دانه ی سویا
در واپسین سالهای قرن بیستم شاید بتوان سویا را منبع اساسی و عمده پروتئین مصرفی و مردمان قرن آینده خواند. امروزه سویا به عنوان یک کالای استراتژیک نه تنها پاسخگوی مصارف غذایی متنوع و متعدد در زنجیره غذایی است،بلکه مصارف صنعتی فراوانی نیز یافته است. گفته هاو مطالبی که در آثار ادبی و ژنتیکی آمده گویای این واقعیت است که سویا یا لوبیای روغنی از نباتات قدیمی و بومی آسیاست که در سال 2838 قبل از میلاد در نواحی شمال شرقی چین شناسایی و کشت آن مرسوم شد. همچنین سویا یکی از پنج دانه مقدس(برنج،گندم ،جو،ارزن،سویا) محسوب
کشت آن توسط مردم قدیم چین شروع شد و مرحله دوم با آغاز دهه دوم قرن بیستم هنگامی که سویا بصورت یکی از صادرات مهم آسیای شرقی درآمد آغاز گردید و مرحله سوم از حدود سی سال پیش با ابداع روشهای مدرن کاشت،داشت و برداشت سویا شروع شد و با تولید ارقام سازگار با شرایط محیطی متفاوت و همچنین پیشرفت صنایع فرآورده های غذایی زمینه مناسبی را برای افزایش سریع سطح زیر کشت این گیاه فراهم شد.
هم اکنون کشور آمریکا یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سویا در جهان است بطوریکه در سال 1970 میلادی در حدود 31 میلیون تن تولید سویا داشته است و در همین زمان چین کمونیست با9/6 میلیون تن مقام دوم و برزیل با 4/1 میلیون تن مقام سوم را به خود اختصاص داده اند .در ایران نخستین بار در سال 1317 مقداری بذر سویای خوراکی برای ناحیه گیلان و نیز مقداری بذر سویا ی علوفه ای برای ناحیه کرج وارد گردید و در سال 1341 با واردات بذر سویا از ژاپن و عقد قرارداد با زارعین در جهت بالا بردن سطح زیر کشت و توسعه آن اقدام شد.تا جایی که در سال 1353 حدود 20 هزار هکتار زیر کشت این گیاه قرار گرفت و در سال 1355 این رقم به حدود 60 هزار هکتار رسید و محصول آن بالغ بر هزار تن شد. کشت سویا هم در زراعت بهاره و هم در زراعت تابستانه صورت می گیرد که کشت دوم آن در ایران بعد از محصولاتی چون گندم،جو،سیب زمینی،کاهو
و باقلا انجام می شود و بدین لحاظ نیاز به اختصاص زمینی خاص جهت کشت ندارد. مهمترین مناطق کشت سویا در استانهای گلستان و مازندران
(گرگان،گنبد،ساری)و در استانهای لرستان و آذربایجان شرقی (دشت مغان) است. این گیاه از خانواده بقولات است و می توان آن را به عنوان منبع ازت جهت تقویت خاک برای کشت بعدی بکار برد.همچنین بدلیل مصارف متنوع دانه سویا افزایش تولید آن ضروری به نظر می رسد. البته دانه سویا بطور متوسط حاوی 18 درصد روغن و 44 درصد پروتئین است که می تواند مهمترین ماده اولیه صنایع روغنکشی و تولید فرآورده های پروتئینی و خوراک دام باشد.
چون ریشه سویا تا عمق 5/1 متری زمین نفوذ می کند،لذا این گیاه در خاکهای عمیق رشد بیشتری داشته و محصول بهتری می دهد.بهترین خاک برای کشت سویا خاک رسی شنی می باشد و در صورتیکه دارای هوموس باشد به مراتب بهتر است. برای تهیه زمین سویا بایستی زمین را در پاییز شخم زد تا بقایای گیاهان پوسیده شده و شفیره آفات از بین برود. سپس در صورت موجود بودن آب کافی زمین را در زمستان یخ آب داد که خود موجب از بین رفتن و نابودی حشرات شده و از طرف دیگر ذخیره آب را در خاک بالا می برد. در اواخر زمستان یا بهار زمین را شخم سطحی زده و دو یا سه بار دیسک عمود بر هم میزنند و سپس با ماله کشیدن زمین را مسطح می کنند. در اراضی رسی و سنگین تهیه زمین مستلزم دقت بیشتری است. زیرا زمانیکه زمین آملده کار می باشد وباصطلاح گاورو است خیلی کوتاه می باشد . در این نوع خاکها بایستی در مواقعی که خاک بیش از حد لازم خیس و یا خشک است از کار در زمین خودداری نمودچون ریشه سویا در خاک بوسیله غده های باکتری ازت تولید می کند. لذا مقدار کمی کود اوره معادل 50 گرم یا معدل 100 کیلوگرم فسفات آمونیوم می توان به زمین اضافه کرد. البته لازم به ذکر است که در هر نوع خاک بلافاصله قبل از کشت بذر با باکتری مخصوص سویا آغشته شود و سپس کشت می شود میزان کود فسفر مورد نیاز برابر 150 کیلوگرم سوپر فسفات می باشد و مقدار کود پتاسه مورد نیاز برابر 50 کیلوگرم سولفات
پتاسیم است. کود حیوانی نیز بایستی به زمین داده شود. مشکل اساسی سویا ،سیز شدن آن می باشد زیرا سویا به سله و خشکی سطح خاک حساسیت فوق العاده ای دارد و زمینهای کلوخ دار باعث عدم جوانه زدن بسیاری از دانه ها می گردد بنابراین در این مرحله باید مواظبت های لازم بعمل آید و در صورت امکان عملیات سله شکنی انجام شده و تا سبز شدن کامل رطوبت خاک بوسیله آبیاری نگهداری شود. زمان کاشت سویا معمولا در بهار پس از رفع خطر سرمای بهاره می باشد