بوته میری گیاهان جالیزی شامل خیار، انواع خربزه، هنداونه و کدو از دیرزمان در ایران و بخصوص در اصفهان و سایر مناطقی که کشت این گیاهان بیشتر معمول می باشد شایع بوده است.
ارشاد و مستوفی پور (1348) می نویسند که بوته میری با پوسیدگی ریشه جالیز اولین بار در سال 1323 به وسیله قوام الدین شریف در اصفهان روی خربزه دیده شده که عملاً از خیلی قبل از آن هم وجود داشته است. بیماری بوته میری احتمالاً در کلیه نقاط کشور بویژه خوزستان، اصفهان، فارس، کرمان، یزد، تهران ، گرمسار، ورامین، کاشان، ساوه، قزوین، همدان ، خراسان، بندرعباس، مازندران، آذربایجان، شیراز و مشهد انتشار داشته و به نام های محلی گوناگون بوته میری، بیماری سبز خشک، داغزدگی، گلوله و آب زدگی معروف می باشد. علوی (1352) خسارت بیماری را 20 تا 25 درصد محصول تخمین زده است. در اصفهان در زراعت های بهاره و کرتی خسارت بوته میری حتی در صد درصد کل بوته های مزرعه نیز برآورد شده است (بهداد، 1359).
آماربرداری هایی که در سال 1355 از 60 مزرعه جالیزکاری در منطقه ورامین و گرمسار به عمل آمد، نشان داد که 35 درصد بوته های طالبی در اثر بیماری از بین رفته بود. در مزارع خیار درصد آلودگی به بیماری تا 25 درصد و در خربزه کاری ها حداکثر تا 12 درصد مشاهده گردید. میزان آلودگی در مزارع هندوانه و کدو در منطقه گرمسار به ترتیب از 3 و 1 تجاوز نکرده بود (اعتباریان، 1357).
نشانه های بیماری
عامل بیماری در تمام مراحل رشد در صورت وجود شرایط مساعد می تواند بوته ها را مورد حمله قرار دهد و سبب مرگ و از پای درآمدن بوته ها شود. در صورتی که عامل بیماری در مرحله گیاهچه گیاه را مورد حمله قرار دهد، محل حمله قارچ باریک و نرم می گردد و گیاه از بین می رود.
در مرحله بعدی رشد، علائم اولیه بیماری روی ریشه تقریباً شبیه به آنچه که در مورد گیاهچه ذکر شد می باشد، ولی پس از مدتی موقعی که بوته ها رشد کردند، بوته های مورد حمله ناگهان پژمرده شده و در حالتی که برگ ها سبز هستند، می خشکند که آن را به اصطلاح سبز خشک می نامند. البته این حالت زمانی روی می دهد که قارچ ریشه بوته را در مقطع عرضی کاملاً اشغال کرده باشد. این عارضه یعنی مردن ناگهانی بوته ها اغلب 2 الی 3 روز بعد از آبیاری روی می دهد، زیرا فراهم شدن رطوبت کافی به رشد و نمو قارچ کمک فراوان می کند و در نتیجه حمله شدید قارچ، آوندها که سبب رسیدن آب و مواد غذایی به گیاه هستند از بین می رود.
میوه ها نیز در صورت قرار گرفتن روی خاک مرطوب مورد حمله قرار گرفته و در ابتدا لکه کوچک، گرد، فرو رفته، آبکی و به رنگ سبز تیره با قطر حدود یک سانتیمتر ظاهر می شود و سپس آلودگی به سرعت پیشرفت کرده و به صورت یک ناحیه وسیع آبکی قهوه ای متمایل به قرمز ظاهر می گردد (اعتباریان، 1357).
میوه های پوسیده خیار در اثر قارچ P. aphanidermatum بوی نامطبوعی ایجاد نمی کند در صورتی که بوی میوه های پوسیده در اثر قارچ P. drechsleri بسیار نامطبوع و زننده می باشد.
عامل بیماری
طبق بررسی های به عمل آمده بیماری سه گونه قارچ از خانواده Pythiaceae و از رده Oomycetes به نام های Phytophthora drechsleri Tucker، Pythium. Aphanidermatum (Edson) و Phytophthora capsici Leonian می باشد.
بنی هاشمی در سال 1348 قارچ P. drechsleri را به عنوان عامل بیماری بوته میری جالیز در شیراز گزارش کرده است. نگارنده هر سه گونه را از روی جالیز در مناطق ورامین، گرمسار و کرج جدا و بیماری زایی آنها را به اثبات رسانیده است که ویژگی های هر سه گونه قارچ در زیر ذکر می شود (اعتباریان، 1357).
ویژگی های قارچ Phytophthora drechsleri Tucker
روئیده کلنی این قارچ روی محیط کشت های مورد استفاده با مقایسه Pythium دارای رشد نسبتاً کند و دارای حاشیه صاف می باشد.
عرض ریسه های جوان بین 5/2 تا 5/9 میکرومتر متغیر است زاویه انشعابات آنها حاده و قائم می باشد. ریسه ها معمولاً یکنواخت هستند. در بعضی اوقات بخصوص در محیط کشت مایع (آب گل) برآمدگی هایی در میسلیوم دیده می شود (شکل 2-5) و به عبارت دیگر رشته های میسلیوم متورم می شوند. اسپورانژهای این قارچ در محیط کشت جامد مثل CMA خیلی کم و دیرظاهر می گردند.
طول متوسط اسپورانژهایی که پر از زئوسپور هستند، در آب گل بین 19 تا 53 و عرض آنها از 11 تا 36 میکرومتر متغیر است. آنها معمولاً به شکل گلابی و یا تخم مرغی می باشند (شکل 2-5). اسپورانژها پاپیل (Papilla) ندارند. قطر ااگون (Oogonium) یا تخمدان قارچ از 19 تا 37 میکرومتر متغیر است.
طول متوسط آنتریدی (Antheridium) یا اندام جنسی نر حدود 46/20 و متوسط عرض آن 3/17 میکرومتر می باشد. شکل آن معمولاً مستطیلی، مستطیلی یا بیضوی است. آنتریدی از نوع آمفیژن است (شکل 2-5). آنتریدی و ااگون پس از 15 روز در محیط کشت هویج آگار مشاهده شده و 2 یا 3 روز پس از ظهور آنها تخم یا ااسپور بوجود می آید. قطر خارجی ااسپور از 16 تا 36 میکرومتر متغیر است و قطر دیواره آنها از 5/1 تا 6 میکرومتر تغییر می کند. دمای بهینه برای رشد قارچ بین 28 تا 32 می باشد و رشد آن از 5/7 درجه سانتیگراد شروع می شود. دمای بیشینه برای رشد قارچ حدود 38 درجه سانتیگراد اسا.
ویژگی های قارچ Phytophthora capsici Leonian
ریسه های قارچ دارای عرض متوسط 45/5 و بین 3 تا 5/7 میکرومتر متغیر است. ریس ها در ابتدا یکنواخت و سپس دارای برآمدگی های نامنظمی می شوند.