در زمان نه چندان دور کشت محصولات کشاورزی بیشتر از ارقام بومی بوده و مسائل گیاهپزشکی آن چنان مورد توجه نبوده است و در آن شرایط آفات محصولات کشاورزی بیشتر توسط دشمنان طبیعی تحت کنترل بوده اند. در آن زمان سم و سمپای به صورت فعلی نبوده و کانون های طبیعی برای حشرات مفید زمستان گذرانی و تابستان گذرانی فراهم بوده است. چنانچه در برنامه مدیریت آفات در استفاده منطقی از سموم شیمیایی و حمایت از دشمنان طبیعی آفات ، مورد نظر باشد ، نقطه امیدی در تعادل بین آفت و دشمنان آن خواهد بود . یکی از دشمنان طبیعی بسیار مفید ، که اکثر کشورها از عملکرد آن راضی بوده و به صورت بومی در اکثر نقاط مزارع و باغات رها سازی می شود . زنبور تریکو گراما پارازیتوئید تخم پروانه ها وبعضی از دو بالان می باشد. این زنبور درانسکتاریوم های کشور با استفاده از تخم میزبان واسط( تخم بید غلاف و بید آرد) تولید انبوه می شود. درانسکتاریوم گرگان این زنبور جهت مبارزه با آفات کرم قوزه پنبه و کرم ساقه خوار برنج و کرم ساقه خوار اروپایی ذرت تولید و در مزارع رها سازی می شود.
زنبور تریکوگراما(Trichogramma Spp)
زنبور تریکوگراما حشره ی کوچکی است از خانواده (Trichogramma atidae) که گونه های متعددی از آن در نقاط مختلف جهان انتشار داد که تاکنون 549 گونه آن شناخته شده است . شکل عمومی بدن کوتاه و عریض و در قسمت شکمی پهن تر و در انتها قوسی است . گونههای بومی فلات ایران که تحقیقات شناسایی نموده است اندازه آن در حدود 2/0 تا 4/0 میلیمتر و به رنگ زرد ، خرمائی ، قهوه ای و یا مایل به سیاه می باشد. در این زنبور بالهای جلویی پهن و عریض ولی بالهای عقبی باریک و کشیده و شباهت به کارد یا چاقو دارد، بالهای عقبی در حاشیه دارای ریشک های کوتاه یا بلندو سطح بالها با پوشش موئی غالبا به صورت ردیفی است. پنجه پا سه بندی است. ماده ها درشت تر از نر ها و شاخک ماده ها کوتاه و زانوئی تعداد موهای شاخک کم و کوتاه است ولی شاخک نر ها پرز دار و بند بند نیست.(شکل 1)
برای شناسایی گونه های زنبور علاوه بر صفات ظاهری فوق ، تفاوت گونه ها را از طریق اعضاء خارجی دستگاه تناسلی نر(Genita Liamale) استفاده می شود.اخیرا برای شناسایی گونه های مختلف در کشور از روش الکتروفورز استفاده می شود که بعضی از گونه های ارسالی از مناطق مختلف کشور شناساییشده است. از گرگان زنبور ارسالی که بیشتر از مناطق نامن و شصت کلا بوده است، T.brassicae و T.evanescens گزارش شده که گونه T.brassicae غالب منطقه می باشد . گونه های دیگر از کرانه خزر تا فلات مرکی شناسایی شده است عبارتند از:T.rhenana ,T.pintog ,T.embryophagum , T.cacoeiae,…..
زنبورهای پارازیتوئید مفید تریکوگراما از نظر رژیم غذایی و میزان عموما چند خوار (پلی فاژ) بوده فعالیت انگلی و تخم خواری آنها روی تخم تعداد زیادی از حشرات راسته های مختلف انجام می گیرد. تریکوگراما بالغ زندگی فعال خود را با ایجاد سوراخ در پوسته (Chorion) تخم میزبان آغاز می کند. دامنه ی پرواز زنبور تریکوگراما از 5 تا 50 متر برآورد شده است.در یک تحقیق انجام شده ماده های رنگی را پس از 17 ساعت در فاصله ی 700متری پیدا کرده اند. زنبور با حرکت دادن شاخک خود تخم میزبان را برای تخم ریزی انتخاب می کند. تخم های ضعیف و پژمرده کمتر مورد پذیرش زنبورها قرار می گیرد.(شکل 2)
این زنبور زمستان را به صورت پیش شفیرگی (Prepupa) در تخم میزبان می گذراند ولی در شرایط شمال کشور این زنبور به صورت حشره کامل هم دیده می شود. سیکل زندگی این زنبور در آزمایشگاه در دمای 27 درجه سانتیگراد 8 تا 9 روز ولی در طبیعت 2 تا 3 هفته طول می کشد . طول عمر زنبورها تابع نوع میزبان و تعداد نسل و شرایط آب و هوایی است. هر زنبور ماده تریکوگراما بعد از جفت گیری و گاهی بدون آمیزش با نر به روش بکرزائی به تعداد 40 تا 70 تخم می گذارد و به ندرت در بعضی گونه ها مانندT.euproctidis تعداد تخم تا 140 عدد روی تخم پیرائوست مشاهده شده است. در طبیعت زنبورها ی ماده تریکوگراما برای کشف و تشخیص تخم های میزبان و تخم گذاری در آنها از مواد دریافتی محرک از نوع شیمیایی به نام کیرمون تخم انجام می گیرد. این ماده ی شیمیایی باعث رسیدن زنبورهای ماده به تخم های تازه می شود وجود این ترکیبات کیرومون و اثر جلب کننده آنها ، منحصر به تخمهای میزبان نیست بلکه در پولک های ماده عده زیادی از پروانه ها باعث جلب زنبورها می شود ، ( وجود کیرمون درکوتیکول پولک ها).
جمع آوری زنبورهای تریکوگراما از طبیعت :
برای تکثیر زنبورهای تریکو گراما و ذخیره سازی آنها برای مصرف سال بعد ، هر سال در اواخر دوره ی زراعی زنبورهای مادری از کانون های طبیعی جمع آوری می شوند.برای جمع آوری زنبورهای مادری از دو روش استفاده می شود که عبارتند از:
روش اول- جمع آوری تخم های میزبان اصلی:
در این روش تخم های میزبان اصلی زنبور مثل تخم کرم قوزه ، کرم ساقه خوار اروپایی ذرت و کرم ساقه خوار برنج جمع آوری ، و به تعداد معین در داخل لوله های آزمایشی قرار داده می شود. تخم های خاوی زنبور معمولا روز چهارم و پنجم مشخص (سیاه شدن تخم) می شوند.تخم های پارازیته در مرحله ی پیش شفیرگی داخل یخچال در دمای 4 درجه سانتیگراد به مدت 30 تا 25 روز نگهداری می شوند . بسته به زمان جمع آوری صحرایی و شرایط آب و هوایی منطقه تعداد زنبورهای استحصالی از تخم میزبان اصلی متغیر است.