادی قرار گیرند اکسیده می شوند و به همین علت اغلب در خلا ویا جو بی اثر بسته بندی می گردند و از ورق های با نفوذپذیری خیلی پا یین استفاده می شود .

در بسته بندی قهوه یا ماهی که بوی انها باید انحصا رﺃ در داخل بسته بندی باشد نیز مواد بسته بندی با نفوذپذیری پایین به کار گرفته می شود .

مواد غذا یی که در معرض اکسیداسیون هوا هستند اگر چه انتقال انتی اکسیدان از مواد بسته بندی به داخل ماده غذایی ممکن است اتفاق بیفتد ولی مصرف کننده بیشتر علاقه مند است تا از غذا هایی که مقدار انتی اکسیدان کمتری دارند استفاده نمایند .

فن اوری های که می توانند برای بسته بندی مواد غذا ییفرایند شده مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :
- ورق های خوراکی عایق برای کند کردن انتقال رطو بت بین اجزا تشکیل دهند ه یک ماده غذایی که دارای فعالیت ابی متفاوت هستند .

- گیرند های اکﺳیﮋن برای کند کردن اکسیداسیون چربی ها .

- گیرند های دی اکسید کربن .

- گیرند های بو های نامطبوع

ویژگی های بسته بندی مطلوب
بسته بندی به عنوان یکی از ابزارهای مهم بازاریابی شناخته می شود و شرکتها و دولتها برای افزایش توان رقابتی خود در بازارهای داخلی و خارجی از آن سود می برند.

امروزه از بسته بندی فقط برای محافظت از کالا استفاده نمی شود، بلکه برای آن نقشها و مسؤولیت های زیادی قائلند از جمله اینکه ارزش افزوده ایجاد کند و به خریدار پرستیژ و اطلاعات دهد.باید مشتری را جلب کند، جذابیت داشته باشد، شخصیت و شأن مشتری را حفظ کند و به مصرف کننده احترام بگذارد.

فرهنگ و ارزشها را در کشور هدف در نظر داشته باشد و از فرهنگی استفاده کند که برای مردم لذتبخش است.

نوع و جنس مواد اولیه از نظر بهداشتی و ایمنی مناسب انتخاب شود و سلامتی در مورد مصرف را تضمین کند.

گفتنی است نباید هزینه بسته بندی آنقدر زیاد باشد که بهای فروش کالا را نسبت به کالاهای مشابه غیرقابل رقابت کند.

باید طوری طراحی شود که دسترسی به کالا راحت و به راحتی قابل حمل باشد، به خود کالا لطمه نزند و مطابق با استانداردها، مقررات بازار و کشور مورد نظر باشد.

مواد مصرفی، قابل بازیافت باشد، تولید آشغال نکند و به محیط زیست لطمه نزند.

(در کشور آلمان مدتها است جنبشی به نام «تفکر سبز» برای کنترل بسته بندی در برابر آسیب به طبیعت به وجود آمده است) بسته بندی باید طوری باشد که قابلیت هدیه دادن را داشته و باشرایط آب وهوایی کشور مورد نظر همگون و هماهنگ باشد، اوزان کشور هدف را در نظر داشته باشد و فرهنگ و سلیقه و عادات خریداران در نظر گرفته شود و با ساختار بازار خرده فروشی سازگاری داشته و سطح درآمد و قدرت خرید مشتریان را در نظر داشته باشد.

ترکیب صفات ظاهری بسته تداعی کننده مشابهت و تلقین کننده کیفیت برتر و رنگ آمیزی و اشکال و خطوط و رنگ و طرح مبین خواص کالا باشد.

مواد تشکیل دهنده کالا را اعلام و مخابره و آنالیز محصول را ذکر و نحوه مصرف رابیان کند.

چنانچه خطراتی درمورد مصرف وجود دارد ذکر کند و شرایط نگهداری و تاریخ مصرف و تاریخ تولید و قیمت و اندازه و حجم وزن و ارتفاع را بنویسد و براحتی و با کمترین کوششی قابل رؤیت باشد.

نگاهی به نقش بسته بندی در صادرات آنچه که در طرح پیشنهادی مورد تاکید قرار گرفته است، طراحی و بسته بندی مناسب در صادرات زعفران است.

زعفران همواره به عنوان یک محصول صادراتی استراتژیک، از اهمیت ویژه ای در اقتصاد ایران برخوردار بوده است.

حجم تولید این محصول در کشور حدود ۲۲۰ تن در سال است که بیش از ۹۵ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.

اما با وجود توانایی بالا در تولید، هنوز نتوانسته ایم جایگاه مهمی را در سطح تجارت بین المللی داشته باشیم و کشورهایی مانند اسپانیا، ایتالیا، امارات و فرانسه که درمجموع کمتر از ۵ درصد از تولید جهانی زعفران را به خود اختصاص می دهند، به عنوان فعالان اصلی صادرات این محصول در بازارهای جهانی مطرح هستد.

یکی از مهم ترین عواملی که سبب شده است ایران نتواند به نحو بهینه، محصول زعفران خود را به بازارهای جهانی معرفی و جایگاهی متناسب با تولید خود به دست آورد، بی توجهی به طراحی و بسته بندی مناسب است.

به دلیل ضعف صنعت بسته بندی کشور، کشورهای دیگر از این فرصت استفاده کرده و محصول مذکور را به صورت فله ای و نازل از ایران خریداری کرده و سپس با انجام عملیات بسته بندی در کشور خود، با نام های تجاری گوناگون و به عنوان محصولی از کشور خود، با قیمتی مضاعف، مجدداً به دیگر کشورها صادر می کنند.

متاسفانه درحال حاضر تنها ۱۵ درصد از زعفران صادراتی ایران در بسته بندی کوچک، شکیل و مناسب مصرف کننده به سایر کشورها صادر می شود و بقیه آن یعنی ۸۵ درصد زعفران به صورت فله ای و در بسته بندی های بزرگ به دیگر کشورها صادر می گردد.

به این ترتیب ضمن اینکه بخش قابل توجهی از ارزش افزوده و ثروت حاصل از این محصول به راحتی به رقبا واگذار می گردد، به طور مرتب از سهم ایران و نقش ایران به عنوان مهم ترین و تاثیرگذارترین عامل در بازار جهانی این محصول، کاسته می شود.

بسته بندی، فعالیت هایی را دربرمی گیرد که هدف از آن طراحی و تولید ظرف یا لفاف برای یک کالاست.

بسته بندی به عنوان یکی از ابزارهای مهم بازاریابی شناخته می شود و شرکت ها و دولت ها برای افزایش توان رقابتی خود در بازارهای داخلی و خارجی از آن سود می برند.

امروزه از بسته بندی فقط برای محافظت از کالا استفاده نمی شود، بلکه برای آن نقش ها و مسئولیت های زیادی قایلند.

مهم ترین وظیفه آن ایجاد ارزش افزوده در کشور است.

بر اساس آمار و اطلاعات موجود با وجودی که هزینه بسته بندی ۱۰ درصد قیمت تمام شده کالاهای صادراتی را تشکیل می دهد، ولی تا حدود ۹۰ درصد می تواند سبب ایجاد ارزش افزوده شود.

ایجاد ارزش افزوده را می توان از دو منظر بررسی کرد.

از بعد ملی ایجاد ارزش افزوده در کشور‏، سطح درآمد ملی را افزایش می دهد.

بعد بین المللی را نیز باید در افزایش ارزش صادرات دانست که این امر بر تراز بازرگانی کشور تاثیر مثبتی دارد.

همچنین آنچه که در گام نخست نگاه دقیق و حساس مصرف کننده را به سوی خود جلب می نماید‏‏ٌٌٌ‏‏َ‎ْ، بسته بندی با کیفیت و جذاب یک محصول است و هرچه این جذابیت بیشتر باشد مصرف کنندگان بیشتری تمایل به خرید آن محصول خواهند داشت بنابراین فروش کالا افزایش می یابد.

تحقیقات نشان می دهد که در مورد محصولات مشابه مصرف کنندگان محصولی را که دارای بسته بندی جذابتری باشد ترجیح می دهند به طوری که براساس یک پژوهش حدود ۴۸ درصد از مشتریان با مشاهده محصول در بسته بندی مناسب و جذاب به خرید می پردازند.

ضرورت صنعت بسته ‎بندی یکی از مولفه های مهم و عامل تعیین کننده پیش رفت کشورهای توسعه یافته جهان و توفیق آن ها در افزایش روزافزون تولیدات و تصاحب بازارهای جهانی، بسته بندی استندرد و ارائه تولیدات در پوشش بسیار زیبا و مناسب است.

فرهنگ بسته بندی محصولات و تولیدات، برای ارائه و فروش در بازارهای مختلف جهان، فرهنگی است که در سال های اخیر، جایگاه ویژه ای را کسب کرده است و به عاملی مهم در میزان فروش یک واحد تولیدی تبدیل شده است.

هر چه قدر بسته بندی یک محصول زیبا، مناسب، در برگیرنده مشخصات و معرف محصول و مهم این که مطابق با جنبه ها و خصوصیات روان شناختی خریداران باشد، به همان اندازه، از بازار و فروش خوبی برخوردار خواهد بود.

این امر تا آن جا اهمیت دارد که در بسیاری از موارد بسته بندی زیبا و مناسب محصول، خریداران را مجذوب خود کرده و به مقیاس زیادی مسئله کیفیت را تحت الشعاع قرار می دهد.

در این صورت است که خریدار به راحتی از کالای با بسته بندی ساده و یا نامناسب می گذرد و محصولی را می خرد که از پوشش یا بسته بندی زیبا تری برخوردار باشد، هر چند که از لحاظ کیفیت پایین تر از اجناس دیگر باشد.

در یک کلام، می توان چنین گفت که عامل اساسی در جهت فروش هر چه بیش تر اجناس و کالاهای تولیدی واحدها و فابریکه ها، ایجاد و پیدایش اشکال و روش هایی خاص، جدید و جذاب در ارائه آن محصولات به مصرف کننده گان است حال ببینیم که صنعت بسته بندی، در راستای تحقق اهداف اقتصادی و تولیدی کشورمان، چه نقشی را می تواند ایفا نماید.

کشورمان همواره در تلاش است تا تفاوت بسیار و فاحش بین میزان واردات و صادرات خود را کم کند و تولیدات خود را به منظور رفع نیازهای داخلی و فروش در بازارهای خارجی، افزایش دهد.

اما همان طور که گفته شد، افزایش تولیدات و فروش آن ها در بازارهای جهانی، مستلزم این است که ما صنعت مدرن بسته بندی را وارد کشور کنیم و در تمام زمینه های تولیدی از آن استفاده نماییم.

چنان که می بینیم، میزان صادرات مان به میزان زیادی به نسبت نبود همین صنعت بسته بندی، بسیار ناچیز است و بسیاری اوقات، از محصولات و تولیدات افغانی به خاطر فقدان بسته بندی و پوشش مناسب و معرف، سوء استفاده صورت گرفته و به نام دیگر کشورها، صادر می شوند.

به هر بخشی که در کشورمان نگاه کنیم، خواهیم دید که یکی از عوامل اصلی در ضعف تولیدات و میزان فروش محصولات، نبود بسته بندی مناسب است.

به طور مثال، از بخش زراعت و محصولات زراعتی یاد می کنیم.

متأسفانه اکثر محصولات زراعتی افغانستان، اعم از میوه های خشک و تازه و انواع سبزیجات، به علت نداشتن بسته بندی مناسب و استندرد، علی رغم دارا بودن کیفیتی عالی، با قیمت بسیار نازل به کشورهای دیگر منتقل شده و پس از پروسس و بسته بندی بسیار شیک و مدرن، به نام آن کشورها به ممالک دیگر به خصوص اروپا و آمریکا صادر می شوند و در حالی که محصول افغانی است، سود اصلی را کشورهای دیگر می برند.

البته سکتور زراعت و محصولات زراعتی تنها یکی از مواردی است که بر اثر نبود صنعت بسته بندی، زیان های فراوان دیده است.

جای تأسف این جاست که دولت و ارگان های اقتصادی و تجاری کشور، با وجود اهمیت بسیار زیاد این صنعت، هنوز هیچ کار قابل توجهی در این زمینه انجام نداده اند.

این در حالی است که در بسیاری موارد، این بسته بندی و پوشش مناسب است که تعیین کننده است برای انتخاب خریدار، چرا که اکثرا خریداران، به زیبایی و شیک بودن پوشش محصول اهمیت می دهند تا کیفیت آن.

البته این بدان معنا نیست که بسته بندی مهم تر از کیفیت است.

نه بسته بندی مهم تر از کیفیت نیست، اما این را نیز نباید فراموش کرد که کالای باکیفیت، بدون بسته بندی و پوشش مناسب، در جهان امروز خریداری نخواهد داشت.

بسته بندی در اقتصاد و بازارهای امروزی، از چند لحاظ حائز اهمیت است و در صنعت بسته بندی، معمولا باید این فاکتورها در نظر گرفته شوند.

در اینجا می خواهیم، ضمن بیان این فاکتورها، به تولیدکننده گان داخلی کشورمان این امر را گوشزد کنیم که برای موفقیت در بازارهای داخلی و مارکیت های جهانی، باید این موارد را در بسته بندی محصولات شان در نظر بگیرند و رعایت کنند.

بسته بندی و تولید کننده گان: در اکثر کشورهای توسعه یافته، تولیدات کارخانه جات و واحدها تولیدی با یک سری مشخصات خاص ارائه می شوند که ضمن رعایت صداقت کاری، سلیقه و نظر خریدار را نیز همراه دارد.

مثلا در کشورهای پیش رفته جهان دیده می شود که در بسته بندی محصولی مانند کرم دندان، ضمن زیبایی پوشش کرم دندان، گاهی اوقات در کنار محصول اصلی، یک کرم دندان کوچک تر و یا یک بورس دندان به عنوان هدیه فروشنده به خریدار قرار می دهند و نه تنها از کیفیت و کمیت جنس اصلی کم نمی کنند، بلکه در صدد دست رسی به راهی جهت جذب مشتریان بیش تر می باشند.

اصولا در کشورهای مختلف دنیا، بحثی علمی در مورد مقوله «بسته بندی و تولید کننده گان» مطرح می باشد که صاحبان واحدهای تولیدی می کوشند تا از خود خلاقیت های خاصی، به منظور فروش هر چه بیش تر محصولات خود نشان دهند.

ما نیز باید این را بدانیم که بسته بندی مناسب برای افزایش فروش تولیدات بسیار مهم است و در حقیقت مردم انتظار دارند که اول کیفیت و کمیت جنس، روی پوشش آن درج شده باشد و بعد، کیفیت و کمیت کالا به میزان واقعی برابر آن چیزی باشد که روی جلد یا بسته بندی آن محصولات نوشته شده است.

بسته بندی و مصرف کننده گان: نکته ای که در این جا حائز اهمیت است، آن است که اجناس تولیدی باید در جهت استندردهای خاص مصرفی حرکت کنند و آن چیزی نیست، جز سلایق فردی و معیارهای عامه پسند.

در جایی که حجم وسیعی از اجناس مصرفی وجود دارند، رقابت بین تولیدات بسیار زیاد است و در چنین بازاری، محصولی گوی سبقت را خواهد ربود که از کیفیت خوب و بسته بندی زیبا و متناسب با سلیقه خریداران، برخوردار باشد و در اینجاست که صنعت بسته بندی، مؤثریت خود را نشان می دهد تا جایی که طبق نظر بسیاری از کارشناسان بازار و تجارت، این صنعت را می توان خروجی و عامل اساسی موفقیت واحدهای تولیدی، عنوان کرد.

در این بخش، علاوه بر زیبایی محصول، به مواردی از نظر مقاومت بسته بندی، شکل و هندسه بسته بندی، مشخصات مواد داخل بسته بندی و...

توجه زیادی می شود که خود در جهت آشنایی بیش تر مردم با آن کالا بوده و نیز اطلاعات دقیق روی آن، به بالا رفتن فروش و رضایت خریدار از محصول، کمک به سزایی می کند.

پس به وضوح دیده می شود که بسته بندی کالا و قبول و رضایت مصرف کننده، به عنوان دو رکن جدانشدنی از هم، رونق و افزایش فروش کالاهای تولیدی را به همراه دارد.

بسته بندی و محیط زیست: طبق آمارهای اعلام شده از سوی سازمان های جهانی، هر فرد به اندازه وزن خود در ماه زباله دور می ریزد.

بحث بسته بندی در مقوله محیط زیست از آن جهت اهمیت دارد که خود این مبحث و دور ریختن جعبه ها و پوشش های محصولات، به عنوان کلیدی در جهت باز کردن درهای متعدد اشتغال زایی در نظر گرفته می شود.

در این راستا، بهتر است تا در صنعت بسته بندی، از موادی استفاده شود که قابلیت برگشت و استفاده مجدد را داشته باشند تا بتوان از حجم بالای مواد بازیافتی به منظور مصارف دیگر از جمله صنایع پلاستیک، کودهای کیمیاوی، صنایع لاستیک و...

استفاده نمود.

طبق اطلاعات منتشره در سطح جهان، هم اکنون شرکت های بزرگ تولیدی، می کوشند تا بسته بندی کالاهای خود را به گونه ای انجام دهند که با استفاده از این روش ها، نه تنها از انباشته گی زباله های مدفون شده جلوگیری گردد، بلکه باعث افتتاح و اجرای خطوط تولیدی جدید شود.

بسته بندی و حمل و نقل: در دنیای امروز، پروسه ترانسپورت و حمل و نقل تولیدات، یکی از ارکان اساسی تولید کالا که عبارت از هزینه مواد مصرفی و اولیه، هزینه کارگر و هزینه حمل و نقل می باشند را تشکیل می دهد.

با توجه به اهمیت خاص مقوله حمل و نقل و ترانزیت کالا، صنعت بسته بندی محصولات، ارتباط مستقیم با ترانسپورت آن دارد.

در پروسه تولید کالا، علاوه بر استفاده از موادی با کیفیت بالا، نحوه بسته بندی و شکل و هندسه آن بسیار مهم است و در عملیات بسته بندی گروهی محصول، نقش مهمی را ایفا می نماید.

بدین صورت که هر چقدر اجناس تولیدی در ردیف های چندتایی بیش تری مرتب شوند و کنار هم قرار گیرند، تعداد زیادتری از کالاها به صورت یک جا بسته بندی می شوند و به صورت مجموعه های مرتب، کنار هم قرار گرفته و آماده حمل می گردند.

نتیجه آن، این است که هر مقدار تعدادکالاهای تولیدی در یک مجموعه حمل و نقل بیش تر باشند، هزینه حمل اختصاص یافته بر هر یک از آن ها کم تر بوده ودر نتیجه بازار رقابت بهتری را دارا خواهند بود.

پس به راحتی نقش بسته بندی در حمل و نقل بهتر و در نهایت توسعه اقتصادی کشور را می توان مشاهده نمود.

آری، در دنیای امروز، بسته بندی مناسب و زیبا یکی از ارکان اساسی در تولیدات یک مجموعه تولیدی و موفقیت آن در بازار رقابت بین المللی است.

به جرأت می توان گفت که محصولات کشورمان اگر تا کنون نتوانسته اند که جایگاه مناسبی را کسب کنند و در نهایت هنوز واردات کشور چهار برابر میزان صادرات آن است، یکی از دلایل عمده آن پروسس و بسته بندی غیراستندرد محصولات است.

در بازار امروز، محصولی که بسته بندی و پوشش مناسب نداشته باشد، حتی اگر از کیفیت خوبی هم برخوردار باشد، جایی برای فروش ندارد.

پس چه خوب است که متشبثین و تولید کننده گان افغان، این امر را جدی بگیرند و سعی کنند تا با تولید محصولاتی باکیفیت در پوشش و بسته بندی مناسب و زیبا، به رقابت با محصولات خارجی بپردازند و به سوی جذب بازارهای داخلی و خارجی پیش روند.

گرافیک بسته بندی بحث دیگر که مهم تر هم به نظر می رسد، گرافیک بسته بندی است؛ به طور کلی و همه جانبه برای تحویل به خریدار.

این جا می گویم ”خریدار“ نه مصرف‌کننده.

زیرا گفتن ندارد که وقتی از خریدار صحبت می‌کنیم در تئوری جنبه های متعددی را در نظر می گیریم تا مشتری را به نحوی وادار کنیم که کالای مورد نظر را انتخاب کند.

پس گرافیک است که سهم کلی و نسبتاً همه جانبه دارد.

این تنها زیبایی اولیه یا چاپ تمیز یا جعبه زیبا نیست بلکه کلیتی است شامل طراحی روی بسته بندی در جهت معرفی هر چه جذاب تر.

این جذابیت ظاهری از نکات بسیار مهمی است که سرنوشت فروش کالایی را که در سوپر مارکت قرار دارد و تعداد و نـمونه‌های رقبای آن زیاد است، رقم می‌زند.

فرض کنید در ردیف خمیر دندانها، مسواک‌ها، شـکـلات و نظایر این ها یا در دپوهای وسایل ساختمانی و منزل، بین انواع قوطی های رنگ، در فـروشـگاه های ابزار و یراق و یا فروشگاه‌ های وسایل آرایشی چنین است که گر چه در جریان حمل بحث بر سر بسته بندی است لیکن در واقع چنان که ملاحظه می کنید بحث مهم تر هنر ”ارایه“ کالا است.

به این مثال کوچک توجه کنید: تصور کنید در بخش میوه فروشی یک سوپرمارکت کنار دو سه نوع گوجه فرنگی در کناری یک نوع گوجه فرنگی ببینید که همه به شکل مکعب اما به قیمت سایر گوجه فرنگی ها باشد.

تردید نکنید که نوبت فروش گوجه فرنگی های دیگر پس از فروش آخرین دانه از این نوع خواهد بود.

چرا؟

زیرا غیر عادی و متفاوت با دیگر نمونه های مشابه است و دیگر این که در یک تضاد بصری با آنها است.

مصرف کننده پس از خیره شدن به شکل آن فوری به تکه تکه کردن و خرد کردن آنها در آشپزخانه فکر می کند که می‌تواند جالب و لذت بخش باشد!

اگر این ها را در توری هایی به رنگ بنفش مثلا در ردیف های سه تایی ارایه کرده باشیم هم رنگ مورد پسند خانم ها را مخصوصاً هماهنگ با رنگ گوجه فرنگی ها برگزیده‌ایم و هم تعداد متعارف مورد مصرف چند وعده در کوتاه مدت را.

این کار یعنی روانشناسی در محاسبات کاربردی کالا دیگر حتماً هنر ارایه است نه هنر بسته بندی.

اگر این نوع دید و طراحی بدیع در مورد دیگر کالاها با برچسب های (لیبل) جذاب و کاربردی همراه باشد، پس بحث ما به گرافیک بسته‌بندی کشیده شده است.

اجازه بدهید خاطره‌ای را در این مورد برایتان بگویم: حدود ده سال پیش برای انجام کاری یک هفته ای سفری به استرالیا داشتم.

تصمیم داشتم با یک ساک دستی با وسایل مورد نیاز مختصر بروم و بازگردم.

به اهل منزل هم سپردم توقع سوغاتی و امثال این ها از من نداشته باشند.

فقط یکی از فرزندانم خواست یک کاست ویدیوی فیلم مورد نظرش را بگیرم.

همین.

یکی از علایق من در سفرها (جدای دیدار حتمی از موزه‌ها و گالری‌های هنری که ناگزیر از دیدارشان هستم) مغازه گردی و دیدار از فروشگاه های بزرگ است که اصطلاحاً از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را در آن جاها می‌فروشند.

خوب روز آخر قرار انجام سفارش خرید فیلم مورد نظر شد.

در یک فروشگاه بزرگ پس از گذشتن و یافتن کاست فیلم، همچنان که گشت می‌زدم در قسمت وسایل بهداشتی منزل چیزی در ظاهر نظرم را جلب کرد.

یک لیف حمام بود در نوعی بسته بندی بسیار جالب با طراحی بدیع و لطیف، و جالب تر از آن گرافیک فوق العاده این بسته بندی بود.

هر چه کردم نتوانستم از انتخاب و برداشتن آن خودداری کنم!

در نتیجه هنگام خروج از فروشگاه.

پول یک کاست فیلم و یک لیف حمام را پرداخته بودم.

شب در اتاق هتل که ساکم را برای رفتن به فرودگاه مرتب می کردم بهت زده شده بودم.

ملاحظه کنید: معلم رشته گرافیک به سن و سال من با قصد عمدی نخریدن هیچ چیز، اکنون با یک لیف حمام ساخت ژاپن دارد به وطنش بر می‌گردد.

یک گرافیست ژاپنی لیف حمامی‌ را در جیبم گذاشته و پولش را برداشته است!

جالب تر این که لیف زنانه بود و از اندازه دستهای من کوچک تر و من هرگز از آن استفاده هم نکردم.

این حد یک کار گرافیکی تجاری موفق است برای بسته‌بندی یک کالا.

هنگامی‌ که ردیف خمیر دندان ها، بسته‌بندی شکلات و ...

را مثال می زدم، دقیقاً کانون توجه، گرافیک بسته بندی بود.

بنابر این مایلم توصیه ای به صاحبان کالا که قصد فروش دارند بکنم.

در درجه اول متوجه مرتبه و جایگاه و ارزش کالای خود باشند.

در درجه بعد با آگاهی و گشاده دستی در خصوص طراحی گرافیک کالای خود برخورد کنند.

اگر تولیدکننده هنگام برخورد با موضوع طراحی گرافیک از خود خست نشان دهد یا بی میلی نماید به طور قطع فروش کالایش در بازار با مشکلی مواجه خواهد شد.

پس لازم است صاحبان کالا برای ارایه کالای خود در جستجوی هنرمند‌ترین و آگاه ترین گرافیست های تجاری باشند.

کسی که بر جوانب گوناگون کارهای گرافیکی و روانشناسی کارش مسلط باشد تا بتواند حداکثر هماهنگی های عناصر مناسب معرفی کننده و جذاب ساختن کالا را در منظر خریدار فراهم سازد.

در تلف کردن سرمایه؛ متاسفانه دیده می‌شود بعضی صاحبان و تولیدکنندگان کالا که هم بعضاً ارزش کالایشان بالاست و هم دوام و طول و لزوم استفاده شان، در میان میلیاردها تومان سرمایه گذاری برای مراحل گوناگون تولید و عرضه، هنگام برخورد با جنبه های گرافیکی پروژه کمترین توجه را بدان کرده و گاهی اصلاً آن را نمی‌بینند!

از باب تجربه عرض می کنم یکی از کارهای مرسوم و موثر و اطمینان بخش در رسیدن به گرافیک قوی و موثر و قابل رقابت در بازار، سفارش یک پروژه به چند نفر گرافیست است.

(همراه با پرداخت حق‌الزحمه پیش طرحها) و در نهایت پروژه گرافیک کالا را به دست خبره سپردن تا همین روند را به شکل صحیح تری طی کرده و کار را برایشان به انجام رساند.

خود این نوع رفتار نشان از سطح آگاهی و سلیقه بالاست.

گذشته از این ها تولیدکننده با اتخاذ چنین روشی خود در معرض آموزش و کسب آگاهی قرار می گیرد و بر معیارهای این کار بیشتر آگاه می‌شود و قطعاً روی موارد دیگر تصمیمات و رفتارش در تولید نیز تاثیر می گذارد.

هنگامی‌ که صاحب کالا می خواهد گرافیک کالای خود را (که در این جا مراد بیشتر از همه نوع ارایه آن و به طور اخص نوشتار مورد بحث است) به گرافیست بسپارد، باید به چند نکته اهمیت دهد: مهمترین، این است که به ذهنیت گرافیست بها داده و در غنای اطلاعات مربوط به کالا کوتاهی نکند و حداکثر اطلاعات همه جانبه راجع به آن کالا را در اختیار او قرار دهد.

جالب است بدانید حتی کالاهای باد کرده در انبار با ارائه هنرمندانه گرافیکی با سود بیشتر به فروش می رسد.

با مثالی بر اهمیت هنر گرافیک به ویژه خط‌نوشته‌ها (تایپوگرافی اثر) تاکید می‌کنم.

بارها پیش آمده که ناشران کتب مانده در انبار را با عوض کردن جلد و تهیه روکش نو به فروش مـی رسانند.

ایشان همان محتوای پیشین را با گـرافـیـک که تنها در مورد جلد کتاب اعمال می‌شود به بازار عرضه کرده و غالباً موفق نیز می‌شوند.

اگر بخواهیم به طور ملموس و واقعی ارزش خط نوشته و هنر گرافیک را در جاذبه های بصری کالا درک کرده یا محک بزنیم، کافی است به ویترین کتاب فروشی نظری بیفکنیم.

آن جاست که ارزش های موجود در نوشته ها و تایپوگرافی نمود بیشتری پیدا می‌کند.

همین طور است روزنامه هایی که در کنار یا روی همدیگر در دکه و بساط روزنامه فروشی ها با یـکــدیگـر در رقـابـت هستنـد.

احسـاسـات و انرژی های متفاوتی که از هر کدام از این ترکیبات خـط نـوشته تراوش می کند بستگی به قدرت بصری گرافیکی آنهاست.

ما بدون این که متوجه شویم تحت تاثیر هنر گرافیک کالا قرار می‌گیریم.

گفتم که گرافیست می‌تواند دست در جیب هـمـکارش بکند و چیزی را که اصلاً به درد همکارش نمی‌خورد به او بفروشد!

اکـنـون بـی فایده نمی بینم در مورد چند کلمه ای صحبت کنم.

ابتدا مایلم توجه شما را به نکته ای جلب کنم: ما مردمی‌ هستیم که به کلام اهمیت زیادی می دهیم به شکل کلمه، معنی آن و فعل خواندن برای ما اهمیت دارد.

از این روست که می بینیم در جامعه ما از جایگاه ویژه ای برخوردار است زیرا مردم خوشنویسی و خطاطی را نه تنها می بینند بلکه آن را می خوانند.

دو فعل خواندن و نوشتن همواره در کنار هم و امری مهم تلقی شده است.

یکی از علل این گرایش خاص وجود شعرای ما بوده است.

تعداد، اهمیت و بزرگی شعرای ایران نسبت به کشورهای دیگر بالاتر و برتر است.

زیرا از اساس ما مردمی کلامی هستیم.

اگر در گرافیک خود به این نکته توجه کافی داشته باشیم آن وقت اهمیت نوشته نسبت به تصویر برای ما نقشی تعیین کننده خواهد داشت.

یعنی ما به این نتیجه مـی رسـیم کـه آیا موفق تر نخواهیم بود اگر به نوشته هایمان اهمیت بیشتری بدهیم؟

من فکر می کنم در مقام مقایسه بین طرح های گـونـاگـون گرافیکی روی بسته بندی یک قلم کالای خاص اگر طرحی ساخته شده از نوشته وجـود داشته باشد که البته پرداخت گرافیکی خوبی روی آن شده باشد به میزان زیادی نسبت به بسته های اطراف خود جلب توجه بیشتری خواهد کرد.

یک دلیل آن این است که وقتی شما روی یک نوشته کار گرافیکی انجام می دهید تنها آن را تزئین نمی کنید.

اگر بتوانید در ترکیب بندی آن شکلی بدیع به وجود آورید این ترکیب بندی پدیده بصری خیال انگیزی است از تلفیق تصویر و نوشته با هم.

در این جا در واقع شما دو عنصر بصری مستقل را در هم آمیخته و به یک عنصر بصری تبدیل می‌کنید.

به این معنی که بار گرافیک و تصویر را در نوشته می‌ریزید.