حشرات و جوندگان موذی
از دیرباز حشرات و جانوران موذی به سبب ایجاد مزاحمت برای انسان و سایر موجودات زنده مورد توجه قرار گرفته اند .این موجودات با گزش و نیش خود مزاحمت بسیاری برای انسان فراهم می آورند و گاه نیش سمی آنان مرگ موجودات را به همراه داشته و مشکلات عدیده ای پیامد این گزش می باشد .گاهی اوقات نیش و گزش باعث تحریک و آلرژی شدید می شود .انتقال عوامل بیماری زا به روشها و به صورت مختلف توسط حشرات و جانوران موذی و ایجاد اپیدمی های چندان بزرگ جان هزاران انسان را با خطر جدی مواجه نموده و گاهی سبب مرگ می شود .
در ادامه سعی گردیده به معرفی چند نمونه از حشرات و جانوران موذی از لحاظ اهمیت پزشکی و راههای مقابله با آنها پرداخته شود .
پشه ها :
اهمیت پزشکی :
بیماریهای مالاریا ،وشرریا بانکروفتی ،تب زرد ،تب دانگ ،بروگیا مالائی ،آربوویروسها و ویروسهای مولد آنسفالیت بیماریهایی هستند که توسط پشه ها منتقل می شود .
راههای مبارزه :
الف )مبارزه با لاروها
1- مبارزه بیولوژیک :استفاده از ماهیها مانند آفانیوس و گامبوزیا
2- مبارزه فیزیکی :زهکشی اراضی ،از بین بردن آبهای راکد ،جلوگیری از ورود فاضلابها به اراضی کشاورزی ،پرکردن گودالها و چاله ها ،ایجادتغییر شکل درلانه های لاروی،کندن و از بین بردن گیاهان آبزی
3- مبارزه شیمیایی:استفاده از حشره کشهایی که خاصیت لارو کشی دارند مانند Abate ،استفاده از روغنهای معدنی مانند نفت و گازوئیل
4- مبارزه تلفیقی :تلفیق دو یا چند راه مبارزه مانند تلفیق مبارزه بیولوژیک و شیمیایی
ب )مبارزبا بالغین
1- محافظت شخصی :مسدود کردن در و پنجره با استفاده از توریها –استفاده از پشه بندو پشه کشهای برقی –استفاده از آئروسل ها(اسپری) –استفاده از دور کننده ها (پمادهای حاوی دی متیل فتالیت)
2-سم پاشی ابقایی :استفاده از حشره کش ها مشروط بر اینکه مقاومت نسبت به آنها مشاهده نشده باشد .
مگس خانگی :
اهمیت پزشکی :در انتقال بسیاری از عوامل بیماریزا از طریق مکانیکی (برگرداندن غذای خورده شده ،مدفوع ،موهای موجود بر روی پاهای بدن بر روی سطوح و مواد غذایی )نقش دارد از جمله :
-ویروسها (از قبیل فلج اطفال،تراخم،هپاتیت )
-ریکتزیاها و باکتریها (از قبیل تب کیو ،وبا ،حصبه ،سل ،جذام ،سیاه زخم)
راههای مبارزه
الف )بهسازی محیط
-قراردادن مواد زائد و زباله داخل کیسه زباله پلاستیکی و بستن زدن آنها ،سوزاندن و دفن زباله
ب)مبارزه فیزیکی
-نصب توری بر روی درب پنجره و هواکش ساختمان ها
-نصب تله های نوری ماوراءبنفش در فروشگاههای مواد غذایی و رستوران ها
ج)مبارزه شیمیایی
-استفاده از اسپری حشره کش
-سم پاشی اماکن داخلی و خارجی با استفاده از حشره کشهای ابقائی به شرط نداشتن مقاوت نسبت به آنها
-استفاده از طناب های آغشته به حشرکشها
-استفاده از طعمه های جامد یا مایع :مخلوط شکر یا سبوس با حشره کش به غلضت 1تا2 درصد و قرار دادن آنها در دسترس مگس ها
-سم پاشی مرتب محل جمع آوری زباله ها
ساس تختخواب =ساس رختخواب
اهمیت پزشکی :
آزار نیش و گزش ،ایجاد آلرژی و ناراحتی می کند .
راههای مبارزه :
-دقت در هنگام خریداری لوازم چوبی دست دوم
-مبارزه شیمیایی (استفاده از مالاتیون 2 درصد –استفاده از دیازینون 5/0 درصد –استفاده از پریمفوس متیل 1درصد –استفاده از پروپکسور=بایگون 1 درصد –استفاده از کارباریل 1 درصد(سوین ) –استفاده از بندیو کارب 24/0 درصد(فایکام) –استفاده از دلتامترین 005/0 درصد –استفاده از بیوزرمترین
توجه :باید کلیه شیارها ،شکافها، درز لوازم چوبی و کف اطاقها سم پاشی شود .برای هر 25 تا 50 متر 1 لیتر حشره کش کافی است .فاصله 2 سم پاشی کمتر از دو هفته نباشد .
کنترل هیره (کنه انسانی و دامی یا مایت) مولد بیماری گال
یکی دیگر از بیماریهایی که در زمانها و در محلهای خاص بوجود می آید بیماری گال است که توسط یک بندپا (مایت یا هیره ) به نام سارکوپت اسکابیئی ایجاد میشود. با ورود و فعالیت این هیره داخل پوست، در نواحی مخصوص از بدن خارش شدید ایجاد میشود که علاوه بر خارش، محل خراشها هم راه ورودی برای باکتریهای مختلف میباشد که عفونت ثانویه پیامد آن است . این بیماری در جوامعی مشاهده میشود که تعداد زیادی از افراد مجبورند با هم در یک محل و تحت شرایط خاص زندگی کنند مانند زلزله ، سیل و سایر بلایا .
جهت درمان بیماری گال
1 – مالیدن کرم یا امولسیون 1% گامکسان بر روی بدن ، استفاده از بنزیل بنزوات 10% . داروهایی نظیر میتیگال نیز در صورت در دسترس بودن توصیه میشود . یک بار درمان کافیست ولی اگر به میزان کافی دارو در دسترس باشد 7-2 روز بعد تکرار شود .
2 – جوشاندن ملحفه ها و لباسها (عدم استفاده از ملحفه ها و لباسهای زیر آلوده لااقل برای یک هفته )
3 – سمپاشی کمپ یا چادر با استفاده از حشره کشهای بهداشتی
کلیه افراد اعم از آلوده یا سالم که در یک محل زندگی میکنند بایستی در یک زمان از مواد فوق استفاده نمایند تا بیماری کنترل شود.