خرگوشک (گل ماهور )
مقدمه
مردم برخی سرزمینها از خرگوشک به عنوان ماده ای ضد سرفه استفاده می کرد اند در اکثر فارماکپه های معتبر از گلهای این گیاه به عنوان دارو یاد شده است گاهی برگهای این گیاه نیز مورد استفاده قرار می گیرد مواد موثره موجود درگلهای خرگوشک خلط آور و ضد سرفه ایت و برای مداوای برخی ناراحتیهای ریوی مانند برونشست وسیاه سرفه است .
گلهای خرگوشک عسل دهنده است و سبب افزایش کیفیت عسل نیز می شود .
این گیاه در سطوح وسیعی در کشورهای آلمان ، روسیه ،لهستان و مجارستان کشت می شود .
مشخصات گیاه
خرگوشک بوته ای استوار یک ساله یا دوساله است گونه های متعلق به جنس ورباسکوم گیاهانی همه جایی هستند ودر آسیا ،شمال آفریقا ، شمال آمریکا، و اروپا و در مناطق وسیعی می رویند نه تنها گلهای ورباسکوم فلوموئیدس بلکه گلهای گونه های دیگری مانند ورباسکوم تاپوسوس وورباسکوم تاپسی فورم خاصیت دارویی و همواره مورد استفاده قرار می گیرند .
ریشه گیاه ضخیم و مخروطی شکل است و انشعابهای کمی دارد ساقه ی این گیاه ضخیم و مستقیم است ارتفاع ساقه به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد بین 60 تا 200 سانتی متر است ساقه ی گیاه زاویه دار (معمولاً 5 ضلعی ) می باشد و در مرحله گلدهی محکم و کم و بیش چوبی می گردد .
در گیاهان دو ساله در سال اول رویش فقط برگهای طوقه ای تشکیل می شود این برگهای دندانه دار کشیده و کم وبیش بیضی شکلند و طول آنها به 40 سانتی متر می رسد گایه در سال دوم رویش به ساقه می رود و برگها به طور متناوب بر روی ساقه قرار می گیرند.
برگهای قسمت فوقانی دمبرگ کوتاهی دارند در حالی که برگهای ناحیه تحتانی دمبرگ طویلی به طول 25 تا 35 سانتی متر دارند سطح برگها ناصاف و دارای شیارهای فراوانی است و در قسمت تحتانی بگر و رگبرگهای اصلی وفرعی کاملاً مشخص می باشند طرفین رگبرگها پوشیده از کرکهای ستاره ای شکل است .
طول ساقه های گل دهنده متفاوت و بین 30 تا 80 سانتی متر است این ساقه ها ممکن است ساده و بدون انتشعاب باشند ویا گاهی نواحی تحتانی ساقه های گل دهنده منشعب می شوند و ساقه های متعددی به وجود می آید .
گلها به صورت خوشه ای بر روی ساقه های گلدهنده پدیدار می شوند در هر نقطه روی این ساقه و یک گاهی سه تا پنج گل ظاهر می شوند رنگ گلها زرد و روشن قسمت خارجی آن کرکردار و لایه ی داخلی آن صاف است گلها از اوایل خرداد ماه پدیدار می شوند و گلدهی تا شهریور ادامه می یابد .
میوه از نوع کپسول و محتوی دانه های ریز متعددی است پس از رسیدن ومیوه و باز شدن آن ها بذرها به اطراف ریزش می کنند بذرهای به رنگ قرمز تیره و وزن هزاردانه 08/0 تا 8/0 گرم است .
مواد موثره گلهارا مواد موسیلاژی (3 درصد ) ترکیبات قندی (10 تا 11 درصد ) ساپونین (4/7 درصد )کارتنوئید (بتاکاروتن و کروسین ) وفلاونودئیدها (هسپریدیدن، ورباسکوزید ) تشکیل می دهند .
نیازهای اکولوژیکی
اکثر گونه های جنس ورباسکوم در طول رویش به مناطق آفتابی و خاکهای سبک شنی نیاز دارند . خاکهای رسی و متراکم برای رویش این گیاهان مناسب نیست این گیاهان در برابر سرما مقاوم هستند به طوری که برگهای طوقه ای قادر به تحمل درجه ی حرارتهای زیر صفر است . سلولهای ریشه خرگوشک قادر به جذب آب از اعماق زمین هستند و خشکی را می توانند به سهولت تحمل نمایند بذرها در دمای 8 تا 10 درجه ی سانتی گراد به خوبی جوانه می زنند . و برای رویش به مقادیر مناسبی رطوبت نیاز دارند .
تناوب کاشت
خرگوشک را می توان با هرگیاهی به تناوب کشت کرد تکرار کشت این گیاه در یک زمین پس از سه تا چهار سال انجام پذیر است .
مواد وعناصر غذایی مورد نیاز
اگر چه خرگوشک در خاکهای تهی از مواد و عناصر غذایی قادر به رویش است ولی مواد و عناصر مناسب سبب افازیش عملکرد گل و مواد موثره آن می شود تحقیقات نشان می دهد که کودهای حیوانی نقش عمده ای در افزایش عملکرد گل دارد . فصل پاییز که هنگام آماده ساختن زمین است 40 تا 50 کیلوگرم درهکتار اکسید فسفر 70 تا 80 کیلوگرم درهکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه باید به خاک کاهش عملکرد گل می وشد توصیه می شود در فصل بهار 30 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به صورت سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد .