جلبک :
جلبک ها به دلیل آنکه بدنشان از گیاهان ساده تر است در گروه آغازیان قرار گرفته اند ولی آنها نیز سبزینه یا کلروفیل دارند.
جلبک ها به رنگ های قرمز، سبز یا قهوه ای دیده می شود.
بیشتر جلبک هایی که در آب زندگی می کنند تگ سلولی هستند اما انواع پرسلولی نیز دارند.
طول برخی از جلبک های پرسلولی دریایی به 60 متر می رسد.
فواید:
جلبک ها غذای جانوران آبزی هستند.
از جلبک های دریایی موادی به دست می آید که در صنعت مانند بستنی سازی و تهیه خمیر دندان به کار می رود.
نمونه ای از یک جلبک :
آزولا میهمان ناخوانده ( شیطان سبز )
ریشه کلمه آزولا یونانی است به معنی «در خشکی مردن».
وجه تسمیه آن هم شاید به خاطر محل زندگی این گیاه باشد چرا که آزولا وابسته به آب است و به طور کلی مرطوب پسند.
این گیاه در همزیستی با جلبکی سبز- آبی به نام آنابینا توانایی جذب ازت مولکولی هوا را پیدا می کند.
زادگاه اولیه این سرخس، آمریکای شمالی است ...
‹‹ آیا تا کنون درمورد این گیاه چیزی شنیده اید››؟
ریشه کلمه آزولا یونانی است به معنی «در خشکی مردن».
زادگاه اولیه این سرخس، آمریکای شمالی است
آزولا نوعی سرخس است با برگهای کوچک به رنگ سبز تیره تا قرمز قهوهای.
طول این گیاه نهایتا به 5/2 سانتی متر میرسد.
این گیاه برای اولین بار در سال 1873 میلادی شناسایی شد و تاکنون هفت گونه از این گیاه در جهان به ثبت رسیده است.
آزولا در همزیستی با جلبک سبز، آبی قابلیت جذب نیتروژن هوا را به دست میآوردکه وظیفه تامین مواد غذایی جلبک به عهده آزولا است و جلبک نیز در مقابل ازت مورد نیاز آزولا را فراهم میکند.
آزولا در شرایط مناسب روزانه میتواند 2 تا 4 کیلوگرم ازت به هر هکتار مزرعه ارایه کند که معادل 10 تا 20 کیلوگرم سولفات آمونیوم است
امروزه دردنیا به سرخس آزولا به چشم یک علف هرز نگریسته نمی شود، بلکه آن را یک گیاه مفید و منبع غذایی به حساب می آورند جالب است بدانید که یکی از دلایل شکست آمریکا در ویتنام کشت آزولا در مزارع برنج ویتنام بود.
چون این گیاه با رشد سریع خود هم غذای مردم ویتنام را فراهم می آورد، هم غذای دام و طیور آنها را.
آزولا گیاه سرشار از پروتئین بوده و بتاکاروتن آن از هویج بیشتر است.
آزولا درایران
جلبک آزولا یکی از گونه های گیاهی وارداتی است که در دهه اخیر تمام و یا اکثر مردابها و شالیزارها و برکه های شمالی را به سلطه خود در آورده است .
در مدت زمان بسیار کمی از طریق کانالهای آبیاری، رودخانهها، گسترش پیدا میکند.
به طوریکه یک توده کوچک آزولا در عرض 3 روز به دو برابر افزایش پیدا میکند .
حتماً کسانی که در تابستان به شمال ایران مسافرت نموده اند وسری به این مناطق زده اند فرشی زیبایی را مشاهده
می کنند سبزرنگ که اکوسیستم شمال را تحت اثر سوء قرارداده است
جلبک آزولا دارای خصوصیاتی منحصر بفرد بوده ، بطوریکه توانائی سازگاری آن با محیط بسیار اعجاب آور است و براحتی و با سرعت زیاد با هر محیطی مانوس میشود.
ریشه های آویزان و معلق در آب این گیاه ، براحتی این امکان را بآن میدهد که تغییر مکان داده و با جریان آب بسهولت جابجا گردد و یکی از علل پراکندگی سریع آن نیز همین موضوع است
آزولا ، بمجرد ثابت شدن در یک مکان ، شروع به تکثیر میکند و ظرف مدت کوتاهی ، تمام سطح آب را
می پوشاند، بطوریکه هیچ روزنه ای برای ورود نور خورشید به درون آب، وجود نخواهد داشت.
ریشه های معلق جلبک ، تمام و یا اکثر املاح آب را جذب و صرف رشد و تکثیر خود میکند.
طبیعی است ، وقتی نور بدرون آب نفوذ نکند و مواد مغذی هم که نباشد ( یا کم باشد ) دیگر از رشد گیاهان آبزی دیگر و همچنین دیگر آبزیان مثل فیتوپلانگتونها و...
خبری نیست .
با توقف و یا کند شدن رشد این آبزیان مفید ، در داخل آب اکسیژن تولید نخواهد شد و بهمین دلیل جانوران آبزی مثل ماهیها و موجودات ذره بینی قادر به رشد و تکثیر نبوده و سیر نابودی را در پیش میگیرند.
در عوض سیستمهای غیر هوازی شروع به فعالیت کرده و مرداب یا برکه را تدریجا به سیاهچاله هائی بد بو و غیر قابل زیست ، تبدیل میکند.از آنطرف هم موقعی که مردابها خالی از موجودات آبزی گردند، دیگر مکان مناسبی برای پرندگان مهاجر نخواهد بود .
این جلبک در شالیزارها هم بعنوان یک رقیب جدی برنج در استفاده از املاح معدنی و مواد مغذی آب ، قرار گرفته و از رشد مناسب برنج جلوگیری کرده و قطعاً در صورت صحت این امر ، هزینه کشت برنج را بخاطر استفاده بیشتری که باید از کود شیمیائی بشود، بالا میبرد.
علاوه بر آنکه روند افزایشی استفاده از کود شیمیائی در طولانی مدت هزینه های سرمایه ای فوق العاده ای را بر مهمترین منبع حیات بشر یعنی خاک ، تحمیل میکند که اصلا جبران پذیر نمیباشد.
جلبک های دریایی:
جلبکهای دریایی از جمله موجودات مهم دریایی هستند که بهصورت مستقیم و غیرمستقیم در تغذیه انسان و تولید مواد شیمیایی مختلف به کار میروند.
این کاربرد باعث شده است که هماکنون بخش عمدهای از درآمد حاصل از بیوتکنولوژی دریایی، به این موجودات اختصاصی یابد.
در مطلب زیر جنبههای اقتصادی جلبکهای دریایی مورد بررسی قرار گرفته است:
بیوپلیمرها و هیدروکلوئیدهای استحصالی از جلبکهای دریایی
بیوپلیمرها و هیدروکلوئیدهایی که از جلبکهای دریایی استحصال میشوند، به سه گروه "آلژیناتها"، "آگارها" و "کاراجیننها" تقسیم میشوند.
این مواد عمدتاً بهعنوان مواد ژلیکننده و قوامدهنده مورد استفاده قرار میگیرند.
آلژیناتها منحصراً از جلبکهای قهوهای و آگارها و کاراجیننها منحصراً از جلبکهای قرمز استحصال میشوند.
سالانه تقریباً یک میلیون تن از جلبکهای برداشتشده، صرف تهیه سه ماده فوق میشود.
تولید کل هیدروکلوئیدها حدود 55000 تن، با ارزش 585 میلیون دلار آمریکا است.
بهدلیل اینکه کشت جلبکهای قهوهای به قدری پرهزینه است که کشت مصنوعی آن از لحاظ اقتصادی مقرون بهصرفه نیست، تولید آلژیناتها (213 میلیون دلار) از طریق استخراج از جلبکهای قهوهای صورت میگیرد که تقریباً کل آن از دریا بهدست میآید.
تولید کاراجیننها به ارزش240 میلیون دلار، بهطور عمده به جلبکهای وحشی بهویژه Irish Moss وابسته است.
Irish Moss جلبک کوچکی است که در آبهای سرد رشد میکند و منبعی محدود برای تولید کاراجینن محسوب میشود.
از اوایل دهه 1970، صنعت تولید کاراجینن، با کشف جلبکهای حاوی آن که در آبهای گرم قابل پرورش هستند، گسترش یافت.
امروزه بیشتر کاراجینن تولیدی از طریق کشت مصنوعی جلبکها بهدست میآید.
اگرچه هنوز تقاضای زیادی برای Irish Moss و برخی از گونههای وحشی موجود در آمریکای جنوبی وجود دارد.
در ذیل برخی از آمارهای مربوط به تولید فرآوردههای حاصل از جلبکها آورده شده است.
جدول 1- ارزش بازار بینالمللی فرآوردههای حاصل از جلبکهای دریایی در سال 2003 1- آگار بازار جهانی انواع آگار در سال 2003، 132 میلیون دلار بوده است.
تولیدکنندگان عمده آگار عبارتند از: اسپانیا، پرتغال، مراکش، شیلی، ژاپن، کره، اندونزی، مکزیک، نیوزلند، فرانسه و آرژانتین.
در جداول زیر برخی از اطلاعات مربوط به تولید آگار در جهان ارایه شده است.
جدول 2- مقادیر برداشت آگاروفیت (جلبکهایی که از آنها آگار استحصال میشود) بر حسب تن ماده خشک در سال 2001 2- آلژینات بازار انواع آلژینات در سال 2001، معادل 195 میلیون دلار بود که در سال 2003 به 213 میلیون دلار رسید.
در جداول زیر برخی از اطلاعات مربوط به تولید این ماده آورده شده است: جدول 6- منابع آلژینوفیت (جلبکهایی که از آنها آلژینات استحصال میشود) در سال 2001 3- کاراجینن بازار این ماده در سال 2003 معادل 240 میلیون دلار بوده است.
برخی اطلاعات مربوط به تولید این ماده در جداول زیر آورده شده است.
جدول 9- منابع کارجینوفیت جهان در سال 2001 بر حسب کشورهای عمده تولیدکننده نکته جلبکهای دریایی از جمله گیاهان آبزی بهشمار میروند که در سواحل صخرهای جنوب کشور بهخصوص سواحل استان سیستان و بلوچستان بهوفور یافت میشوند.
اگرچه سابقه مطالعات پایه در زمینه شناسایی جلبکهای دریایی در سواحل جنوبی کشور به سال 1845 میلادی برمیگردد و در حال حاضر نیز بهصورت پراکنده در برخی از مراکز تحقیقاتی مانند مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی خلیج فارس، در زمینه فرآوردههای حاصل از جلبکهای دریایی کار تحقیقاتی صورت میگیرد، ولی تاکنون در این فعالیتها، کمتر به جنبههای تجاری و کسب ثروت توجه شده است.
گفتنی است که طبق نتایج تعدادی از تحقیقات انجام گرفته، کیفیت برخی از مواد استحصال شده از جلبکهای سواحل جنوبی ایران حتی از فرآوردههای تولید شده در شرکتهای صاحبنامی مانند سیگما (Sigma) نیز بهتر بوده است.
جلبک تکسلولی کلرلا این جلبک تک سلولی، غیرمتحرک و گرد بوده و قطر آن 15-2 میکرون بوده و در سطح مرطوب و در آب شیرین و شور یافت میشود و دارای کلرپلاست فنجانی شکل بزرگی است که درون آن یک یا چند پیرنوئید مشاهده میشود.
هسته درشت آن در بخش مخالف کلروپلاست قرار دارد و دارای دیواره سلولی است.
این جلبک را میتوان به آسانی در آزمایشگاهها کشت داد و به صورت خالص مطالعه کرد.
در هنگام رشد جلبک کلر لا از پمپ هوا برای ورود co2 به جلبک سبز کلرلا استفاده می کنیم .
چون برخی از جلبکهای سبز مانند کلرلا توانایی جذب کربن معدنی نامحلول ( DIC) را به صورت co2 یا HCO3- دارند حتی در شرایطی که مقدار آنها در محیط کم باشد .
جلبک ها سوختهای بدون آلودگی: جلبک از این جهت برای سوخت مناسب است که می توان آن را به الکل بــدون آلودگی یا کمآلوده کننده استفاده کرد.
البته چــوب گیـــاهــان و همچنین نوعی گلسنگ(قارچ و جلبک همزیست) به نام کدادونیافرانژفرینا را نــیــز میتوان به الکل تبدیل کرد.
استفاده از چوب برای سوخت به دلیل از بین رفتن درختـان ، کمبــود منابع بــــرای تهیهی چــوب و همچنین رشد کند چوب ، خیلــی مناسب به نظـــر نمیرسد.
ولی جلبک بسیار سریع رشد میکند.
محل رشـــــد جلبک در آب به خصوص آبهای شور است و چون دریاها و منابع آبی در اکثر مناطق وجود دارد ، جلبک به عنوان منبعی فراوان و ارزان به شمار میآید.
به علاوه جلبک در کاهش کربن دیاکسید هوا مؤثر است.
و خــــود نیز به عنوان ســـوخت کمآلوده کننده است ؛ یعنی الکلی که از آن به وجود میآید ، کم آلوده کننده است.
مآخذ: 1) غرقی، ا.، س.
رضوانی، گ.
کلاهی.
1380.
بررسی و مقایسه بیوپلیمر استخراج شده از جلبکهای قرمز گونه گراسیلاریا.
مجموعه مقالات دومین همایش ملی بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران.
ص875-869.
2)Anonymous.
Seaweed industrial gums.
http://www.seaweed.ie/defaultsunday.html 3) McHugh, D.J.
2003.
A guide to the seaweed industry.
FAO Fisheries Technical Paper.
No.
441.
فرآوردههاارزش کل (میلیون دلار)آگارها132کاراجیننها240آلژیناتها213کل585 نوع جلبکGracilariaGelidiumPterocladiaمکانGracilariaGelidiumPterocladiaاروپا200660050آفریقا3007200---آمریکا25000500---آسیا- پاسیفیک115004300---جمع370001860050کل556505565055650 میزان تولیدمنبعوزن خشک (میزان تولید بر حسب تن)درصدمکانمنبعوزن خشک (میزان تولید بر حسب تن)درصداروپاAscophyllum2000016اروپاLaminaria3050024آمریکاLessonia2050016آمریکاMacrocystis3500028آسیاـپاسیفیکDurvillaea45005/3آسیاـپاسیفیکLaminaria1300010آفریقاEcklonia30005/2کلکل126500100 میزان تولیدمکانوزن خشک میزان تولید بر حسب (تن)درصدمنبعمکانوزن خشک میزان تولید بر حسب (تن)درصدChondrusکانادا2000Chondrusفرانسه، اسپانیا و پرتغال1400Chondrusجمهوری کره500Chondrusجمع39003/2Eucheuma & kappaphycusاندونزی25000Eucheuma & kappaphycusفیلیپین115000Eucheuma & kappaphycusتانزانیا8000Eucheuma & kappaphycusدیگر کشورها1000Eucheuma & kappaphycusجمع1490005/88Gigartinaشیلی14000Gigartinaمراکش، مکزیک و پرو1500Gigartinaجمع155002/9کلکل168400100