تولید سورگوم دانهای دیم و آبی
جنوب و جنوب غربی تگزاس
بسیاری از مردم سعی میکنند رشد، تکامل و تولید نهایی گیاه سورگوم دانهای را به صورت فرمول و قاعده سادهای بیان کنند، در حالیکه آن مجموعه پیچیدهای از واکنشها یا فعل و انفعالات و فرآیندهای زیادی است. تنها بعد از دهها سال تحقیق، تأثیرات و واکنشهای متقابل باروری، ردیف و فاصلهگذاری گیاه، زمان کاشت، شرایط محیطی و آب، دماو غیره، حشرات، بیماریها و هیبریدها بهتر فهمیده میشوند. همه اینها عوامل مهمی در تعیین تولید محصول هستند. چکیده مختصری از فرآیندهای اساسی رشد و واکنشهای متقابل مهم برای کمک به تصمیمگیریهای تولدی بهتر به صورت شرایطی در تغییر مزرعهای در پی میآیند. اطلاعات مربوط به کنترل و مهار حشرات و علفهای هرز در این مقاله مورد توجه و بررسی قرار نمیگیرند، ولی در قسمت توصیهها و پیشنهادهایی برای کنترل و مهار علفهای هرز در سورگوم (5045-B) و کنترل حشرات و آفات مایت در سورگوم (1220-B) میتوان آنها را یافت.
رشد و تکامل
تولید بذر در سورگوم، مثل محصولات دیگر، یک رویداد پیشین است و تمام رشد و تکامل
ریشه، برگ و ساقه در جهت تکمیل چرخه تولید مثلی است. چون هم تعداد و هم وزن بذر، تولید محصول را تعیین میکنند، بنابراین شناخت فرآیندهای گیاهی که رشد و تکامل بذر را تحت تأثیر قرار میدهند، مهم است. رشد گیاه در هر مرحله رشد و نمو به مرحله قبلی بستگی دارد. تنش یا فشار در هر مرحله از رشد و نمو، پناسیل تولیدی را کاهش خواهد داد.
بسیاری از تولید کنندگان به اشتباه معتقدند که سورگوم “پرطاقت” است و نیاز به مدیریت یا کنتر کمتری دارد. گرچه سورگوم میتواند تحت شرایط نامساعد بقاء یافته و بذر تولید کند، ولی تولید بذر بواسطه تنش یا فشار محیطی و کنترل ضعیف بسیار کاهش مییابد. مثل هر محصول
دیگری، سورگوم به شرایط رشدی مطلوب و کنترل خوب واکنش نشان میدهد.
رشد و نمو گیاهچه یا نهال بذری
مرحله رشد و نمو گیاهچه در مرحله جوانهزنی آغاز میشود و 30 تا 35 روز بعداز ظهور جوانه از خاک که گیاهان 5 تا 6 برگ رسیده (کاملاً گسترده) دارند، پایان مییابد. ظهور جوانه و رشد اولیه گیاه عمدتاً به شرایط رشدی بستگی دارد. رشد گیاه نیاز به انرژی دارد، ولی تولید کربوهیدراتها با چند برگ کوچکی که بواسطه باد، تگرگ، یخبندان، حشرات و آفات در معرض نابودی قرار میگیرند، نیاز به زمان دارد.
وقتی گیاهان بطور آهسته سیستمهای ریشهای خود را تکامل میبخشند و آب و مواد غذایی را جذب میکنند، بافت برگ توسعه مییابد و انرژی کربوهیدرات برای رشد آتی را تولید میکند. در طول این مدت از رشد و نمو، جذب آب و مواد غذایی پایین است و فقط 25 درصد از کل نیاز غذایی گیاه جذب خواهد شد.
رشد سریع
در مرحله رشد سریع، 40 تا 65 روز بعد از ظهور جوانه، تفرق نقطه رشد صورت میگیرد و خوشه افشان یا خوشه شروع به رشد و تکامل میکند. در طول این مدت، گیاهان به هر نوع تنش یا فشاری نظیر شدتهای دما، کمبودهای مواد غذایی، یا کمبود یا فراوانی آب بسیار حساس هستند، که هر یک از اینها ممکن است تعداد بذر پناسیل را کاهش دهد. برخی از علفکشها (برای مثال، فنوکسی یا آترازین) که در این زمان بکار برده میشوند، ممکن است باعث متوقف شدن تشکیل گلچهها شود در نتیجه منجر به «خوشه بلاسته» میشود. میزان جذب آب و مواد غذایی در طول این مدت به سرعت به حدود 70 درصد نیتروژن، 60 درصد فسفر و 80 درصد پتاسیم افزایش میشود که جذب گیاه میشوند. گیاهان بخشی از این مواد غذایی را برای رشد مصرف میکنند و بقیه برای مصرف بعدی در برگها و ساقهها ذخیره میشود. ضمن اینکه «برگ پرچم» در فراهم قابل رویت است، 80 درصد از کل سطح برگ نور خورشید را جذب کرده و آنرا به انرژی تبدیل میکند. مرحله رشد سریع مهمترین و حیاتیترین مرحله رشد و نمو گیاه و دورهای است که در طول آن شرایط رشدی تأثیرات چشمگیری روی تولید دارند.
تولید مثل
مرحله نهایی رشد با شکوفهدهی آغاز میشود و با دانه رسیده تمام میشود. تنش یا فشار آب در طول این مدت، تولید، کربوهیدراتها را کاهش میدهد و نهایتاً تولید محصول را نیز کاهش میدهد. مصرف آب بطور ناگهانی بعد از گلدهی یا شکوفهدهی در 30% تا 35% اینچ آب در هر روز به اوج میرسد. قسمت باقیمانده مواد غذایی در طول این دوره مصرف بالای آب جذب میشود. (آر. ال. وندرلوپ به طور مفصل، 9 مرحله را در نحوه رشد و نمو گیاه سورگوم بیان میکند).
کاشت
بذر سورگوم در مقایسه با بذر پنبه، ذرت و سویا کوچک است. سورگوم منابع بزرگ انرژی و مواد معدنی برای تحمل تنش یا فشار به اندازه محصولات زراعی دیگر با بذرهای بزرگتر را ندارد. ممکن است پیشبینی شود که حدود 75 درصد از بذرهای کاشته شده بقا یافته و گیاهچهها یا نهالهایی بذری ظهور یافته را تولید کنند. بنابراین، میزانهای بذرکاری باید مطابق با شرایط بذرکاری تنظیم شود. رشد نسبتاً کند ناشی از دماهای خنک، شرایط رطوبت خاکی ضعیف یا کم و رقابت از سوی علفهای هرز ممکن است رشد و نمو را به تأخیر انداخته و بطور جدی تولید دانه را کاهش دهد. حداقل دمای خاک در عمق مطلوب کاشت برای جوانهزنی و ظهور سورگوم از خاک حدود 55 درجه فارینهایت است.
اندازه بذر کاشتی سورگوم ممکن است در بین هیبریدها بسیار متفاوت باشد، بنابراین باید به تنظیم درست دستگاه برای دستیابی به میزان مطلوب بذرکاری توجه ویژه شود. میزان بذرکاری نباید براساس پوندها بذر در هر آکر باشد بلکه باید بر اساس تعداد صحیح بذر در هر آکر باشد.
چگالی گیاه
گیاهان سورگوم بازدهی آبی زیادی دارند و دارای توانائی برای جبران چشمگیر تولید دانه در رابطه با شرایط رشد و میزانهای بذرکاری میباشند. اگر رطوبت خاک محدود باشد، در صورتیکه چگالی گیاه پایینتر باشد، تولید دانه بیشتر خواهد بود.
همچنین، اگر رطوبت خاک بخاطر آبیاری یا بارندگی کافی مطلوب باشد، سطحی از چگالی گیاه وجود خواهد داشت که هیچگونه تولید دانه دیگری از طریق افزایش چگالی گیاه در بالای آن حاصل نخواهد شد. اگر یک چگالی گیاهی متعادل و معقول برای سطحی که معمولاً با رطوبت کافی محدود میشود مورد استفاده قرار گیرد و میانگین بارندگی بالایی حاصل شود، سورگومها میتوانند وزن و تعداد دانههایشان را بطور چشمگیری برای جبران شرایط رشدی بهبود یافته تنظیم کنند.
بسته به شرایط رطوبت خاک، میزانهای بذرکاری توصیه شده بین 30000 و 100000 گیاه در هر آکر برای جنوب تگزاس متفاوت میباشند. تحت شرایط رطوبت محدود، 2 تا 4 گیاه در هر فوت برای فاصلههای ردیفی 38 اینچی به طور طبیعی از تمام رطوبت موجود خاک استفاده خواهد کرد.