جو Hordeum vulgare یکی از غلات است. چرخه زندگی این گیاه یک ساله و از خانواده گرامینهها (گندمیان) است. کشت جو احتمالاً از اتیوپی و آسیای جنوبشرقی آغاز شدهاست.
رده بندی علمی
Kingdom: Plantae
Division: Magnoliophyta
Class: Liliopsida
Order: Poales
Family: Poaceae
مبدا و خاستگاه
خاستگاه واقعی جو هنوز ناشناخته است. اما بسیاری از محققین، خاستگاه این گیاه را کوههای زاگرس در غرب ایران، آناتولی جنوبی و فلسطین میدانند. بر پایه نظریه والیوف، مبداء جوی ریشک دار و غلاف دار، کشور اتیوپی و شمال آفریقا و مبداء نوع بدون ریشک، ریشک کوتاه و کلاهک دار، آسیای جنوب شرقی، به ویژه چین، ژاپن و تبت است جو برای تعداد زیادی از مردمان نواحی سردسیر و خشک (به ویژه خاور میانه و شمال آفریقا) منبع غذایی مهمی به شمار میرود. البته امروزه بیشتر برای خوراک دام و تهیهٔ فراوردههای تخمیری از این گیاه استفاده میکنند.
مقاومت گیاه جو
جو یکی از سازگارترین غلات است که در شرایط آب و هوایی مساعد، در خاک حاصلخیز که قابلیت نگهداری آب در آن زیاد باشد، و همچنین در خاک هایی که پ.هاش آنها بین 7 تا 8 باشد تولید میشود. این گیاه نسبت به گندم در برابر خشکی مقاوم تر است و بنابراین در آب و هوایی که آب، سبب محدود کردن تولید غلات میشود، جو میتواند بیشترین محصول را تولید کند. در شرایط دیم هم عملکرد جو بهتر از گندم و چاودار میباشد. تولید جو در همه نوع زمینی با بارندگی سالیانه 200 تا 250 میلیمتر امکانپذیر است. جو نسبت به دمای بالا (بیش از 32 درجه سانتی گراد) مقاوم است. اما در شرایط آب و هوای مرطوب، در برابر دمای بالا بسیار حساس است. دانه جو نسبت به گندم برای جوانه زدن به رطوبت کمتری نیاز دارد. در مواردی که پس از جوانه زدن دانه، گیاه به علت کمبود رطوبت خشک شود، با فراهم شدن شرایط مساعد رطوبتی، گیاه رشد مجدد خود را با شدت بیشتری آغاز مینماید.
جو از لحاظ مقاومت به سرما، نسبت به گندم در ردیف پایین تری قرار میگیرد. بنابراین به نظر میرسد که کشت جوی پاییزه در مناطق سردسیر چندان اطمینان بخش نباشد.در مقایسه با سایر غلات، جو نسبت به شوری خاک، چه در مرحله جوانه زنی و چه در مراحل دیگر مقاوم تر است.
بزرگترین کشورها تولید کننده جو
در ایران بعد از گندم .جو در مقام سطح زیر کشت در رتبه دوم برخوردار است . و علت هم نیاز آبی کم و مقاوت بسیار خوب به سرما و مقاوت به شوری است
(این ارقام متعلق به سال 2005 می باشد)
ردیف کشور Menge
(in Tsd. t)
Rang کشور Menge
(in Tsd. t)
1 روسیه
15.773 9 ایالات متحده آمریکا
4.620
2 کانادا
12.133 10 اسپانیا
4.448
3 آلمان
11.722 11 دانمارک
3.730
4 فرانسه
10.357 12 لهستان
3.461
5 اوکرائین
9.000 13 چین || style="text-align:right" |3.350
6 ترکیه
9.000 14 ایران
2.900
7 استرالیا
6.640 15 جمهوری چک
2.280
8 پادشاهی متحده
5.545 جهان 139.044
انواع جو نسبت به دما
در خصوص واکنش به دما، سه نوع جو موجود است: نوع بهاره که به سرما حساس بوده و بنابراین در بهار کاشته میشود. نوع پاییزه که در فصل پاییز کاشته میشود و تا فرا رسیدن فصل بهار، سنبله تولید نمیکند. نوع حد واسط که نسبت به سرما مقاومت کمتری داشته و در نقاط نسبتاً گرمسیر در هر دو فصل بهار و پاییز کشت میشود. جوی بهاره و پاییزه را نمیتوان همچون گندم بهاره و پاییزه که تفاوت دانه آنها کاملاً مشخص است، تشخیص داد. جوی پاییزه در بسیاری از نواحی نیمه خشک که بارندگی آنها غالباً در فصول گرم سال (بهار و تابستان) انجام میشود، تقریباً 10 تا 14 روز زودتر از گندم پاییزه کاشته میشود. جوی بهاره را هم تا آنجا که امکان دارد باید زودتر کاشت. البته جو نسبت به سرمای بهاره (دمای زیر صفر) نسبت به گندم حساس تر است. کشت زودتر جوی بهاره سبب میشود که محصول جو قبل از فرا رسیدن ایام گرم و خشک، برسد. تأخیر در کشت جو سبب لاغری دانه، عملکرد پایین و... میشود. [ویرایش]
نیاز کودی جو
جو هم مانند دیگر گیاهان خانواده گندمیان، مراحل رشد مختلفی دارد که زمان هر مرحله تحت تأثیر عوامل مختلف قرار میگیرد. یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه، خاک و البته استفاده از کود میباشد. نیازهای کودی جو مشابه گندم است. پایین بودن میزان نیتروژن و فسفر و تا حدی پتاسیم خاک، میتواند عملکرد جو را محدود نماید. البته استفاده از کود به منظور تولید حداکثر محصول، باید بر مبنای آب قابل مصرف برای گیاه باشد. همچنین برای تولید جو به عنوان خوراک دام، میزان کود مصرفی معمولاً زیادتر از کود مصرفی برای گیاه جو است که برای مصارف دیگر از جمله تهیهٔ فراوردههای تخمیری کشت میشود. معمولاً مصرف 50 تا 60 کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار، میتواند عملکرد جو را به نحو مطلوبی افزایش دهد.
آفات و بیماریهای جو
جو نسبت به بیماریهای قارچی فوق العاده حساس است. سیاهک یکی از مهمترین این بیماری هاست. سیاهک پنهان جو، عامل قارچی به نام U.hordei میباشد. در این بیماری، تودهای از هاگهای سیاه رنگ جای محتویات دانه را میگیرد. اسپور بیماری در سطح دانه یا داخل خاک قرار میگیرد. زمانی که بذر جوانه میزند، اسپور هم جوانه زده و به گیاه جوان حمله مینماید. شیوع این بیماری در خاکهای اسیدی بیش از خاکهای خنثی یا خاکهای آهکی (پ.هاش بیشتر از 7) است. سیاهک آشکار، به وسیلهٔ قارچی به نام U.gnuda ایجاد میشود. در این بیماری، تودهای از اسپورهای سیاه رنگ، جای همه اعضای گل را میگیرند. پس از متلاشی نمودن گل، اسپور سیاهک با باد و باران پخش شده و به تمام کلالههای بوتههای آلوده نشده هم میرسد و انتشار مییاب زنگ ساقه، زنگ برگ و زنگهای نواری هم از دیگر بیماریهای قارچی هستند که به خصوص در نقاط گرم و مرطوب زیانهای فراوانی به جو وارد میکنند.
جو نسبت به حمله سفیدک که عامل آن Erysiphia grarninis است بسیار حساس است. این بیماری، معمولاً در خاکی که میزان نیتروژن آن بالا باشد، بیشتر انتشار مییابد. البته گرد گوگرد میتواند این بیماری را کنترل نماید. از سایر بیماریهای جو میتوان پوسیدگی ریشه، لکه سیاه، سوختگی و انواع بیماریهای ویروسی را نام برد. [ویرایش]
برداشت جو
معمولاً جو را هنگامی که رطوبت دانه بین 30 تا 40 درصد باشد، برداشت میکنند. در این میزان رطوبت، دانهها چاق تر است. با توجه به این که میزان رطوبت برای انبار کردن دانه بالاست، باید به طرق مصنوعی دانه را خشک نمود تا از گرم شدن و فساد بعدی دانه جلوگیری به عمل آید..
خواص جو
جو پوست نکنده که هنوز سبوس آن جدا نشده 2)جو پوست کنده که پوست آن گرفته شده است 3جو سفید که پوست وسبوس آن گرفته شده است و بنام جو مرواریدی معروف است . جو از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است
• غذایی بسیار مقوی است .
• خاصیت نرم کننده دارد .
• در قدیم از جو زیاد استفاده می کردند .
• برای نقرس مفید است .
• جوشانده جو داروی خوبی برای مبتلایان به تب و کم خونی و سوء هاضمه است .
• ماء الشعیر برای درمان سل ،زخم های ریوی و سردرد گرم مفید است .
• ماء الشعیر خون ساز است و زود هضم می شود.
• ماء الشعیر را با خشخاش کوبیده برای سردرد مفید است .
• برای درمان نقرس پماد در جو را با آب بر روی قسمت های دردناک بگذارید .
• جو را با شکر مخلوط کرده غذای خوبی برای اطفال است .
• بیسکوبیت جو بهترین دارو برای درمان یبوست است و حتی نفخ و شکم درد را از بین می برد.
• سرد مزاجان باید جو را با شکر بخورند.
• کشک الشعیر برای مزاج های گرم و اسهال های صفراوی مفید است .
• برای برطرف کردن گلو درد و ورم گلو کشک الشعیر را قرقره کنید .
• برای پائین آرودن کلسترول از جو استفاده کنید .
• جو چون دارای پروتئاز می باشد بنابراین از سرطان جلوگیری می کند .