اصلاح سیب (Apple Breeding )
سیب در دنیا
مناطق عمده تولید سیب در جهان بین عرضهای شمالی و جنوبی 30 تا 60 درجه قرار گرفته.
بعنوان مثال به ترتیب در کشورهای اروپای غربی، آمریکا، اروپای شرقی،کانادا،ژاپن، استرالیا و آرژانتین کشت و تولید می شود.
در سال 2001 در بین کشورهای جهان ده کشور هر کدام بیش از یک میلیون تن سیب تولید کرده اند که در بین آنها چین در رتبه اول قرار دارد.
بر اساس همین گزارش جمهوری اسلامی ایران بعنوان دهمین تولید کننده محصولات باغی شناخته و مدعی است حدود 4درصد از تولید سیب جهان در ایران تولید می شود و مکان ششم را در دنیا به خود اختصاص داده است.
قرنهاست سیب در کشورایران کشت می شود.مهمترین مناطق تولید سیب در ایران آذربایجان شرقی، غربی وسپس استان خراسان وتهران می باشد.سیب وحشی ایران ازگونه پومیلا (Pumila ) است.
سیب و اصلاح نباتات
تحقیقات در زمینه دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب منجر به کشت تعداد کمی از واریته ها در نقاطی از دنیا که دارای شرایط اقلیمی مشابه هستند شده است.
مطلوبترین واریته های کشت شده، واریته های گلدن دلیشس، سیب قرمز (که هر دو از آمریکا منشاء گرفته اند)، واریته های موستاو ( که از ژاپن منشاء گرفته) و جرمنی اسمیت ( که از استرالیا منشاء گرفته ) در انگلستان می باشد.
به منظور انطباق با نظام های پیشرفته کشت ضرورت دارد.
متخصصین نسبت به اصلاح ارقام سیب اقدام نمایند.
برای این منظور باید اساس ژنتیکی تنوع سیب شناسی و مقدار وراثت پذیری صفات میوه آن تعیین شود.
همچنین باید از اهداف ویژه در برنامه های اصلاحی و عملیات زراعی در ارتباط با تولید سیب آگاهی داشت.
آگاهی از واریته های معمول سیب و توجه به شناخت روش و زمان مورد نیاز در اصلاح و ارزیابی نتایج بسیار حایز اهمیت است.
خصوصیات گیاهشناسی سیب
سیب از خانواده رزاسه یا فامیل رز است.
برخی آن را به تیره مالوئیده و بسیار دیگر آن را در زیر خانواده پوموئیده یا میوه های پوم طبقه بندی نموده اند.
سیب مهمترین میوه درختی مناطق معتدله جهان است و در شمار درختان سردسیری معتدل و برگ ریز یا خزان کننده شناخته شده است.
ار تفاع درختان سیب از 5/1 تا 8 متر می باشد.
ریخت شناسی گل
گل واریته های سیب و نهالهای بذری از نظر اندازه، شکل، گلبرگ و رنگ از سفید تا صورتی تیره بسیار متفاوت هستند.
گل ها از برگ تولید می شوند و با آرایش گل آذین گرزن در روی ساقه کوچک قرار می گیرند.
هر گل شامل 5 گلبرگ سفید معطر بعرض 5/2 تا4 سانتی متر یک کاسه گل شامل کاسبرگ و حدود 20 پرچم و مادگی 5 پرچه ای است.
سیستم گرده افشانی
از نظر گرده افشانی اکثر سیب ها دگرگشن هستند و لذا تمام واریته های آنها برای تشکیل میوه به مقداری دگر گرده افشانی نیاز دارند.
در باغات این عمل توسط حشرات انجام می شود.
در انجام تلاقی کنترل شده گرده توسط متخصصین اصلاح نباتات بر روی کلاله منتقل می شود.
تشکیل میوه
در میوه سیب بخش ضخیمی که شامل هیپانیتوم آبدار است.
کاسبرگ و گلبرگ ها و پرچم ها از حاشیه هیپانیتوم منشاء می گیرند.
تقسیم بندی واریته های سیب
• بر اساس نوع مصرف:
1.
دسری ( Dessery Ranety ) 2.
پختنی (Culinary Varrety )
• بر اساس فصل برداشت:
1.
پاییزه 2.
بهاره 3.
تابستانه
• بر اساس رنگ میوه:
1.
قرمز: رد دلیشس، مک اینتاش
2.
سبز: گرانی اسمیت و پراملی
3.
زرد: گلدن دلیشن
4.
دو رنگ: کاکس، جوناگلد
بهنژادی سیب
تولید میوه های دارای کیفیت خوب و تا حد ممکن ارزان از اهداف مهم برنامه های اصلاحی است.
شروع برنامه اصلاح سیب بصورت کنترل شده به زمانی برمی گردد که نایت (1838-1759) اولین واریته های با والدین مشخص را معرف نمود.
نایت ابتدا بدنبال کشف جنسیت در گیاهان بود.
او در سال 1806 طی گزارشی اعلام کرد واریته های جدید هر گونه میوه معمولاً از طریق انتقال گرده یک واریته به گل گیاه دیگر و سپس تکثیر فرد جدیدبدست می آید.
درختان سیب شبیه بسیاری از درختان جنگلی بین جوانه زدن بذرها و رسیدگی میوه دارای مراحل مختلف نمو هستند.
اولین مرحله نونهالی است.
در این دوره گل تولید نمی شود.
طی سالهای گذشته تحقیقات وسیعی در زمینه کوتاه کردن دوره نونهالی به روشهای مختلف انجام شده است.
در روشی که توسط تیدمن و السترن (1965) ارائه شده است گفته شده که می توان از طریق پیوند زدن نهال های بذری روی پایه های پا کوتاه دوره نونهالی را به میزان زیادی کوتاه کرد.
انتخاب نهال در این مرحله می توان برای مقاومت به برخی از بیماریهای مهم عمل انتخاب را انجام داد.
انتخاب مقدماتی برای یافتن همبستگی بین صفات که در مرحله نونهالی قابل تشخیص هستند و صفات میوه در درخت بالغ تحقیقات خوبی انجام شده است.
با این حال تا کنون هیچ همبستگی مثبتی از این نوع پیدا نشده است که بتوان از آن برای حذف نهالهای بذری دارای صفات نامطلوب در مراحل اولیه نمو استفاده کرد.
تکامل میوه مهمترین بخش تکامل نهالهای بذری زمانی است که نهالهای بذری از مرحله نونهالی خارج و تولید گل و میوه نماید.
اندازه میوه یکی از صفاتی است که براحتی قابل تشخیص است.
یادداشت برداری مهمترین بخش برنامه یک متخصص اصلاح نباتات، نگهداری یادداشت برداری هاست.
یادداشت برداری از نهال بذری می تواند در مطالعات توارث پذیری صفات و همچنین در محاسبه سهم یک والد در مقابل یک صفت به نتایج استفاده شود.
اصلاح سیب های پختنی عملیات اصلاحی کمی روی تولید سیب های پختنی جدید صورت گرفته یا در حال انجام می باشد.
برنامه های اصلاحی پایه جهت اصلاح یک واریته خوب متخصصین اصلاح نباتات به پایه نیاز دارد و بنابراین یکی از اهداف متخصصین اصلاح نباتات تولید پایه هایی با پتانسیل لازم رشد خوب و دارای قدرت تکثیر است.
اولین ثمره تلاش برنامه های اصلاحی برای ایجاد پایه های جدید سیب معرفی پایه های مالینگ مرتون و M.25 بود.
با ردهی زیاد، القای زودباردهی، کنترل اندازه درخت، تاکید روی سازگاری پایه ها به شرایط مختلف خاک و مقاومت به آفات و بیماریها از اهداف برنامه های اصلاحی سیب بود.
پایه های سیب درسراسر دنیا بیشترین، معمولترین پایه مورد استفاده برای درختان سیب، پایه های بذری هستند.
سری پایه های مالینگ: این سری پایه ها که در ایستگاه مالینگ در استان کنت انگلستان (1918-1912) توصیف و طبقه بندی شده اند .
از نظر جوش خوردن محل پیوند با بیشتر ازقام سازگاری کامل دارند و به اکثر خاک ها متحمل هستند.
سری مالینگ مرتون: به منظور اصلاح تعدادی از پایه های سیب برای مقاومت به شته مومی و قدرت رشدی متفاوت ایجاد شدند.
سری پایه های لهستانی: به خاطر عدم مقاومت کافی پایه های M,MM .به سرمای زیاد برنامه های اجرای اصلاح پایه سیب در لهستان طراحی و انجام شد.
سیستم های اصلاح نباتات اینبریدینگ چون میزان خودناسازگاری در سیب بالاست،انجام اینبریدینگ در آن بسیار مشکل است.
برای این منظور باید تعداد زیادی گل خودگشن کرد و از تعداد کم بذرهای بدست آمده استفاده کرد.
تلاقی برگشتن در چنین مواردی برای انتقال یک صفت مشخص به والد دیگر مانند انتقال یک ژن مقاوم به بیماری باید از تعداد معینی تلاقی برگشتی استفاده کرد.
در روش تلاقی برگشتی متخصصین اصلاح نباتات از طریق استفاده متناوب از واریته های متناوب بعنوان والد برگشتی از اثرات سوء اینبریدینگ جلوگیری می کنند.
صفاتی که بوسیله یک ژن کنترل می شوند: رنگیزه های انتوسیانین: کامل از اولین صفات شناخته شده در سیب معمولی بود که مشخص شد بوسیله یک ژن غالب کنترل می شود.
صفاتی که بوسیله چند ژن کنترل می شوند: صفاتی که بوسیله چند ژن کنترل می شوند:اکثر صفات خوب سیب مانند اندازه، شکل و محصول دهی غیره تحت کنترل چندین ژن است.
انتخاب والدین اگر اصلاح گیاه بصورت تصادفی انجام شود نتیجه آن غیر قابل پیش بینی خواهد بود.
در برنام های اصلاحی وقتی هدف انتقال یک صفت مهم خاص که بوسیله یک ژن اصلی یا بوسیله چندین ژن کنترل می شوند، باشد باید حداقل یک والد از واریته هایی که این ژن ها را حمل می کنند انتخاب گردد.
اصلاح برای صفات اختصاصی تحمل به سرما فصل گلدهی دوره نونهالی تیپ اسپوری (میخچه ای) اندازه میوه شکل میوه رنگ میوه طعم میوه مقاومت به بیماری مقاومت به آفات مباحث نوین در اصلاح سیب انتقال ژن به معنی وارد کردن یک ژن و یا یک دسته ژن به یک سلول است.
مهمترین هدف از انتقال ژن در درختان سیب تولید گیاهان مقاوم به انواع مختلف بیماری های گیاهی است.
جنین زایی سوماتیک جنین زایی یا تحریک بافت های خورش حاصل از بذرها و یا کالوس های حاصل از نهالهای سیب رشد یافته در شرایط آزمایشگاه صورت می گیرد.جنین زایی همچنین می تواند از جوانه های گل و گلبرگ های جدا شده از درختان موجود در مزرعه صورت گیرد.
به حال گزارشی از نمو کامل نهالهای زنده ماندنی از جنین نابجا وجود ندارد.
نجات جنین نمو جنین های نابالغ امکان پذیر است، ولی نجات هیبریدهای بین جنسی و بین گونه ای تا کنون گزارش نشده است.
باززایی لازمه انجام ترانسفرماسیون سیب، وجود یک سیستم باززایی موثر است.
از نمونه های ساقه، قطعات برگ، صفحات برگی و نوارهای برگی می توان جهت انجام باززایی درختان سیب در محیط آزمایشگاهی استفاده کرد.
اگر چه عموماً برای این منظور از برگ استفاده می شود.
منابع: تالیف؛دکتر سید علی محمد میر محمدی با همکاری عاطفه خندان و محمد حسین اهتمام، اصلاح نباتات در باغبانی (اصلاح درختان سیب)، انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان، بهار 82 مشیری محمد، پرورش درختان میوه، انتشارات باغبانی و کشاورزی، سال 68 Apple breeading at AAFC.
WWW.agrigc/putting3.
Firct 4.Breeding Apples with durable disease resistance.
Markus Keller hals cornelia kesper.
Brenhard Koller and Cesare Gassler سیب در دنیا سیب و اصلاح نباتات خصوصیات گیاهشناسی سیب ریختشناسی گل سیستم گردهافشانی تشکیل میوه تفسیمبندی واریتههای سیب بهنژادی سیب نونهالی انتخاب نهال انتخاب مقدماتی تکامل میوه یادداشتبرداری اصلاح سیبهای پختنی برنامهاصلاحی پایه پایههای سیب سیستمهای اصلاح نباتی اصلاح برای صفات اختصاصی مباحث نوین در اصلاح سیب جنینزایی سوماتیک نجات جنین باززایی منابع1 1 2 2 2 3 3 3 4 4 4 5 5 5 5 6 6 7 8 8 9 9 10