دانلود تحقیق تاثیر تنش خشکی برمراحل مختلف جوانه زنی ارقام رایج کلزا

تاثیر تنش خشکی برمراحل مختلف جوانه زنی ارقام رایج کلزا

با توجه به نیاز غذایی کشور به روغن های خوراکی و اهمیت گیاه روغنی کلزا (Brassica napus L.) در تامین کمی و کیفی این نیاز، بررسی عوامل موثر بر جوانه زنی بذر این گیاه که نقش مهمی در استقرار، رشد و عملکرد نهایی دارد، لازم به نظر می رسد .

محدودیت های خاک، تحت عنوان تنش های محیطی به گیاه صدمه می زنند و تنش خشکی یکی از تنش های محیطی رایج در کشور است که بر مراحل مختلف رشد و متابولیزم گیاه اثر می گذارد .

اثر تنش خشکی بر جوانه زنی بذر؛ به رقم گیاهی، پتانسیل اسمزی آب، مدت زمان تنش و مرحله زمانی اثر تنش بستگی دارد
نظر به ضرورت مطالعه شرایط تنش خشکی در اکثر مناطق زراعی کشور و علم بر اینکه مراحل مختلف جوانه زنی، حساسیت های متفاوتی به خشکی دارند، این مطالعه با هدف یافتن زمان دقیق تر تاثیر تنش خشکی در مراحل مختلف جوانه زنی بذر ارقام رایج کلزا که در مناطق مختلف استان فارس ( سردسیری، گرمسیری و معتدله ) کشت می شوند، انجام گردیده است .

معرفی سه رقم انگور متحمل به تنش خشکی در استان قزوین

مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین











چکیده:
خسارت ناشی از گرما و کمبود آب، بر محصولات زراعی و باغی بر کسی پوشیده نیست.

بنابراین در گیاهان زراعی و باغی،مخصوصاً درختان انگور( Vitis vinifera) که دچار شرایط نامطلوب تنشهای آبی میشوند، مقاومت به خشکی از نظر جلوگیری از کاهش عملکرد بسیار مهم خواهد بود.

لذا شناسایی، انتخاب و استفاده از ارقام انگور متحمل در برابر تنش‌های خشکی از موارد بسیار مهم و ضروری در برنامه‌های به‌نژادی انگور میباشد.

این طرح در بهار 1381 با بررسی ارقام بومی انگور استان قزوین شروع شد، که انتخاب بصورت غیر مستقیم و غربال ارقام متحمل به تنش خشکی بر اساس صفات مورفولوژیک بود.

یعنی اینکه کلیه ارقام موجود از نظر صفات سازگار با تنش خشکی موردیررسی قرار گرفته و ارقام دارای صفات سازگار به تنش خشکی گزینش شدند.

بدین منظور طرحی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار طراحی و به مرحله اجرا در آمد، که ارقامی چون بیدانه سفید، بیدانه قرمز، میش‌پستان، شاهانی سیاه، چفته، گوهری، یزندایی، شاهانی پیکانی، یاقوتی، احمدی، سیاه انگور، ملایی سفید، ملایی قرمز، فخری، شاهرودی، صاحبی، مثقالی، شصت عروس، طلایی، عسگری و شل‌انگور شناسایی و یاداشت‌برداری و مطالعات اولیه انجام گرفت که صفاتی چون ظرفیت نسبی آب برگ، قطر برگ، نسبت طول برگ به عرض آن،کرکدار بودن برگ و زمان رسیدن آنها اندازه‌گیری شده و مشاهدات بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که ارقام چفته، سیاه انگور و ملایی از نظر مورفولوژیکی متحمل به تنش خشکی شناخته شدند.که این ارقام می تواند جهت کشت وکار در مناطق کم آب مورد استفاده قرار گیرد.

واژه‌های کلیدی: استرس خشکی، متحمل به خشکی، انگور، Vitis vinifera

مقدمه:
خسارت ناشی از گرما و کمبود آب، بر محصولات زراعی و باغی بر کسی پوشیده نیست.

اهداف این بررسی عبارتند از:
1- بررسی مقدماتی وضعیت مقاومت ارقام بومی انگور استان قزوین به تنش خشکی.

2- انتخاب غیر مستقیم و مورفولوژیک ارقام انگور مقاوم به تنش خشکی
3- تعیین مقاومترین ارقام انگور به تنش خشکی تحت شرایط تنش
زیل‌جی‌وان و همکاران (1981) اولین تحقیق را در مورد تیمارهای آبی انگور انجام دادند.

آنها دریافتند که در رقم چنین ، حداکثر ریشه دهی در منطقه 300 الی 400 میلیمتری عمق خاک بوده و 90% تراکم ریشه از عمقی کمتر از 900 میلیمتری خاک وجود داشت و حداکثر نیاز آبی در مرحله گلدهی و سبزی حبه‌ها بود.

مری‌آکس (1981) رقم انگور گریناچی را توسط 200 لیتر آب آبیاری نمود و طی 6 مرحله از مراحل مختلف رشد، مورد تنش خشکی قرار داد.

تجزیه داده‌های حاصل از اندازه‌گیری تعداد برگ، وزن و مقدار قند حبه‌ها نشان داد که 73% شاخه‌ها و برگها در مراحل اولیه رشد تشکیل میشوند.میزان قند حبه‌ها کاهش یافته و اندازه حبه‌ها کچکتر گردید.

این نتیج در آزمایشهای تأثیر تنشهای خشکی بر فشار اسمزی ارقام هسلینگ و سیلوانر نیز بدست آمد(دیورینگ ، 1984).

ریکی‌آردی و همکاران (1989) واکنش به دمای کانوپی در کلتیوارهای مختلف انگور را در شرایط آب قابل دسترس و بدون آب قابل دسترس بررسی کردند.

دمای تاج پوشه (کانوپی) بوسیله دماسنج مادون قرمز اندازه‌گیری شد.

نتایج حاصله نشان داد که بین شرایط تنش خشکی و عدم تنش خشکی از نظر دمای تاج پوشه اختلاف معنی‌دار وجود داشت ولی بین کولتیوارها از نظر تاج پوشه اختلاف معنی‌داری مشاهده نگردید.

نوری )1989) مشاهده نمود که در بعضی از شرایط استرس خشکی، میزان نسبت فتوسنتز ، وزن مخصوص برگها، مساحت برگ و توده ماده خشک آن کاهش می‌یابد که ارقام ترامینر ، پینوت و مولدووا بسیار مقاوم به استرس خشکی بوده در حالیکه رقم موسکات گامبریسکی خیلی حساس به تنش خشکی بود.

بارابال (1990)از روش واکنش الکتریکی برگ (electerical respons) در آزمایش های تنش خشکی استفاده نمودند .

آنها واکنش برگ را قبل و بعد از تنش خشکی اندازه گیری نمود که رقم کیشمیش مقاوم به تنشهای خشکی بود ه ومیزان واکنش الکتریکی از 9/71% (در شرایط عدم تنش ) به 30% (در شرایط تنش) کاهش یافت .

در حالیکه در رقم آلیاتیکو که حساس به تنش خشکی بود ، واکنش الکتریکی در شرایط عدم تنش خشکی از 1/87% به 9/9% در شرایط تنش کاهش یافت .

پاتاکاس و همکاران (1997) میزان آب ، پتانسیل اسمزی و تورژسانس برگهای رقم ردیتیس را به روش سیکرومتریک اندازه گیری نمود .

او مشاهده نمود که در طول استرس خشکی میزان سیمپلاستیک آب از برگهایی جوان به 78% و در برگهای پیر به 62 % کاهش یافتمواد
مواد و روشها:
این طرح در بهار 1381با بررسی باغات انگور استان قزوین با انتخاب غیر مستقیم و غربال ارقام مقاوم به تنشهای خشکی براساس صفات مرفولوژیک شروع شد.

یعنی اینکه کلیه ژنوتیپهای موجود در استان قزوین از نظر صفات سازگار با تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفته و پایه های دارای صفات سازگار به تنش خشکی گزینش می شوند (عبدمیشانی ،1376) .

بدین منظور طرحی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار طراحی و به مرحله اجرا در آمد ، که از هر رقم 8 بوته انتخاب و صفاتی چون زمان رسیدن (به روز ) ، ضخامت برگ (که به وسیله میکرومتر تا یک صدم میلیمتر همراه با میکروسکوپ اندازه گیری شد) ، محتوی نسبی آب برگ، نسبت طول برگ به عرض کرکدار بدن آن اندازه گیری شده و در تجزیه واریانس وارد شد.

فاکتور رقم، ارقام بومی استان بوده که هر دو بوته به عنوان یک بلوک در نظر گرفته شد.

پس از تجزیه واریانس ، میانگین ارقام از نظر صفات فوق توسط روش دانکن و در سطح 1% و 5% مورد ارزیابی قرار گرفته و افراد برتر از نظر تحمل به تنش خشکی (بطور مرفولوژیک) انتخاب می شوند .

نتایج: پس از تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از اندازه‌گیری صفات مرفلوژیک، ارقام چفته، سیاه انگور و ملایی از نظر مرفولوژیک متحمل به خشکی شناخته شدند.این ارقام دارای ظرفیت نسبی آب برگ بالایی بوده و ونسبت به سایر شرایط نامطلوب محیطی تحمل نسبتا خوبی دارد.

در مناطق کم باران که بارندگی در آنها در اوایل بهار و پاییز صورت میگیرد، رقم چفته از اهمیت بسزایی برخوردار است.

ارقام میتوانند در توسعه کشت و کار انگور در مناطقی که دچار کم آبی و خشکسالی شده اند مورد استفاده قرار گیرند.

مهمترین صفت مناسب این ارقام در مقابله با ماههای کم آب، ضخیم بودن کوتیکول برگهای آنها میباشد که این ارقام را نسبت به سایر ارقام متمایز میسازد.

معمولا پس از پایان برداشت محصولاتی چون گندم، جو و کلزا عملیات آماده سازی برای کشت سال زراعی بعد آغاز گردیده و این امر در صورت آماده بودن شرایط معمولا از اوایل مرداد ماه شروع می شود.

مهمترین عامل در این زمینه آب و نزولات آسمانی است و تحلیل حاضر که با همکاری کارشناس مسئول طرح و برنامه مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان گنبدکاووس تهیه شده برپایه آن رقم خورده است.

متأسفانه کاهش شدید بارندگی از مرداد ماه 86 که تنها در روزهای 20 و 27 مرداد و مجموعاً 8.2 میلی متر اتفاق افتاد و با گرمای شدید هوا که 25 روز از آن با گرمای شدید بالای 35 درجه همراه بود و حتی 9 روز از آن به بیش از 40 درجه رسید، باعث شد تا میزان تبخیر به 224 میلی متر برسد که حدود 28 برابر بیش از بارندگی بود.

در شهریور ماه نیز هیچگونه بارندگی رخ نداد اما میزان تبخیر به 185 میلی متر رسید تا زمین، خشکی بیشتری را تجربه کند.

با شرایط موجود کشت محصولاتی چون گندم، جو و کلزا به شدت به تاخیر افتاده و تنها پس از اولین بارش موثر که در 12 آذر ماه به میزان 18.3 میلی متر اتفاق افتاد آماده سازی و شخم اراضی آغاز و کشت گندم و کلزا و جو به طور رسمی از حدود 20 آذر ماه آغاز گردید که برای کلزا بسیار دیر هنگام بود و پیش بینی کشت حدود 20 هزار هکتار کلزا عملا به حدود 9 هزار هکتار عقد قرارداد و حدود 8 هزار هکتار کشت منجر شد و گندم و جو نیز علی رغم مقاوم بودن نسبت به کلزا چون با تاخیر بیش از یک ماه مواجه شده بودند عملا در یک شرایط استرس زا کشت صورت گرفت.

متأسفانه شرایط ذکر شده با آغاز سرمای شدید هوا از 28 آذر ماه و با رسیدن دما به زیر صفر درجه و دی ماه اوج شرایط سخت و یخبندان مزارع بود که از چهارم دی ماه شروع و در هفدم دی ماه با 12.4 درجه زیر صفر به اوج خود رسید.

24 روز از دی ماه با شرایط دمای زیر صفر همراه بود و این شرایط به طور متوالی تا هشتم بهمن ماه نیز ادامه داشت و مجدداً از 12 بهمن با آغاز دوره جدید سرما و بارش برف، شرایط برای رویش محصولات بسیار سخت تر از پیش شد به طوری که فقط سبز شدن گیاهانی چون: گندم، جو و کلزا حدود 25 روز طول کشید و حدود 25 روز نیز رشد گندم و جو متوقف و حتی تا بیش از 90 درصد از مزارع کلزای شهرستان عملا از حیض انتفاع خارج شده و شخم زده شوند تا باز هم به امید تولید گندم در شرایطی سخت تر و حتی در اواسط بهمن ماه مجدداً به زیر کشت گندم بروند.

در یک کلام می توان گفت: حدود 50 روز از عمر مفید گندم و جو به دلیل کاهش بارندگی اولیه و سرمای شدید از دست رفت و در این مدت به دلیل کندی و توقف رشد و سرمازدگی، گسترش ریشه در خاک کاهش یافت.

از اواخر بهمن ماه تا دهه اول فروردین 87 با گرم شدن و افزایش تدریجی دما که با افزایش شاخص سطح برگ همراه بود وزش بادهای گرم و خشک نیز آغاز و این امر باعث افزایش میزان تبخیر و تعرق و در نتیجه مواجه شدن زراعت ها با تنش خشکی شد.

بررسی های به عمل آمده در دهه اول فروردین 87 و بالاخص روزهای 11 و 12 فروردین نشان داد که خاک زراعی مناطق دیم شمال شهرستان تا عمق بیش از 10 سانتی متر از رطوبت تخلیه شده و حجم زیادی از ریشه های گندم، جو و کلزای باقیمانده در محیط خشک و غیرفعال قرار داشت که این امر بانضمام کاهش گسترش ریشه ها در خاک (به دلیل سرمازدگی) این محصولات بیشتر تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفتند.

باید توجه داشت که درحال حاضر تنش خشکی به جایی رسید تا دوره مراحل مختلف رشد مانند پنجه زنی و تولید بندهای ساقه کوتاه شده و بیشتر مزارع در مرحله ابتدای خوشه دهی (Booting) و یا اواسط، خوشه دهی قرار گیرند.

این شرایط دست به دست هم داده اند تا در وضعیت فعلی در فروردین ماه 87 تاکنون کمتر از 10 میلی متر بارندگی داشته باشیم.

این درحالی است که در فروردین ماه چهار روز دمای بالای 30 درجه را شاهد بودیم و در اغلب روزها نیز از 20 درجه سانتی گراد کمتر نبوده است و طی این مدت میزان تبخیر نیز به حدود 65 میلی متر رسیده است.

در شرایط حاضر پیش بینی می شود تنش خشکی در مناطق مختلف شهرستان اثرات زیر را به جا گذارد: 1-غرب و شمال غرب گنبد کاووس: بوته ها کوتاه مانده، دچار سوختگی شدید برگ شده و به مرحله خوشه دهی نزدیک شده اند.

2- دیم شمال و شمال شرق گنبد کاووس: زرد شدن و خشک شدن برگ های تحتانی بوته های گندم و جو شدت خواهد یافت که در صورت تداوم این تنش باعث کوچک شدن خوشه ها و کاهش تعداد دانه در خوشه خواهد شد، ضمن اینکه در کلزا نیز باعث کوتاه شدن دوره گلدهی و شاخه دهی خواهد شد.

3- دیم بخش هفت: احتمال خشک شدن بوته های گندم و جو قبل از خوشه دهی وجود دارد.

تمامی این عوامل باعث شده تا بگوئیم زنگ خطر برای زراعت های مختلف گندم و جو و کلزا به صدا درآمده است.

متأسفانه علی رغم تمامی تمهیدات به عمل آمده و تنش پرسنل جهاد کشاورزی و کارگزاران بیمه بانک کشاورزی استقبال چندانی از بیمه محصولات کشاورزی به عمل نیامده و در سال زراعی جاری میزان اراضی بیمه شده حدود 70درصد نسبت به سال زراعی قبل کاهش نشان می دهد.

هم اکنون این نگرانی وجود دارد که با وقوع خشکسالی پس از سرمازدگی چه مرجعی از کشاورزان حمایت خواهد کرد.