خیار (Cucumis sativus) گیاهی از تیره کدوئیان است که اقسام گوناگون دارد. میوه‌اش درشت و سبز یا سفیدرنگ است. بوته آن مانند بوته خربزه است.
واژه خیار ریشه و بنیاد فارسی داشته و از فارسی به زبان عربی داخل شده.
تاریخچه
مبدأ خیار را نواحى جنوبى آسیا ( هندوستان ) ذکر کرده‌اند. در هندوستان حداقل سه هزار سال کاشت می گردیده و رومیها و یونانیان قدیم نیز از آن استفاده می نموده اند.
در این مناطق همچنان فرم‌هاى اولیه خیار که به‌صورت وحشى مى‌رویند و داراى میوه‌هاى کوچک و تلخ مى‌باشند یافت مى‌شود.
کاشت خیار در دنیا سابقه چند هزار ساله دارد. حدود بیست قرن قبل از میلاد مسیح مصریان قدیم از آن استفاده می کرده اند .
کشورهای تولید کننده
مهمترین کشورهای تولید کننده خیار چین و آمریکا هستند.
ایالت فلوریدا مهمترین تولید کننده خیار در آمریکا است و حدود یک سو م خیار کل آمریکا را تولید می کند .
در ایران استانهای کهکیلویه و بویر احمد، لرستان ، خوزستان و ایلام
مشخصات گیاه شناسى
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: گیاهان
دسته: Magnoliophyta
رده: Magnoliopsida
راسته: Cucurbitales
خانواده: Cucurbitaceae
جنس: Cucumis
گونه: C. sativus
خیار گیاهی است گلدار، از رده دولپه ای ها، از گیاهان یکساله جالیزی، از خانواده کدوئیان (Cucurbithacae) با نام علمی (Cucumis sativus).
خیار گیاهى خزنده است. ریشه آن نسبتاً سطحی است و برای کاشت آن باید خاک سطح الارض کاملاً آماده و غنی از مواد غذایی باشد. ریشه آن یکساله و گاهی هم دائمی است.
ساقه آن علفی، رونده و به رنگ سبز روشن، آبدار و دارای پوست نازک و کرکهای ریزی است که از ساقه منشعب می شوند. طول بوته خیار با توجه به هرسی که انجام می شود مکن است به بیش از 6 m برسد.
در واریته های معمولی برگها نسبتاً کوچک در واریته های بکرزا یا پارتنوکارپیک برگها بزرگتر، پنجه ای شکل و به رنگ سبز روشن بوده و بریدگی های کم عمق، برگ را به پنج قسمت یا Lobe که غالباً به شکل مثلث هستند، تقسیم می کند. دمبرگ آن بلند، آبدار، قطور، و رگبرگها مشخص و روشنتر از خود برگ هستند.
گیاهى یک پایه است. تعداد گل‌هاى نر بیشتر از گل‌هاى ماده بوده و زودتر از آنها نیز ظاهر مى‌شوند. البته در خیارهاى نوع گلخانه‌اى فقط گل‌هاى ماده به وجود مى‌آیند. یعنى میوه‌هاى پارتنوکارپ هستند و احتیاجى به تلقیح گل نمى‌باشد. در خیارهاى معمولى باید گرده‌افشانى انجام گیرد و زنبور عسل نقش مهمى در تلقیح آن خواهد داشت.
میوه در بعضى از انواع و ارقام خیار تلخ مى‌باشد.
میوه خیار از لحاظ گیاه شناسی شفت بشمار میرود یعنی میوه ای است گوشتی که برون بر آن نازک، میانبر آن گوشتی و خوراکی و درون بر آن غشائی و سخت است.
محل پیدایش میوه روی ساقه دو حالت دارد:
1. خیارهایی که روی ساقه اصلی و در زاویه برگها تولید می شوند.
2. خیارهایی که روی ساقه فرعی تولید می شوند که دراین صورت ساقه های جانبی به هرس منظم احتیاج دارند.
سازگاری
این سبزی محصول فصل گرم است و گیاه جوان آن به یخبندان حساس است. میانگین درجه حرارت روزانه برای رشد خیار بین 18 تا 24 درجه سانتیگراد مناسبترین است. چنانچه دمای شب پائین¬تر ازc0 5 باشد میوه ها به حد کافی تشکیل نمی شوند و یا اینکه اختلالات فیزیولوژیکی در آنها ظاهر می گردد.
دمای بالا برای جوانه زنی، مرحله رویشی و مراحله زایشی لازم است. حداقل دما برای جوانه زدن بذر خیار c0 12 و برای رشد و نمو بالای c0 10 است گلها ابتدا در دمای c0 15 به بالا و گرده ها در دمای c0 17 به بالا باز می شوند. عمل لقاح در دمای 26 تا 29 درجه سانتی گراد انجام می گیرد.