دیمکاری
کلمه دیم در اصل عربی است و در فرهنگ لغت تعریف آن این است :
بارانی که همیشه می بارد در آرامش ، بدون رعد و برق یا درنگ می کند 5 یا 6 روز .
در فارسی هم این کلمه را به شکلهای مختلف داریم . دیمی ، دیمه و .... که به کار گرفته می شوند . کلا دیمکاری به معنای زراعت خودرو یا زراعتی که از آب باران استفاده نماید و برعکس زراعت آبی آورده شده است . در اصطلاح عامیانه از کلمه دیمی در معنی بی مطالعه و الکی انجام دادن یک کار است که این معنی شاید برای اکثر دیمزارهای کشور ما نیز صادق باشد و کشاورزان هم دیمکاری را با دیمی کاری اشتباه گرفته اند .
در انگلیسی اصطلاحی که برای دیمکاری در نظر گرفته اند است .
اختلاف بین بارندگی و آب باران :
بارندگی کلیه نزولات آسمانی است ، برف ، بارن ، تگرگ و ... و اصطلاح آن Pereipitation است .
باران : کلمه Rain fall اصطلاح آن است و تعریف آن فقط همان باران تنهاست .
کل متوسط بارندگی در جهان 860 میلی متر می باشد . میانگین بارندگی سالیانه در آسیا 645 میلی متر و میانگین بارندگی سالیانه در ایران 224 میلی متر است . به آمار که توجه نماییم میانگین بارندگی ایران یک چهارم جهان بوده و جزء مناطق خشک جهان است . کل نزولات سالیانه در ایران 335 میلیارد متر مکعب بارندگی است .
میزان تبخیر 242 میلیاردمتر مکعب و نفوذ در خاک 21 میلیارد متر مکعب و بقیه آن هرزآب و روان آب است . هدف این است که از تبخیر جلوگیری شود که آب کمتری از دسترس خارج شود . از نظر فرسایش ایران دومین کشور در جهان بعد از اتیوپی می باشد . ( فرسایش خاکی ) این مشکل و فاجعه ای است ، چرا که خاک مدت زمان زیادی را برای تشکیل شدن نیاز دارد . متوسط راندمان آبیاری در کشور ما 30 درصد است و به همین دلیل دیمکاری یعنی استفاده مفید از آب باران برای ما بسیار مهم بوده و مشکل اصلی دیمکاری در ایران نحوه غلط استفاده ازآب و نزولات جوی می باشد .
کل اراضی قابل کشت در ایران 3/26 میلیون هکتار است . کل اراضی کشت آبی حدود 7/11 میلیون هکتار و کل اراضی کشت دیم 6/14 میلیون هکتار است . از این مقدار کل اراضی زیر کشت رفته 6/15 میلیون هکتار می باشد . اراضی آبی زیر کشت 8/6 میلیون هکتار و اراضی دیم زیر کشت رفته 8/8 میلیون هکتار است . کل اراضی آیش 9 میلیون هکتار و باغات 7/1 میلیون هکتار است.
در دیم کاری در ایران ، گندم و جو در درجه اول کشت می شوند . حبوبات مثل نخود و عدس و هندوانه ، زیره سبز ، آفتابگردان و .... در رده های بعدی هستند . کمترین مقدار عملکرد دیم گندم در بندر بوشهر به میزان 250 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است ، در حالیکه متوسط عملکرد دیم در استرالیا 2000 کیلوگرم در هکتار است .
براساس میزان بارندگی سالیانه اقلیم ها را تقسیم بندی نموده اند . به شرح زیر :
1 – مناطق خشک : متوسط بارندگی سالیانه کمتر از 250 میلی متر .
2 – مناطق نیمه خشک : متوسط بارندگی سالیانه بین 250 میلی متر تا 500 میلی متر .
3 – مناطق نیمه مرطوب : متوسط بارندگی بین 500 تا 700 میلی متر .
4 – مناطق مرطوب : متوسط بارندگی بیش از 700 میلی متر .
بر اساس همین تقسیم بندی در ایران 74 درصد مساحت کل آن در مناطق خشک ، مثل کویر مرکزی و ... 17 درصد مساحت کشور جزء مناطق نیمه خشک است مثل خراسان و 6 درصد مساحت آن جزء مناطق نیمه مرطوب است مثل قسمتی از حاشیه دریای مازندران طرف شرق و حاشیه کوههای زاگرس و 3 درصد مساحت کشور جزء مناطق مرطوبند ، که در حاشیه دریای مازندران هستند . با بارندگی کمتر از 200 میلی متر هیچ محصولی شانس موفقیت نداشته و عملیات دیمکاری در مناطقی که میانگین بارندگی بین 250 تا 500 میلی متر باشد انجام می گیرد .
( پشت صفحه 1 : بارشها براساس مدت طبقه بندی می کنند . بطور کلی بارشها به انواع کوتاه ، متوسط و دراز مدت تقسیم می شوند . بارانهای کمتر از 6 ساعت کوتاه مدت ، بین 6 تا 24 ساعت بارانهای با مدت متوسط و به بارانهایی که بیش از یک روز دوام داشته باشند دراز مدت گفته می شود )
دلایل و علل پیدایش مناطق خشک در جهان :
1 – دور بودن از دریاها و اقیانوس ها
2 – وجود موانع فیزیکی مثل کوهها که اجازه نمی دهند ابرهای باران زا به قسمتهای دیگر کشور بروند .
3 – وجود بادهای گرم که باعث خروج توده های هوا از منطقه می شوند .
4 – وجود توده های خشک و پایدار هوا که مانع از جریانهای کنوکسیون می شوند .
در کشور ما دو عامل اول از موانع اصلی اند .
رطوبت نسبی : میزان رطوبت موجود در هوا تقسیم بر میزان حداکثر رطوبتی که همان حجم هوا در یک درجه حرارت ثابت می تواند داشته باشد .
نقطه شبنم : وقتی که ظرفیت رطوبت هوا به حدی کاهش می یابد که مقداری از بخار آب موجود در آن به صورت قطرات آب ریزش کند می گوییم هوا به نقطه شبنم رسیده است .
به کوههای مانند البرز که در مجاورت مناطق مرطوب آبی باشند و از حرکت توده های هوا اشباع از بخار آب به مناطق پشت خود جلوگیری کنند سایبان بارندگی گفته می شود .