خداوند مهربان منابع طبیعی را به طور یکنواخت و رایگان در اختیار بشر قرار داده تا ضمن بهره برداری صحیح و اصولی آن را برای آیندگان حفظ و حراست کند. چرخه حیات در گرو سلامت و برقراری تعادل منطقی در طبیعت است که این طبیعت در صورت ها و شکل های متفاوت رو نمایی می کند و در برخی نواحی سر سبز و پر آب و با طراوت است و در بعضی نواحی بیابانی است.
بیابان و اراضی خشک به عنوان زیست بوم طبیعی، زیستگاه بیش از یک سوم مردم جهان است که اکثرا فقیر ترین افراد جامعه جهانی می باشند. با توجه به همین موضوع است که امروزه فرآیند بیابان زدایی و مقابله با آن از دیدگاه های مختلف فنی- تکنیکی اقتصادی و اجتماعی و به ویژه کاهش فقر و آسیب های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین باید توجه داشت که بخش اعظم اراضی خشک علیرغم خطر بیابانزدایی به دلیل ویژگی های طبیعی از امکانات و ظرفیت های اجتماعی و اقتصادی ملموسی برخوردار می باشد که با اتکای همین ویژگی ها از طریق توانمند سازی جوامع محلی می توان در تامین معاش پایدار و توسعه آن اقدام نمود.
فصل اول: طریقه طرح نویسی
مقدمه
اهمیت گیاه تاغ Haloxy lon SP در مناطق بیابانی جهت تثبیت شن جلوگیری از فرسایش بادی و بیابان زدایی بر همه دست اندر کاران منابع طبیعی و کسانی که در حاشیه کویر زندگی می کنند کاملا مشخص و روشن می باشد. تحمل این درختچه در برابر خشکی هوا و بادهای سوزان در مناطق کویری ایران در دیرباز شناخته شده و همواره سعی می گردد با ایجاد کمربند سبز از توده های تاغ در نواحی مذکور از حرکت شن های روان جلوگیری و از این گیاه به عنوان سد بازدارنده استفاده شود.
مثلا در ورامین (منطقه ابردژ) مشکلی وجود داشت که کارشناسان برای حل این مشکل تصمیماتی اتخاذ کرده و برای حل این مشکل طرحی ارائه داده اند.
اما ابتدا لازم است که مواردی در مورد طرح نویسی داده شود و سپس به جزئیات پرداخته شود.
برای طرح نویسی لازم است که هدفمان را مشخص کنیم اینکه به چه منظور می خواهیم طرح ارائه دهیم. بعد از اینکه هدفمان مشخص شد برای عملی کردن طرحمان باید اطلاعات بدست بیاوریم که این اطلاعات بر اساس منطقه مورد نظر به دست می آید.
تعیین هدف و ارائه طرح
پیشتر گفته شد که اگر قرار باشد طرحی ارائه شود باید برای آن هدفی داشته باشیم که این هدف در اینجا جلوگیری از پیشروی شن های روان است که باید در خصوص این موضوع مسائل مربوطه را مورد بررسی قرار دهیم که این مسائل عبارتند از:
1- نقشه مناطق را داشته باشیم
2- موقعیت و شرایط طبیعی و مساحت
3- پستی و بلندی
4- شیب و جهت زمین شناسی
5- خاکشناسی
6- هیدرولوژی
7- اقلیم
8- حرارت
9- دما
10- بارندگی و باد
11- پوشش گیاهی
بعد از اینکه این مسائل را شناسایی کردیم باید با توجه به اطلاعات بدست آمده طرحی را ارائه بدهیم که مشکل را حل کند.
منطقه مورد نظر ابردژ ورامین است که به علت پیشروی شن های روان به سمت راه آهن باعث مسدود شدن راه آهن گشته و مشکل آفرین شده بود. براین اساس تصمیم گرفته شد که مناطق اطراف راه آهن در منطقه ی مورد نظر تاغ کاشته شود. به این منظور درختان تاغی کشت گردید که دارای سنی حدود 26 سال است. در این رابطه ضرورت موجب گردید که طرح مدیریت پرورشی تاغزارهای دست کاشت در این منطقه با هدف جوان کردن توده های مسن هدایت توده های جوان استمرار تولید با تکیه بر حفظ و بقای توده های موجود استفاده از تاغزارها به عنوان مراتع و چراگاه دامداران منطقه استفاده از چوب برای تامین قسمتی از سوخت اهالی و کاستن فشار مردم بر عرصه های منابع طبیعی و ملی و اجرای صحیح طرح پرورشی تهیه گردید.
روش کار به این صورت است که طی دو مرحله صحرائی و ستادی انجام می شود. وجود شن های روان و بیابان های وسیع در منطقه ابردژ ورامین که در نتیجه اقدامات انسانی و شرایط آب و هوایی ایجاد گردیده موجب مسدود شدن ریل آهن سراسری و از بین رفتن قنوات مزارع و نابودی باغات و خانه های روستایی و بالاخره مهاجرت اهالی روستائیان اطراف را فراهم می آورد.
نقشه هایی با مقیاس های متفاوت از دشتهای وسیع با شیب کم / موقعیت و شرایط طبیعی / مساحت و حدود عرصه / پستی و بلندی / شیب و جهت زمین شناسی اینکه زمین دارای چه ترکیباتی است.
خاکشناسی: که در مورد خاکشناسی زمین را به پلات های مختلف طبقه بندی می کند و آنچه که از بازدید منطقه طرح و توجه به پروفیل های خاک و تفسیر نتایج آزمایشگاهی حاصل شده زمانیکه منجر به تنظیم گزارش خاکشناسی شده است.
ضرورت دارد شرایک اکولوژیکی گونه تاغ کاشت شده از نظر نیاز خاکی مورد توجه و بررسی قرار گیرد لازم است کلیه عوامل و پارامترهای موجود مورد توجه قرار گیرد.
هنگامیکه خاک را شناسایی می کنیم خاک را به پلات های مختلف تقسیم می کنیم و آنها را از نظر شور قلیای بودن ، فراوانی یون سدیم مواجه با محدودیت های عمده و اینکه از لحاظ مواد غذایی و مواد آلی در چه حد هستند بررسی می کنیم.
هیدرولوژی:منطقه طرح از نظر هیدرولوژی در حوضه بسته منطقه به دست آورده می شود. اینکه در منطقه آبهای سطحی، آبراهه ها، رودخانه ها، رودخانه های آبشور، آبهای زیر زمینی، چاه و چاه آبشور.
حرارت:حرارت یکی از مهمترین عوامل رشد و نمو گیاه تاغ به شمار می رود.
بارندگی: آب برای مناطق خشک و نیمه خشک اهمیت فراوانی دارد و از عناصر مهم آب و هوایی به شمار می رود. با رش باران بیش از هار عنصر اقلیمی دیگر در رشت نبات تاغ و نیز در اجرای عملیات بیولوژیکی اثر می گذارد.
باد:توزیع فراوانی های سالانه سرعت و جهت باد و ... باید بررسی شود.
پوشش گیاهی:یکی از ویژگی های اصلی مناطقی که مقدار بارندگی آن کمتر از – اصلی تر در سال است از عدم تعادل انتشار آب در خاک که این امر در وضع پوشش گیاهی کاملا نمودار است. پراکندگی پوشش گیاهی در منطقه طرح اعم از اشکوب بالا و کف اشکوب به علت پستی و بلندی و فرورفتگی های موجود و نفوذ آب در مناطق فرورفته بیشتر از مناطق پست می باشد.
استپهای منطقه طرح در دو گروه گزروفیتها xerophytes و فره آتوفیتها phereatophytes تقسیم می گردد.
گزوفیت ها گیاهانی هستند که در مقابل خشکی مقاومت داشته و تا حدی در مقابل نمک مقاوم هستند.