خیار یکی از سبزیهای معروف دنیاست . مبدا و مشنا اصلی خیار کاملا مشخص و معلوم نیست ولی به اح تمال زیاد بومی مناطق گرمسیری اسیا و افریقا می بشاد ، زیرا بیشاز 3000 سال است به عنوان غذا در آن مناطق کشت می گردد .
نوشته ها نشان می دهند که در 100 سال قبل از میلاد مسیح خیار به وسیله سفیر چین از ایران به کشور چین برده شده است . یونانیان و رومیها آن را می شناختند . این گیاه در قرن نهم به فراسنه معرف شد و از آ« پس در آن جا کشت گرددی . سپس در قرن چهاردهم کشت خیار در انگلستان متداول گشت . سرخ پوستان آمریکا آن را می شناختند و به ک شت آن می پرداختند .
مشخصات گیاه شناسی
خیار از جنس Cucumis می باشد و نام علمی آن Cucumis sativus L است . حدود 30 گونه آن را در اسیا و افریقا یافته اند . یکی از گونه های این جنس تولید نووعی خیار می کند که در انگلیس به آن جرکین می گویند. و نام علمی آن Cucumia anguria L می باشد . این نوع خیار که در مناطق گرمسیری امریکای جنوبی کشت و مصرف می گردد . دارای میوه ی تخم مرغی شکل است که طول ا« بین 3 تا 7 سانتی متر می باشد . میزان خار روی میوه آن بیشتر از خیار معمولی است . خیار دارای ساقه ی خزنده و کشیده می باشد که ممکن است طول بوته آن روی زمین از 2 متر هم تجاوز کند . امروزه در نتیجه اصلاح ارقامی از خیار به وجود آمده است که تولید بوته ی کوتاهی می کند این نوع خیار مناسب کشت در باغچه و گلدان است .
برگهای بوته خیار بسیار پهن و بزرگ می باشد که به وسیله دمبرگ طولانی و به صورت متناوب به ساقه (تتوخالی) متصل شده است . خیار گیاهی است یک پایه ولی گلهای نر و ماده آن از هم جدا هستند . در ابتدا تعداد گلهای نر بیشتر ازماده است . گلهای ماده فقط یک روز قابلیت تلقیح خود را حفظ می نمایند .
ارقامی از خیار وجود دارد که فقط گلهای ماده تولید می کند و به آنها ماده زا می گویند . امروزه این نوع را از طیق دو رگه گیری به وجود می اورند . بوته های این نوع را از طریق دو رگه گیری به وجود می آورند . بوته های این نوع خیار زودرس تولید می کنند و تعداد بذر در هر میوه کمتر از انواع دیگر خیار می باشد .
همچنین تراکم میوه روی بوته زیادتر از نوع معمولی است بنابراین دارای عملکرد بیشتری می باشد . البته این نوع خیار مخصوص کشت و پرورش در داخل گلخانه و همچنین کشت و برداشت به صورت مکانیزه است . میوه آن باریک ، طولانی و اغلب بدون بذر می باشد . ممکن است میوه ها از طریق بکرزایی به وجود ایند . یعنی بدون عمل گرده افشانی میوه حاصل می شود . ولی اگر این نوع بوته با سایر انواع خیار کاشته شود َ، تولید میوه با بذر می نماید . امروزه با محلول پاشی بوته های ماده زا با اسید جیبرلیک توانسته اند باعث بوجود آمدن گلهای نر گردند . در این صورت با ظهور تعداد کمی گل نر روی بوته ی ماده زا سببمی گردد که گلهای ماده خود گشن شوند . گلهای ماده خیار به وسیله ی سایر گیاهان تیره کدوییان مانند کدو و هندوانه تلقیح نمی شود .
متخصصین اصلاح نباتات از این رقم بیشتر برای اصلاح خیار استفاده می کنند . زرا کار کردن با این نوع بسیار ساده است چون مزاحمتی از ناحیه ی گلهای نر ندارند . تهیه بذر دورگ نسل اول از این طریق بسیار آسان است و فقط کافی است که بین آنها پایه های معمولی خیار کاشته شود . گذاشتن تعدادی کنوی زنبور عسل به این امر کمک می کند . بذری که روی پایه مادری تشکیل می شود بذر دورگ نسل اول است .
بوته ی خیاری که نسبت به بوته سایر گیاهان تیره کدوییان کوچکتر است بوته خیار ککردار و رونده می باشد . میوه خیار سه حجره ای است . سطح میوه در ابتدا پر از خار خیلی ریز می باشد که به تدریج که میوه می رسد از مقدرا خارها کاسته می شود طول عمر بوته ی خیار خیلی کوتاهتر از طول عمر بقیه گیاهان این تیره است .
تلخی ته خیار و گاهی اوقات در تمام خیار معلول وجود ماده ای تلخ به نام کوکوربتاسین است . این ماده دارای انواع مختلفی است و به شکل مونوگلیکوزید و آگلیکون در گیاه یافت می شود . بیشتر این ترکیبات را در میوه و ریشه گیاه می توان یافت . برگ و ساقه تهی از این ماده است . در افریقای جنوبی و استرالیا از آن به عنوان دارو و در معالجه بعضی از بیماریها استفاده می کنند . گاهی این ماده موجب مسمومیت می شود .
آب و هوای مناسب
تمام سبزیهای تیره کدوییان گیاه فصل گرم می باشند و در هوای گرم نتیجه مطلوب میدهند . ولی خیار در هوای کمی خنک رشد بهتری دارد و نسبت به هوای بسیار گرم مقاوم نیست . بعضی خیار را جزء گیاهان فصل خنک محسوب می کنند البته در عمل هم خیار یک محصول بهاره و پاییزه است . ولی نسبت به سرما بسر حساس می باشد و سرمای اوایل پاییز برگهیا آن را ضایع کرده بوته آن را خشک می کند . بهترین دما برای جوانه زدن آن بین 17 تا 20 درجه سانتیگراد می باشد موقعی به کشت خیار اقدام می کنیم که دمای متوسط روزانه بین 20 تا 24 درجه سانتی گراد باشد . در مناطقی که چنین دمایی تامین نمی شود (کشورهای اروپایی) از گلخانه استفاده می شود .