دانلود تحقیق سن گندم

گندم گیاهی است که بیش از سایر گیاهان زراعی در جهان کشت می‌شود.

در دنیای امروز گندم نه تنها یک ماده غذایی اساسی و مهم است، بلکه از لحاظ سیاسی نیز از اهمیتی همپایه نفت برخوردار است.

با توجه به رشد روزافزون جمعیت، نیاز به افزایش تولیدگندم وفرآورده‌های آن روز به روز بیشتر احساس می‌شود.

از آنجایی که افزایش تولید از طریق افزایش سطح زیر کشت به دلیل محدود بودن اراضی قابل کشت مقدور نیست، بنابراین بالا بردن میزان تولید در واحد سطح با رعایت اصول صحیح تکنیکی بهزراعی استفاده از ارقام پرمحصول و کاهش میزان خسارت ناشی از حمله آفات و بیماری‌ها امکان‌پذیر است.

در ایران به دلیل وجود شرایط آب و هوایی متنوع و کشت گسترده گندم، عوامل متعدد خسارت‌زا همه ساله این محصول را مورد حمله قرار داده و باعث خسارت فراوان از طریق کاهش میزان محصول و یا پایین آوردن ارزش غذایی آن می‌شوند.

یکی از آن عوامل خسارت‌زا، سن گندم است و یکی از آفات درجه یک گندم به شمار می‌رود.

سن گندم از برگ، ساقه و دانه‌های گندم، جو و غلات وحشی تغذیه می‌نماید.

این حشره فقط سه ماه از سال در مزارع گندم فعالیت دارد و مدت 9 ماه از سال را در اماکن زمستانه به صورت استراحت به سر می‌برد.

سن گندم از راسته ناجوربالان (Hemiptera) و از خانواده Scutelleridae می‌باشد و نام علمی آن Eurygaster integriceps است.

زیست‌شناسی سن گندم طول حشره کامل 13-8 میلیمتر و عرض آن 8-5 میلیمتر است.

علت اصلی تغییرات در اندازه حشره کامل شیوه زندگی آفت است.

بدین مفهوم که بر اساس بررسی‌ها و مشاهدات در سراسر مناطق سن‌خیز کشور این حشره دو شیوه زندگی دارد که این امر منجر به تغییراتی در اندازه آفت شده است.

جمعیتی از این حشره در زیستگاه‌های طبیعی واقع در ارتفاعات زندگی می‌کند و ضمن تغذیه از گیاهان زراعی به ویژه گندمیان به زاد و ولد می‌پردازد.

افراد این گروه کوچک و طول و عرض آنها به ترتیب 5/10-8 میلیمتر و 7-5 میلیمتر است.

در حالی که گروه زیادی از این حشره که از گندم و جو تغذیه می‌کند، به ویژه آنهایی که به مزارع حمله‌ور می‌شوند، جثه‌ای بزرگتر دارند و طول آنها به 13 میلیمتر و عرض آنها به 8 میلیمتر می‌رسد.

سن گندم پس از پشت سر گذاشتن زمستان از ارتفاعات به سمت گندم پرواز می‌کند و به تغذیه از برگ، ساقه و خوشه گندم می‌پردازد و پس از دو هفته اقدام به جفت‌گیری و تخمگذاری می‌کند.

نکته جالب توجه این است که حشرات ماده بدون اینکه جفتگیر کنند، می‌توانند تخمگذاری کنند.

اما تخم آنها بارور نخواهد شد.

بنابراین سن گندم برای افزایش جمعیت خود و خسارت زدن به مزارع گندم، مجبور به جفتگیری است.

رنگ این حشره متغیر است.

رنگ عمومی آن قهوه‌ای و زرد خاکی است.

به علاوه نمونه‌هایی به رنگ سیاه و مسی و زرد کهربایی نیز وجود دارد.

روی سپر و پشت بدن آنها دو لکه کوچک به رنگ روشن دیده می‌شود.

سر حشره مثلثی است که نوک آن به جلو امتداد دارد.

سن‌هایی که دوره زمستانگذرانی را طی کره و آماده برای جفت‌گیری و تخمگذاری هستند، به سن مادر معروف هستند.

سن مادر قبل از تخمریزی یک نوبت با سن نر جفتگیری می‌کند.

سن‌های بالدار نر عمر کوتاه دارند و پس از جفت‌گیری با ماده به تدریج می‌میرند.

اما سن ماده تا مدتی پس از جفتگیری زنده می‌ماند.

سن مادر شرایط آزمایشی حداقل 300 تخم و حداکثر 550 تخم می‌گذارد.

در شرایط طبیعی و در صورت وجود شرایط جسمی مطلوب 114 تا 330 تخم و در شرایط نامساعد حدود 75 تخم می‌گذارد.

سن گندم در مواردی تا چند سال پی در پی حالت طغیانی و چند سال بعد دوره‌ی خاموشی دارد.

علل عمده نوسان جمعیت سن عوامل جوی است.

این عوامل در رشد و نمو گندم و نشو و نمای سن و دشمنان طبیعی آن در دو دوره طغیان و خاموشی اثر متفاوت دارند.

در سال‌های طغیان هوا در بهار ملایم و در تابستان گرم و خشک است و به درجه حرارت آن به تدریج افزوده می‌شود.

هوایی پاییز خنک و هوای زمستان آرام و همراه با ریزش برف است و تغییرات ناگهانی و بی‌سابقه ندارد.

در صورتی که این شرایط چند سال پی در پی تکرار شود و نمو گندم در رابطه با سن طبیعی خواهد بود و سن گندم زندگی مطلوب داشته و تخم بیشتری می‌ریزد و جمعیت آن همه ساله بالا می‌رود.

در سال‌های خاموشی هوای بسیار سرد و بارانی و توام با تغییرات جوی است.

هوای تابستان معتدل و ریزش باران‌های تابستانه زیادتر از سال‌های عادی است.

وضعی رویشی گندم و رشد و نمو سن در برخورد با تغییرات جوی هماهنگ نمی‌باشد.

هوای پاییز ملایم و زمستان بدون ریزش برف است.

در اواخر زمستان و اوایل بهار نیز حرارت هوا متغیر و توام با وزش باد است.

در صورتی که این عوامل 3-2 سال تکرار شود، میانگین تخم‌ریزی سن هر ساله کم شده و جمعیت آن به سوی خاموشی گرایش می‌یابد.

سن گندم در سال یک نسل دارد و زمستان را به صورت حشره کامل در مکانهای زمستان‌گذرانی که غالباً ارتفاعات هستند، می‌گذرانند.

سن گندم دگردیسی ناقص دارد و چرخه زندگی آنها به صورت زیر است: حشره کامل  پوره  تخم تخم سن گندم تخم‌های خود را در 2 ردیف 7 تایی می‌گذراند که جمعاً 14 عدد است.

رنگ تخم سن گندم (سبز روشن) ‌می‌باشد و معمولاً بر روی ساقه برگ و خوشه دیده می‌شود.

تخم کروی و قطر آن یک میلیمتر است.

پس از 3-2 روز در سطح تخم‌ها نقطه‌های ریز تیره پدیدار می‌شوند.

این نقطه‌ها به تدریج به هم نزدیک شده و دایره‌ای را تشکیل می‌دهند و بعد از مدتی لکه‌ای به شکل لنگر کشتی و به رنگ قرمز متمایل به نارنجی در زیر پوست تخم آشکار می‌شود و در نهایت یک لکه کوچک مثلثی شکل و سیاه رنگ زیر لکه قرمز پدیدار می‌شوند.

دوره رشد و نمو تخم 10-6 روز است.

تخم‌ها ممکن است توسط یک سری زنبورهای پارازیتوئید پارازیته شده و تفریخ نشوند.

پوره حدو یک هفته تا 10 روز تخم‌ها تفریخ می‌شوند.

پوره سن اول از طریق ایجاد دریچه‌ای دایره‌ای شکل از تخم خارج می‌شود.

این دریچه واقعی نیست، بلکه خود پوره آنرا ایجاد می‌کند.

رنگ پوره سن اول بلافاصله پس از خروج از تخم سبز روشن است و پس از چند ساعت سیاه می‌شود.

از سن دوم به بعد رنگ اصلی پوره‌ها نمایان می‌گردد.

وجه تمایز پوره‌ها از یکدیگر به ویژه در پوره سنین چهار و پنج بسیار بارز است.

بدین معنی که بال از سن چهارن پورگی جوانه زده که در سن پنجم مشخص‌تر می‌شود.

سن گندم دارای 5سن پورگی است و در 5 نوبت پوست عوض کرده و تبدیل به سن بالدار کامل می‌شود.

دوره پورگی یعنی تا زمان تبدیل شدن پوره‌ها به حشره کامل حدود 40 روز طول می‌کشد.

پوره‌های زیاد نوزاد ابتدا در کنار تخم به سر برده و در سنین 2.3 به بالای ساقه و خوشه رفته و در سنین 4.5 از خوشه‌ای به خوشه دیگر می‌روند.

علل انتقال پوره‌ها از خوشه مجاور و یا از ساقه‌ای به ساقه دیگر علاوه بر تاثیر متعدد ترجیح غذایی است.

البته یک استثناء وجود دراد و آن منطقه گرگان و گنبد است.

این سن در آنجا فعالیت ندارد و بجای آن سن E.

maura فعالیت می‌کند که خسارت چندانی ندارد.

سن گندم در نقاط مختلف کشور از تراکم‌های متفاوتی برخوردار است.

در بین مناطق آبی از مناسب‌ترین جاها باید دشت ورامین و در بین مناطق دیم باید منطقه کرمانشاه را نام برد.

سن گندم در دیگر مناطق از جمله اصفهان، گرمسار، قم، یزد، فارس، کرمان و .....

نیز خساراتی را وارد می‌کند.

سن گندم در مناطق کوهستانی و مرتفع در آب و هوای معتدل و خشک زندگی می کند و در اراضی دشت و حاشیه کویر در بهار تا فاصله 40 کیلومتری دور از کوهستان‌ها تولید مثل می‌کند.

سن گندم در استان گلستان فقط در ارتفاعات پالیزان در بخش مراوه تپه دیده می‌شود که در همسایگی استان خراسان رضوی و نوار مرزی ترکمنسان است.

دشمنان طبیعی یک سری مگس‌ها و زنبورهای پاراتزتیوئید وجود دارند که از دشمنان طبیعی سن گندم به شمار می‌روند.

مگس‌ها، پوره‌ها را پارازیته می‌کنند و زنبورها تخم را پارازیته می‌کنند.

مگسی به نام (اکتوفازیا) بر روی پوره تخم‌گذاری می‌کند.

آنها از پوره‌ها تغذیه می‌کنند و آنها را از بین می‌برند.

زنبورهایی که تخم را پارازیته می‌کنند، گونه‌های مختلف دارند که مهمترین آنها، Thrisolcus grandis می‌باشد.

این زنبورهای تخم سن گندم را پارازیته کرده و مانع تفریخ آنها می‌شوند.

نحوه خسارات نحوه خسارت سن مادر با پوره‌ها تفاوت دارد.

خسارت سن مادر کمی است و بیشتر خسارت پوره‌ها، کیفی است.

خسارت سن مادر در سال‌هایی که جمعیت آفت از تراکم بالایی برخوردار است، به 100% می‌رسد.

در این نوع خسارت، سن گندم ضمن حمله به جوانه‌های ساقه دهنده و خوشه دهنده مزرعه را مبدل به علفزاری می‌کنند که پوشیده از بوته‌های گندم بدون ساقه و زرد است.

تغذیه سن مادر از پهنک برگ و حتی در مواردی که حمله تعدادی از سن‌های مادر مقارن با شروع تشکیل خوشه می‌شود، از زیر خوشه و یا خود خوشه دیده می‌شود که در موارد اول تمام خوشه، سفید شده و در مورد دوم، آن قسمتی از خوشه که در بالای محل تغذیه قرار دارد، سفید می‌شود.

سن بالدار زمستانه (سن مادر) شیره ساقه را می‌مکد و در نتیجه تمامی خوشه می‌خشکد و قسمت پایین آن سبز و سالم باقی می‌ماند.

پوره‌های سن گندم و حشره کامل نسل جدید، ضمن تغذیه از دانه گندم در مراحل شیری و خمیری، آنزیمی را به داخل دانه تزریق می‌کنند تا تغذیه از دانه‌ها برای آنها آسان شود.

این آنزیم باعث تخریب گلوتن شده دانه گندم شده و خاصیت نانوایی آن را از بین می‌برد.

اگر تعداد این دانه‌ها به 5% برسد، یعنی اینکه اگر در یکصد دانه گندم تنها پنج دانه سن زده موجود باشد، آردی که از این گندم حاصل می‌شود، به درد نانوایی نمی‌خورد.

با توجه به این نکته، متوجه ابعاد خسارت کیفی پوره‌ها می‌شویم.

سن‌زدگی دانه‌ها معمولاً با چروکیدگی آنها همراه است.

در محل نیش حشره روی دانه‌، یک نقطه کوچ سیاه با هاله‌ای روشن دور آن دیده می‌شود.

میزان خسارت کیفی سن کامل نسل جدید، بیشتر از پوره‌های سن 4.5 است.

خسارت کمی پوره‌ها اندک است و بیشتر خسارت کیفی آن مطرح است.

زمستان‌گذرانی سن‌های نسل جدید، پس از برداشت گندم، به سوی اماکن زمستان‌گذرانی که ارتفاعات هستند، پرواز می‌کنند.

آنها به تدریج مزارع گندم و جو را به سوی اماکن زمستانه ترک می‌کنند.

سن گندم در این اماکن، هیچگونه تحرک، فعالیت و تغذیه‌ای ندارند.

آنها در زمستان به دیاپوز (به خواب) می‌روند.

فقط در شروع زمستان و بارش اولیه برف زمستانه، آنها از دامنه شمالی کوه‌ها به دامنه جنوبی تغییر مکان می‌دهند و این بخاطر فرار از سرمای شدید و دوری از تلف شدن می‌باشد.

در مرحله زمستان‌گذرانی، ممکن است سن‌ها بر اثر سرمای شدید از بین بروند.

نکته حائز اهمیت، ذخیره چربی در بدن سن گندم است.

هرگاه سن گندم در طول طی مراحل پورگی خود و نیز به هنگام بالغ شدن، تغذیه مطلوبی داشته باشد، ذخیره چربی زیادی در بدن او ایجاد می‌شود.

این چربی‌ها عامل مقاومت در برابر سرمای زمستان هستند، اما سن گندمی که در بدن خود ذخیره چربی کمتری داشته باشد، نسبت به سرمای زمستان حساس شده و از بین می‌روند.

اینگونه سن‌ها به هنگام زمستان‌گذرانی، نسبت به عامل بیماری‌زا نیز حساس می‌‌شوند و ممکن است برخی از آنها بر اثر حمله قارچ از بین بروند.

به هرحال، اگر چنانچه سن گندم با چربی زیادی به زمستان‌گذرانی برود، احتمال خسارت در سال زراعی آینده زیاد است.

مبارزه مبارزه زراعی: بهترین راه مبارزه با سن گندم، روش زراعی است که مهمترین آنها عبارتند از: الف) تناوب زراعی؛ ب) برداشت زودهنگام گندم.

مبارزه شیمیایی مبارزه شیمیایی همیشه آخرین مرحله مبارزه می‌باشد و موقعی بکار می‌رود که مبارزات دیگر مثمرثمر واقع نشود.

در مواد زیر اقدام به سمپاشی گردد: الف) در صورت وجو 4-3 حشره بالغ در هر مترمربع؛ ب) در صورت وجود 8-5 عدد پوره در هرمترمربع.

سمپاشی با سم سومیتیون به مقدار 2 لیتر در هکتار صورت می‌گیرد.

منابع رجبی، غلامرضا و مهوش بهروزین.

آفات و بیماری‌های مزارع گندم در ایران.

دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی، 1382.

میرصلواتیان.

لزوم شناسایی عوامل موثر محیط در مبارزه با آفات گیاهان زراعی.انتشارات سازمان ترویج کشاورزی.

1370.

میرکریمی، اسماعیل و آزمایش‌فرد.

حشره‌شناسی کشاورزی.

انتشارات دانشگاه تهران.

1372.

عنوان: سن گندم تهیه و تنظیم: جلال خرمالی ـ بهنام ایری بهار 85 فهرست مطالب مقدمه 1 زیست‌شناسی سن گندم 2 در سال‌های طغیان 4 در سال‌های خاموشی 4 تخم 5 پوره 6 مناطق انتشار 7 دشمنان طبیعی 8 نحوه خسارات 8 زمستان‌گذرانی 10 مبارزه 11 منابع 12