دانلود مقاله تغذیه

تاریخچه تغذیه

تا اوایل قرن نوزدهم مفهوم غذاخوردن فقط پرکردن شکم بود و احساس گرسنگی بشر را وادار می‌کرد تا آنچه را در دسترس خود می‌دید بدون توجه به کمیت و کیفیت آن مصرف کند.

شهرنشینی و تشکیل اجتماعات باعث ایجاد تغییرات زیادی در طرز تغذیه بشر شده است.

اولین اجتماعات و شهرها در بین‌النهرین، آسیای باختری، مصر و یونان بوجود آمدند.

شهرنشینهای اولیه کشاورزی و دامپروری را به خوبی می‌دانستند و برای تغذیه خود از محصولات متنوع استفاده می‌کردند.ایران نخستین کشور جهان است که انسان اولیه در آن به کشاورزی و پرورش دام پرداخته است.

(دو تن از متخصصین به نامهای آرتور کیت و دکتر ارنست هرتسفیلد در کتابی به نام صنایع ایران ثابت کرده‌اند که کشاورزی و تمدن از فلات ایران شروع شده است).

در حفاریهایی که در بعضی از نقاط ایران نظیر شوشتر، دامغان ، تخت جمشید و تپه سیلک کاشان به عمل آمده نشان می دهد که تاریخ کشاورزی در ایران متجاوز از 6000 هزار سال است .

تاریخچه تغذیه در یونان نشان می‌دهد که مردم یونان باستان برای تغذیه اهمیت زیادی قائل بودند و این جمله به آنان منسوب است که : " برای تقویت روح هرگز جسم را نباید فراموش کرد و باید مردم را با ورزش و غذای مناسب تربیت کرد ." شواهد نشان می‌دهد که در زمانهای قدیم مردم یونان بیشتر از گیاهان تغذیه می‌کردند و مصرف گوشت گوسفند، پرندگان، شکر، لبنیات و ماهی نیز در بین بعضی از طبقات اجتماع معمول بوده است.

همچنین روغن زیتون را بسیار دوست داشته و مصرف می‌کرده‌اند.

در روم قدیم مردم کشاورزی می‌کردند و از غلات، بقولات و میوه و بعضی از انواع سبزیها تغذیه می‌کردند.

غلات غذای اصلی آنها را تشکیل می‌داد و مصرف گوشت منحصر به طبقه اشراف بود.

در دورانهای بعد یعنی پس از استقرار امپراطوری در روم وضع تغذیه مردم تغییر کرد و رومیان بعد از فتوحات مختلف از تغذیه مردم سرزمینهای فتح شده تقلید کرده و در این راه جانب افراط می‌پیمودند.

البته این طرز تغذیه مربوط به طبقات مرفه و اعیان بود درحالیکه مردم عادی تغذیه ساده‌ای داشتند.

در این زمان حتی کتب آشپزی نیز در روم منتشر شده که کتاب Deipnosphistae اثر Athenaeus در قرن دوم میلادی چاپ شده و طرز تهیه غذاهای گوشتی، سبزیها و اطلاعات دیگری در آن شرح داده شده است.

در مورد رژیمهای غذایی آغاز پیدایش آن به لوحه ای متعلق به سال 1900 قبل از میلاد مسیح در ناحیه سومر مربوط میشود که در آن برنامه غذایی یک کودک نوشته شده و در حال حاضر در موزه باستان شناسی استانبول نگهداری میشود .

طی دورانهای مختلف تاریخ و از دیدگاه مذاهب گوناگون، رژیمهای غذایی حائز اهمیت بسیار بوده و در بسیاری از کتب مذهبی مطالبی در زمینه تغذیه در دوران بارداری، شیردهی و روزه منعکس شده است.

بقراط غالباً نصایح و توصیه‌هایی در زمینه مصرف یا عدم مصرف بعضی از غذاها به بیماران خود می‌کرده است و اکثر پزشکان یونان باستان رژیم درمانی را به عنوان بخش مهمی از معالجه بیماریها بکار می‌بردند.

زکریای رازی که از دید عده زیادی پدر علم تغذیه و رژیمهای غذایی کودک شناخته شده توصیه‌های مختلفی در زمینه رژیمهای غذایی دارد.

همچنین در کتاب حفظ الصحه اثر اسرف بن محمد در زمینه تغذیه و رژیم در دوران مختلف زندگی مطالبی سودمند عنوان شده است.

با وجود اهمیت زیاد این رشته در حفظ سلامت انسان از گذشته تا حال داشته ، ولی تا سالهای پایان وضعیت زندگی استاد درجنگ جهانی اول هیچ سازمانی که رسما در این زمینه فعالیت کند وجود نداشت ، تا اینکه در سال 1917 نخستین انجمن مربوط به رژیم دانان توسط گروهی از کارشناسان تغذیه آمریکا تاسیس شد .

این انجمن برای اولین بار مجله علمی رژیم شناسان را در سال 1925 منتشر کرد .

و به تدریج دامنه فعالیت خود را در زمینه مدیریت خدمات غذایی مراکز تغذیه توسعه داد .

علوم تغذیه
هدف :
«علم تغذیه مجموعه وسیعی از اطلاعات و دانش‌ بشری است که به ارتباط بین غذا و سلامتی موجود زنده می‌پردازد و با عواملی مانند بیولوژی، بیوشیمی، علوم رفتاری، علوم اجتماعی و بهداشت ارتباط دارد.

ماهیت:
به عبارت دیگر علم تغذیه یک علم چند بعدی است و به همین دلیل دانشجوی این رشته باید اطلاعات جامع و گسترده‌ای در زمینه بیوشیمی ، بیولوژی، جامعه‌شناسی ، روانشناسی، بهداشت و شیمی مواد غذایی داشته باشد تا بتواند مهارتهای لازم را کسب کند.

مهارتهایی که به دو بخش عمده رژیم درمانی و تغذیه جامعه تقسیم می‌شود.

یعنی کارشناس این رشته هم باید بتواند که رژیم غذایی مناسب را برای درمان بیماری‌های مختلف ارائه دهد و هم توانایی شناسایی مشکلات تغذیه جامعه را داشته باشد و سپس بر اساس مشکلات موجود، برنامه‌های غذایی لازم را طراحی ، اجراء نظارت و ارزشیابی کند.

همچنین ارتقای ارزش غذایی مواد غذایی مانند کنسرو ، کمپوت و ...

که در صنایع غذایی ایجاد می‌شود.

بر عهده کارشناس این رشته است»
«در رشته تغذیه به رژیم درمانی ،‌اصول علم تغذیه، ارزش مواد غذایی و نحوه تغذیه مناسب برای حفظ سلامت بدن پرداخته می‌شود.

اصول علم تغذیه بررسی می‌کند که چه فرآیندی روی مواد غذایی خورده شده انجام می‌گیرد تا جذب یا دفع شود و رژیم درمانی نیز نوع رژیم غذایی لازم در بیماری‌های مختلف را مشخص می‌کند، چون در برخی از بیماری‌ها، بعضی از مواد غذایی باید حذف شده و یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد مثل بیماری گواتر که از کمبود ید ایجاد می‌شود.»
بدون شک تشخیص بیماری مهمترین و اصلی‌ترین مسوولیت یک پزشک است اما آیا پزشک وقت و یا حتی دانش لازم را برای تعیین یک برنامه غذایی مناسب دارد؟

آیا در زمینه احتمال تداخل دارو و غذا اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار می‌دهد؟

به اعتقاد کارشناسان تغذیه ، این وظیفه یک متخصص تغذیه است که اطلاعات فوق را در اختیار بیمار قرار دهد.

به عبارت دیگر هر پزشکی پس از تشخیص بیماری باید بیمار را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا او با توجه به نوع بیماری و داروهای تجویز شده ، رژیم غذایی لازم را تعیین کند.

خانم رحمانی با اشاره به همین مساله می‌گوید:
«یک پزشک آشنایی کاملی با غذا و نیازهای تغذیه‌ای ندارد چون در طی تحصیل فقط 2 واحد در این زمینه می‌گذراند.

برای همین گاهی اوقات داروهایی که تجویز می‌شود تداخل غذا و دارو ایجاد می‌کند برای مثال مصرف داروی ضدبارداری، روی اسیدفولیک که یکی از ویتامین‌های گروه B است، تاثیر می‌گذارد و اگر به این مساله توجه نشود و مواد غذایی لازم در برنامه غذایی زنانی که این دارو را مصرف می‌کنند،‌گنجانده نشود، فرد دچار نوعی کم‌خونی می‌گردد.

گرایش‌های مقطع لیسانس:
«رشته تغذیه دارای دو گرایش عمده است که عبارتند از : الف) تغذیه گروههای مختلف جامعه مانند سالمندان ، معلولین و کودکان و نوجوانان ب) تغذیه بالینی که شامل تغذیه و مشاوره غذایی بیماران بستری و سرپایی می‌شود.

آینده شغلی، بازار کار ، درآمد:
وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به تازگی تصویب کرده است که فارغ‌التحصیلان لیسانس تغذیه با 3 سال سابقه خدمت در بیمارستان می‌توانند مرکز مشاوره تغذیه دایر کنند.

همچنین فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند در بیمارستانها، مراکز بهداشت، مراکز تحقیقاتی مثل انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور فعالیت نماید»
آزاده نجارزاده نیز در مورد فرصت‌های شغلی این رشته می‌گوید: «تا چند سال پیش فارغ‌التحصیلان رشته تغذیه حتی در بیمارستانها جایگاه مشخص و تعیین‌شده‌ای نداشتند اما در چند سال اخیر بخصوص از زمانی که به کارشناسان تغذیه اجازه مطب داده شده، این رشته در بیمارستانها هویت و جایگاه تازه‌ای پیدا کرده است.

اما متاسفانه هنوز در بین پزشکان نقش و اهمیت کارشناسان این علم روشن نشده است.

در حالی که باید همکاری تنگاتنگی بین پزشکان و متخصصان تغذیه وجود داشته باشد و در واقع هرجا که یک پزشک متخصص غدد، قلب و عروق و یا کلیه حضور دارد، باید در کنارش یک متخصص تغذیه باشد.

چون پزشک فقط لیست غذاها یا مواد غذایی که بیمار نباید بخورد، تعیین می‌کند اما کارشناس تغذیه می‌گوید که یک بیمار چگونه و چقدر باید بخورد تا هم مواد غذایی مورد نیاز به بدنش برسد و هم رژیم غذایی را حفظ کند» دکتر شاگر حسینی نیز در مورد اهمیت مراکز مشاوره تغذیه می‌گوید: «معمولا یک پزشک فرصت لازم را برای ارائه برنامه غذایی مشخص به بیمار ندارد.

برنامه‌ای که تعیین کند در 24 ساعت یک بیمار چه غذاهایی را باید مصرف نماید تا پروتئین، کالری و ویتامین مورد نیاز را دریافت کند.

حتی بعضی از بیماری‌ها را که پزشک برای معالجه آنها به دارو متوسل می‌شود، می‌توان با یک رژیم غذایی مناسب درمان کرد.

برای مثال بعضی از آلرژی‌ها فقط با حذف برخی از مواد غذایی که بیمار به آنها حساسیت دارد، درمان می‌شود.

اما پزشک به جای شناسایی مواد غذایی مورد نظر، با دادن کورتون یا آنتی‌هیستامین بیماری را مهار می‌کند.» وی همچنین در مورد عرصه کاری فارغ‌التحصیلان این رشته می‌گوید: «فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در شبکه‌های بهداشتی جهت پیشگیری از بیماری‌ها فعالیت کنند مثلا به مادران باردار برنامه غذایی مناسب را آموزش می‌دهند تا فرزندان سالم به دنیا آورده و بتوانند آنها را به راحتی شیر دهند.

همچنین در بیمارستانها، هتل‌ها ،‌مهدکودک‌ها ، هواپیمایی و هرجای دیگری که به گروهی از افراد جامعه تغذیه داده می‌شود ، حضور متخصص تغذیه ضروری است و حتی در مدارس بخصوص دبیرستانهای دخترانه باید یک مشاور تغذیه حضور داشته و جوابگوی مشکلات تغذیه‌ای نوجوانان باشد.» مینا طباطبائی نیز در همین زمینه می‌گوید: «فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند در کارخانجات تولید مواد غذایی ، اداره استاندارد مواد غذایی، مراکز تحقیقاتی پزشکی مثل مراکزی که بر روی بیماری‌های غدد تحقق می‌کنند و یا اداره تغذیه وزارت بهداشت فعالیت نموده و یا به عنوان مشاوره رژیم درمانی جذب ورزشگاهها شود.

البته در حال حاضر بازار کار زیادی در تهران برای فارغ‌التحصیلان این رشته وجود ندارد ولی در شهرستانها فرصت‌های شغلی مناسبی برای کارشناسان این رشته موجود می‌باشد.» توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه : توانمندی در دروس زیست‌شناسی و شیمی از ملزومات این رشته می‌باشد.

رشته تغذیه یک رشته خدماتی است و دانشجوی این رشته باید روحیه داشته باشد.

به همین لحاظ صبر و حوصله از ویژگی‌ دانشجویان موفق این رشته است .

همچنین از آنجا که این رشته ، علمی پویاست، داشتن مطالعه پیگیر و مستمر در این رشته بسیار مهم است.

از آنجا که این اطلاعات صرفا با مطالعه بدست می‌آید و هیچ‌جا تدریس نمی‌شود، دانشجو باید اهل تحقیق باشد.

کارشناس تغذیه با مشاوره سروکار دارد و به همین لحاظ باید روابط اجتماعی خوبی داشته باشد.

به همین خاطر آشنایی با علم روانشناسی هم به این دانشجویان توصیه می‌شود.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر: امکان ادامه تحصیل تا حد دکتری فراهم است.

رشته‌های مشابه و نزدیک به این رشته : «رشته تغذیه علم طولانی کردن عمر انسانها است و رشته علوم و صنایع غذایی در جهت طولانی کردن عمر غذاها قدم بر می‌دارد.

یعنی موضوع علوم و صنایع غذایی ارتقای کیفیت غذاها و نحوه نگهداری مواد غذایی می‌باشد» وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر: «بر اساس تحقیقاتی که انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور انجام داده است،‌مشکلات تغذیه‌ای در جامعه ما بیشتر ناشی از عدم شناخت می‌باشد.

یعنی بیشتر مردم ما توانایی خرید مواد غذایی مورد نیاز را دارند اما نمی‌دانند چه باید بخورند.

برای مثال مردم شناخت لازم را در مورد ارزش غذایی نوشابه‌های موجود در بازار ندارند به همین دلیل به جای خرید ماءالشعیر که انواع ویتامین‌های B را دارد، کوکا می‌خرند که فقط مواد قندی داشته و حتی ویتامین‌های B موجود در روده را نیز از بین می‌برد و حال این وظیفه کارشناس تغذیه است که اطلاعاتی از این دست را در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار دهد.

در قسمت تغذیه بالینی نیز یک کارشناس تغذیه ، وضعیت تغذیه را برای پیشگیری از بیماری‌ها و یا درمان آنها اصلاح می‌کند یعنی پس از این‌که پزشک نوع بیماری را تشخیص داد باید بیمار را به کارشناس تغذیه ارجاع دهد تا به او رژیم غذایی مناسب داده شود چون برای بسیاری از بیماری‌ها مثل بیماری‌های قلبی، عروقی، کلیوی ، دیابت و آسم رژیم غذایی خاصی وجود دارد» دانستنی هایی از تغذیه رژیم غذایی و مراقبت تغذیه ایی امری بسیار ضروری مهم است که باید به آن توجه شود تا : 1 .

سلامت بدن حفظ شود.

2.

بیماریهای که در اثر سوء تغذیه بوجود می آید پیشگیری شود.

3.

قدرت روحی و جسمی حفظ شود.

تحقیقات نشان داده است افرادی که از عمر طولانی تری بر خوردارند دارای خصوصیات زیر هستند: هر روز بطور مرتب صبحانه می خورند.

در هر وعده حجم غذای کمی مصرف می کنند.

همواره وزن ثابتی دارند.

میوه و سبزی در برنامه غذایی روزانه آنها وجود دارد.

چربی و مواد غذایی چرب کمتر مصرف می کنند.

از مصرف نمک و مواد غذایی شور به مقدار زیاد خودداری می کنند.

چگونه می توانید یک برنامه غذایی مناسب داشته باشید: ابتدا باید بدانید که از چه مواد غذایی و به چه مقدار بخورید تا سلامتی خود را حفظ کنید.

بطور کلی نیازهای غذایی بدن شامل انرژی، پروتئین، چربی ، ویتامینها، مواد معدنی و آب است.

1- قندها و مواد نشاسته ایی : با افزایش سن، سوخت و ساز مواد قندی و نشاسته ایی کاهش می یابد و تحمل بدن نسبت به قندها تغییر می کند.

مواد قندی و نشاسته ایی به مقدار زیاد و به عنوان منابع اولیه و مهم انرژی برای بدن مورد نیاز هستند.

بیش از نیمی از انرژی بدن از مواد نشاسته ایی مثل برنج، نان ، غلات و حبوبات تامین کنید.

سبزیها، دانه ها و میوه علاوه بر اینکه مواد قندی هستند ویتامین و فیبر نیز دارند.

غلات سبوس دار و نان های تهیه شده از آرد سبوس دار حاوی فیبر بالایی هستند .

بهتر است از این مواد استفاده کنید.

2- پروتئین : محل ذخیره پروتئین عضلات هستند.

مقدار پروتئین بدن در دوره سالمندی کم می شود.

بنابراین در این دوره پروتئین بیشتری مصرف کنید.

سوء تغذیه پروتئین به سیستم دفاعی بدن آسیب می رساند.

و بدن را مستعد ابتلاء به بیماری می کند.

گوشتهای کم چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ، فرآورده های لبنی بدون چربی یا کم چرب غلات و حبوبات از منابع کم کالری و با کیفیت بالای پروتئین می باشند.

مصرف 3-2 بار ماهی در هفته می تواند خطر ابتلاء به بیماریهای قلبی و آلزایمر را کاهش دهد.

3- چربی با افزایش سن، بر مقدار چربی بدن افزوده می شود.

مصرف زیاد چربی باعث افزایش خطر ابتلاء به چاقی ، بیماریهای قلبی، عروقی، فشارخون بالا، دیابت و برخی از سرطانها میشود.

محدودیت شدید در مصرف چربی باعث کمبود مواد مغذی و کاهش وزن شود.

روغن های گیاهی و مایع ( زیتون، کلزا، ذرت، گلرنگ ، سویا ، گردو، کنجد، آفتاب گردان ) استفاده کنید.

توجه : مصرف گوشت قرمز به علت چربی پنهان محدود نمائید.

چربیهای قابل رؤیت گوشت را تا حد امکان قبل از پخت و مصرف جدا نمائید مواد غذایی با چربیهای بالا مثل کله پاچه، مغز، دل و قلوه اجتناب کنید.

مصرف سوسیس ، کالباس و همبرگر را به حداقل برسانید.

پوست مرغ را قبل از پخت و مصرف جدا کنید.

از حبوبات و غلات سبوس دار بیشتر استفاده کنید.

مصرف غذاهای سرخ شده را تا حد امکان کاهش دهید.

بیشتر از غذاهای آب پز و بخارپز استفاده کنید.

بیشتر از 5-4 تخم مرغ در هفته چه به تنهایی و چه داخل کوکو مصرف نکنید.

میوه و سبزیجات تازه را حتما" در برنامه غذایی داشته باشید.

8 لیوان مایعات روزانه بنوشید.

مصرف منظم اسید چرب امگا 3 می تواند شما را در مقابل بیماریهای قلبی، سکته های قلبی محافظت کند.

ماهی ها بیشترین اسدی چرب را دارا هستند و مصرف حداقل 2 بار در هفته توصیه می شود.

5- ویتامین ها : با افزایش سن میزان برخی از ویتامینها در بدن کاهش می یابد.

ویتامین های ب ، د، ث، ای، آ از جمله ویتامینها هستند.

ویتامین های گروه ب : این گروه ویتامینها در کاهش خطر بیماریهای قلبی و عروقی مؤثرند.

این ویتامینها در انواع گوشتها، جگر گوساله ، تخم مرغ، شیر وفرآورده های لبنی ، حبوبات، غلات سبوس دار، به مقدار کمتر در میوه ها و سبزیها دارای برگ سبزتیره تر وجود دارد.

با بالا رفتن سن جذب ویتامینها کاهش می یابد.

کمبود ویتامین ب 1 : در بیماران قلبی که مصرف مزمن دیورتیکها ( ادرار آور ) را دارند بیشتر دیده می شود.

بلغور جو، تخمه آفتابگردان از منابع خوب ویتامینها هستند.

جذب ویتامین ب 6 : با بالا رفتن سن کاهش می یابد.

مصرف این ویتامین در کاهش خطر بیماریهای قلبی و عروقی و سکته قلبی موثر است.

این ویتامین در بهبود حافظه و کارکرد ذهنی نیز مؤثر است.

جگر گوساله، سیب زمینی، موز، عدس، اسفناج از منابع خوب ویتامین است.

کمبود ویتامین ب 12 و اسید فولیک : باعث سوء تغذیه پروتئین می شوند که در دوران سالمندی شایع است.

ویتامین ب 12 در خون سازی و سلامت سیستم عصبی ضروری است.

بیمارانی که مبتلا به ورم معده هستند مستعد کمبود این ویتامین هستند.

گوشت قرمز، ماهی، تخم مرغ، و لبنیات از منابع این ویتامین هستند.

اسیدفولیک برای پیشگیری از تصلب شرائین ،‌ افسردگی ، و سایر اختلالات عصبی و شناختی مثل آلزایمر در سالمندان شدیدا تاکید می شود.

می توانید از جوانه گندم، لوبیای قرمز، اسفناج، کلم بروکلی، جگر گوساله و مرکبات جهت تامین اسیدفولیک بدن استفاده نمائید.

جوانه غلات و حبوبات مانند جوانه گندم، جوانه عدس، جوانه ماش، سرشار از ویتامینهای گروه ب و ث است.

ویتامین د : با افزایش سن، میزان ویتامین د در بدن سالمندان کاهش می یابد.

از یکطرف دریافت ویتامین د کاهش می یابد و از طرف دیگر ساخت ویتامین د در پوست سالمندان کمتر می شود.

برای تامین ویتامین د ، هر روز در مقابل نور مستقیم خورشید قرار بگیرید.

توجه : نور خورشید از پشت شیشه تاثیر ندارد.

قرار گرفتن در نور آفتاب در نواحی دستها، بازوها و صورت به مدت 15-5 دقیقه در روز حداقل 2- 3 بار در هفته سبب تولید ویتامین د کافی در پوست می شود.

ویتامین د در حفظ توده عضلانی هم موثر است.

منابع خوب غذایی : شیر غنی شده با ویتامین د – روغن ماهی،‌انواع ماهی، تخم پرندگان و جگر گوساله .

ویتامین ث : این ویتامین در بهبود زخمها، کمک به ترمیم عضلات ،‌جلوگیری از آسیب بافتها کمک می کند.

باعث افزایش جذب آهن از مواد غذایی می شود.

در صورتیکه در شرایط استرس و شرایط بحرانی ( بلایای طبیعی )، سیگار می کشید به ویتامین ث بیشتری نیاز دارید.

ویتامین ث در انواع میوه ها، سبزیهای تازه مانند گوجه فرنگی، پرتقال، کیوی ، کلم، گل کلم، توت فرنگی، هندوانه، طالبی، ساقه سبز،‌ پیازچه و فلفل سبز وجود دارد.

ویتامین ث در پیشگیری از بیماریهای قلبی، سرطان،‌آب مروارید، پیری ،‌بیماریهای ریوی، کاهش فعالیت ذهنی،‌بیماریهای مزمن و در افزایش ایمنی بدن نقش مهمی دارد.

ویتامین ای : اثر مهمی در پیشگیری از بیماریهای مزمن ( آترواسکلرور ) سرطان،‌ آرتریت،‌آب مروارید و آلزایمر ) دارد.

این ویتامین در جوانه گندم،‌ مغزها ‌(‌تخمه آفتابگردان ، گردو، فندق ) دانه های میوه ها، غلات سبوس دار،‌سبزیهای دارای برگ سبز تیره، روغنهای گیاهی، زرده تخم مرغ،‌ جگر،‌چربی شیر و میگو وجود دارد.

ویتامین آ : برای بینایی ، رشد،‌فعالیت سیستم ایمنی بدن ضروری است.

غنی ترین منابع غذایی : جگر، هویج، زرده تخم مرغ، اسفناج ،‌گلابی، انبه ،‌هلو و جعفری است.

مواد معدنی : در دوران سالمندی به کلسیم،‌آهن – روی و منیزیم نیاز دارند.

کمبود مواد مغذی باعث شدید شدن بیماریها در سالمندان می شود.

کلسیم: چون در سن بالا جذب کلسیم کاهش می یابد بنابراین باید لبنیات مثل شیر- ماست- پنیر- دوغ- کشک- بستنی- کلم – قلم گوساله- لوبیای سویا و ساردین با استخوان استفاده شود، چون غنی از کلسیم هستند.

برای کلیه زنان بالای 50 سال که تحت درمان با استروژن نیستند و همه افرادیکه بالای 65 سال دریافت مکمل روزانه کلسیم ضروری و مفید است.

آهن: کمبود آهن موجب کم خونی، احساس خستگی و ضعف می گردد.

نیاز مردان و زنان سالمند به آهن یکی می باشد.

آهن در انواع گوشت ها، جگر، گاو، گوساله، زرده تخم مرغ، حبوبات (عدس ) سویا، مغز ( تخمه آفتابگردان – پسته – بادام و ...

) غلات سبوس دار، میوه های خشک ( کشمش – مویز- انجیر- توت خشک- برگه زردآلو )‌و سبزیهای برگ تیره ( انواع سبزی خوردن و جعفری ) وجود دارد.

برای جذب بهتر آهن موجود در سایر مواد غذایی بهتر است میوه و سبزیهای سرشار از ویتامین ث مصرف شود.

روی : کمبود روی باعث بی اشتهایی، کاهش حس چشایی، افسردگی ، کاهش تمرکز، کاهش مقاومت بدن در مقابل مشکلات بینایی، عفونتها، کندی ترمیم زخمها می شود.

پس بهتر است انواع گوشت ها، جگر،‌تخم مرغ، شیر و فرآورده های آن، غلات سبوس دار، مغزها،‌ حبوبات (عدس) سبزیهای سبز تیره و زرد تیره و نخود مصرف شود.

منیزیم : باعث استحکام و مقدار توده عضلانی بدن نقش دارد و کمبود آن در سنین سالمندی شایع است و مواد غذایی که حاوی منیزیم هستند عبارتند از : سویا- سبوس گندم- جو- دانه- آجیل- نان تهیه شده از گندم کامل – کاکائو- نخود سبز- جگر و گوشت گاو است.

آب : یکی از مواد مورد نیاز بدن است که برای کار طبیعی کلیه ها، دفع مواد زائد و سموم از بدن، جلوگیری از کم آبی – برطرف شدن خشکی دهان و زبان و جلوگیری از یبوست ضروری است.

آب مورد نیاز بدن حداقل 6 تا 8 لیوان مایعات ((‌ آب معمولی )) توصیه می شود.

در شرایط زیر به آب بیشتری نیاز دارید: هنگام ورزش و فعالیت بدنی در آب و هوای گرم هنگام استفاده از داروهای ملین و مدر در مواقع ابتلا به اسهال یا تب .

گروههای اصلی مواد غذای : گروه شیر و لبنیات شامل : شیر، ماست، پنیر،‌کشک و بستنی است.

ارزش غذایی یک لیوان اگر 240 میلی لیتر باشد آنگاه ارزش غذایی یک لیوان شیرکم چرب بانک لیوان ماست کم چرب، با یک قوطی کبریت پنیر ( 60-45 گرم ) 2 لیوان دوغ کم نمک، یک لیوان کشک و با 5/1 لیوان بستنی معادل است.

هر کدام از موارد فوق یک سهم نامیده می شود.

در طول یک روز حداقل 3-2 سهم از موارد فوق در رژیم غذایی باشد.

مثال : یک لیوان ماست کم چرب + یک لیوان شیرکم چرب یک لیوان شیرکم چرب + یک قوطی کبریت پنیر یک لیوان ماست کم چرب + نصف قوطی کبریت پنیر+ نصف لیوان گروه گوشت، تخم مرغ، حبوبات ، مغزها شامل گوشت قرمز ( گوسفند، گاو ) گوشت سفید ( مرغ، ماهی، پرندگان ) تخم مرغ،‌حبوبات ، مغزها ( گردو، بادام، فندق ، بادام زمینی ، کنجد، پسته ، بادام هندی و تخمه آفتابگردان ) ارزش پروتئینی : 3-2 گوشت خورشتی متوسط پخته ( 60 گرم ) با یک عدد قسمت پایین ران یک مرغ بزرگ پخته با نصف سینه یک مرغ کوچک پخته ، یک لیوان حبوبات پخته شده یا نصف لیوان انواع مغزها و با دو عدد تخم مرغ برابر است.

مثال : در طول روز می توانید 3-2 مورد از موارد فوق را در رژیم غذایی خود قرار دهید.

3-2 قطعه گوشتی خورشتی پخته شده ( 60 گرم ) + یک عدد تخم مرغ + نیم لیوان حبوبات پخته شده یا یک لیوان حبوبات پخته شده + یک ران کامل مرغ یا دو قطعه کوچک گوشت پخته شده + نیم لیوان حبوبات پخته شده + یک عدد تخم مرغ + ربع لیوان مغزها توجه 1 ) در صورت وجود چربی خون بالا، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی عروقی و چاقی میزان مصرف تخم مرغ را حداکثر به 3 عدد در هفته محدود کنید.

توجه 2 ) هر یک از پروتئینهای گیاهی به تنهایی کامل نیست و بهتر است دو یا چند نوع مختلف از آنها با هم خورده شود.

توجه 3 ) مصرف گوشت سفید بهتر از گوشت قرمز است.

توجه 4 ) ماهی های کیلکا که استخوانهای آن به همراه گوشت ماهی خورده شود علاوه بر اینکه دارای پروتئین مرغوبی است کلسیم و ویتامین د دارد و برای پوکی استخوان مفید است.

سویا‌: جایگزین خوبی برای گوشت قرمز است.

سویا سرشار از آهن، کلسیم، ویتامینهای گروه ب و امگا – 3 است.

می توانید سویا را به همراه گوشت و یا به تنهایی چرخ کنید و به صورت های مختلف در غذاها استفاده نمائید.

3- گروه نان وغلات : انواع نان، برنج، ماکارونی، رشته، گندم، جو، ذرت ، 30 گرم از انواع نان مثلا یک کف دست نان سنگگ،‌با 4 کف دست نان لواش، با یک کف دست نان تافتون ، با یک کف دست نان بربری ، با نصف لیوان برنج پخته ، با یک لیوان از انواع غلات پخته ، با نصف لیوان ماکارونی پخته معادل است.

مصرف این گروه بستگی به میزان فعالیت روزانه و وزن شما دارد.

که برحسب نیاز در طول روز میتوان 11-6 سهم از آن استفاده کرد.

بهتر است نان و غلات مورد نیاز روزانه را در چهار وعده غذایی میل کنید.

4- گروه میوه ها و سبزیها : میوه ها و سبزیها سرشار از ویتامینها و مواد معدنی هستند.

و باعث افزایش مقاومت بدن در برابر عفونتها ، ترمیم زخمها، سلامت چشم، پوست و کمک و سوخت و ساز بدن نقش دارند.

مثلا: پرتقال، نارنگی، لیمو، کیوی، توت فرنگی ، جعفری، نعناع، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ایی سرشار از ویتامین ث می باشند.

سبزیهای دارای رنگ تیره ، زرد تیره و نارنجی مانند اسفناج ،‌هویج ،‌گوجه فرنگی، طالبی، زردآلو، شلیل ویتامین آ دارند.

زیتون و سبزیهایی که برگ سبز تیره دارند دارای ویتامین ای هستند.

یک میوه مثلا سیب معادل یک پرتقال یا معادل 3 عدد زردآلو می باشد که یک سهم نامیده میشود.

توجه 1 ) در طول یک روز 4-2 سهم از میوه ها و 5-3 سهم از سبزیها را از موارد فوق مصرف کنید.

توجه 2 ) در صورتی که مشکلات دندانی شدید برای استفاده از این گروه مواد غذایی از روشهایی مانند خرد کردن و رنده کردن استفاده کنید.

توجه 3 ) میوه ها، سبزیها، غلات سبوس دار، حبوبات مثل سیب زمینی ،‌نان تهیه شده از آرد سبوس دار، ماکارونی، لوبیا، نخود، عدس که باعث کاهش قند خون، کاهش فشارخون ، برطرف شدن یبوست و کاهش کلسترول می شود.

گروه متفرقه : نمک، قند، شکر، شیرینی ها،‌شربتها، روغنها، ترشیها، بهتر است سالمندان عزیز از این گروه کمتر استفاده نمایند.

در مورد روغنها از روغن مایع به مقدار متوسط استفاده شود.

توصیه های مفید : روزانه یک قاشق سوپ خوری روغن گیاهی مثل روغن زیتون همراه غذا یا سالاد مصرف کنید.

در موارد سرخ کردنی به جای روغنهای جامد و مایع معمولی از روغنهای مایع مخصوص سرخ کردنی استفاده کنید.

بهتر است مصرف غذاها به صورت آب پز، بخارپز، کباب شده یا تنوری بسیار بهتر و بی ضرر تر است.

از مصرف سس های سنگین برای سالاد یا سبزیجات خودداری کرده و به جای آن از روغنهای زیتون، آبلیمو، سرکه، سبزیهای معطر به همراه ماست استفاده نمائید.

قبل از طبخ مرغ، پوست آن را کاملا جدا کنید.

تغذیه در نوجوانان دوره نوجوانی دوره انتقال از کودکی به جوانی است که با جهش رشد جسمی‌و بلوغ توام است.

بنابراین تغذیه این دوران از نظر رشد اهمیت زیادی دارد.

از آنجایی که یکی از مشکلات عمده تغذیه‌ای در این دوران وجود باورهای غلط غذایی است، لذا اصلاح باورهای غذایی آن‌ها از طریق رسانه‌های گروهی از اهمیت بسزایی برخوردار است.

برای دستیابی به جامعه‌ای سالم و خلاق و پویا باید آموزش تغذیه‌ای در همه ابعاد آن صورت گیرد.

در موارد فردی باید از طریق مشاوره با متخصصان تغذیه، رژیم‌های غذایی اصلاح شوند و در موارد گروهی توصیه می‌شود که نوجوانان برای پیشگیری از سوءتغذیه از راهنمای غذایی ذیل که تمامی گروه‌های غذایی را دارد، در برنامه غذایی روزانه خود استفاده نمایند 1 ـ گروه نان و غلات: روزانه 11ـ9 واحد یک واحد نان برابر است با 1 برش نان بربری یا سنگک به اندازه یک کف دست برابر است با 4 برش نان لواش به اندازه یک کف دست یک واحد از برنج و ماکارونی پخته شده برابر است با نصف لیوان 2 ـ گروه شیر و لبنیات: روزانه 3 واحد یا بیشتر .

یک واحد از شیر و ماست برابر است با یک لیوان / یک واحد از پنیر برابر است با 45ـ30 گرم / یک واحد از کشک برابر است با یک چهارم لیوان / یک واحد از دوغ برابر است با 2 لیوان 3 ـ گروه میوه ها: روزانه 3 تا 4 واحد 1 واحد میوه برابر است با 1 عدد میوه متوسط / برابر است با یک‌دوم تا سه‌چهارم لیوان آب میوه / برابر است با یک‌چهارم لیوان میوه خشک 4 ـ گروه سبزی‌ها: روزانه 4 تا 5 واحد یک واحد سبزی برابر است با 1 لیوان سبزی خام / برابر است با نصف لیوان سبزی پخته / برابر است با یک عدد سیب‌زمینی متوسط 5 ـ گروه گوشت و جانشین‌های آن: روزانه 2 تا 3 واحد یک واحد گوشت برابر است با 2 تا 3 تکه خورشتی (90ـ60 گرم) گوشت قرمز، ماکیان و ماهی پخته شده / 30 گرم گوشت برابر است با یک عدد تخم مرغ یا نصف لیوان حبوبات پخته یا 2 قاشق غذاخوری از مغزهای پسته و فندق و گردو و ...

مشکلات ناشی از تغذیه ناسالم 1 ـ کم‌وزنی و لاغری که بیش‌تر ناشی از تصور غلط نوجوانان از تناسب اندام است و به دنبال آن بعضی اقدام به رژیم سخت و خودسرانه می‌کنند که سلامت آینده آنان را به خطر می‌اندازد.

بویژه در دختران که دوران مهم بارداری و شیردهی را به دنبال دارند، این مسئله ممکن است باعث قاعدگی نامنظم و یا عدم قاعدگی آنها شود.

همچنین در تولید مثل و باروری آنها تداخل کند.

2 ـ اضافه وزن و چاقی که اغلب در اثر کمی‌تحرک و فعالیت بدنی، استفاده مداوم از تلویزیون و رایانه و نیز رژیم‌های غلط غذایی و مصرف زیاد تنقلات، نوشابه‌ها و غیره است.

3 ـ کم‌خونی(لینک به کم‌خونی) ناشی از فقرآهن که یکی از مشکلات شایع تغذیه‌ای به ویژه در دختران در این سنین است که بر رشد جسمی‌، ذهنی و سیستم ایمنی آنها اثر سوء ‌دارد.

کم‌خونی در این دوران در اثر افزایش نیاز (به دلیل رشد)، استفاده از رژیم‌های غذایی فقر غذایی، آلودگی‌های انگلی و آلودگی‌های محیطی (مانند ذرات ریز سرب معلق در هوا) به وجود می‌آید.

4 ـ بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی منجر به سوء تغذیه می‌شود و نیاز به اصلاح رفتار خواهد داشت.

در کنار آن مشاوره تغذیه‌ای ضروری است.

ـ آکنه (جوش صورت) که مشکل 80% نوجوانان است بیشتر تحت تاثیر عوامل هورمونی، استرس، فازهای قاعدگی و ژنتیک رخ می‌دهد.

استفاده از مواد غذایی مانند مغزها در بروز آن تاثیر زیادی ندارند.

مطالعات نشان داده است که ارتباطی قوی بین دریافت غذا و بروز آکنه وجود ندارد.

اما ارتباط آن با کمبود دریافت مواد مغذی مانند ویتامین ای و روی شناخته شده است.