چکیده :
در فرآیند پختن به روش سرخ کردن عمیق چربیها و روغنها به عنوان محیط واسطه انتقال حرارت عمل کرده، حرارت را به ماده غذائی سردتر که در روغن غوطه ور است منتقل میکنند. بعلاوه در هنگام سرخ کردن چربیها و روغنها با پروتئینها و کربوهیدراتهای موجود در ماده غذائی واکنش داده طعم و بوی مطبوعی در غذا ایجاد میشود. سطح غذا برشته شده و رنگ قهوه ای طلائی حاصل ظاهر بسیار مطلوبی به غذا میدهد که اشتها را تحریک میکند. مقداری از چربی یا روغن سرخ کردنی جذب غذای سرخ شده گردیده و ارزش کالریکی غذا افزایش میبابد.
مقدمه :
در فرایند پختن به طریق سرخ کردن عمیق، چربیها و روغنها به عنوان محیط واسطه انتقال حرارت عمل کرده حرارت را از سطوح داغ دستگاه سرخ کن به سطوح سردتر ماده غذائی غوطه ور در روغن میرساند. در هنگام سرخ کردن، آب از ماده غذائی تبخیر و بافت خارج غذا با بفت داخلی آن تفاوت پیدا میکند. روغن نیز بوسیله جذب، جذب سطحی یا عمل متقابل شیمیائی، در غذای سرخ شده یا پوشش آن نفوذ کرده پوسته ای ترد و شکننده به دور غذا تشکیل میشود. مقدار روغن جذب شده بوسیله غذا به چند عامل از جمله غذائی که سرخ میشود، زمان و درجه حرارت سرخ کردن و شیمی روغن بستگی دارد.
در ابتدا یک تعریف :
« روغن سرخ کردنی مناسب برای استفاده صنعتی باید در مقابل اکسیداسیون مقاوم بوده، نقطه دود بالائی داشته، در هنگام سرخ کردن کف زیادی تشکیل نشده، نقطه ذوب پائین، بدون طعم و بو، دارای ارزش تغذیه ای خوب و عملاً فاقد اسید های چرب ترانس باشد ».
انواع چربی و روغنهای سرخ کردنی :
در حال حاضر در اروپا روغنهای تصفیه شده کلزا، کلزای نیمه هیدروژنه، مخلوطهای پالم با کلزا یا سویا و پالم اولئین یا سوپر اولئین روغنهای متداول سرخ کردنی هستند. در بعضی موارد نیز روغن افتابگردان یا روغن آفتابگردان نیمه هیدروژنه برای سرخ کردن استفاده میشود.
در آمریکای شمالی در رستورانهای fast food و سرخ کردن صنعتی معمولاً از روغنهای جامدی که از روغن تخم پنبه، روغن سویای نیمه هیدروژنه یا کلزای نیمه هیدروژنه ترکیب یافته استفاده میشود.
تاثیر خصوصیات و ترکیب روغنهای سرخ کردنی در کیفیت و پایداری آن:
1- روغن سرخ کردنی باید غنی از اسیدهای چرب دارای یک پیوند غیر اشباع باشد ( c18:1 بیش از 75%).
2- اسیدهای چرب اشباع ( c16:0 – c14:0 – c12:0) و اسیدهای چرب دارای چند پیوند غیر اشباع روغن کم باشد ( کمتر از 15%).
3- اسید لینولنیک روغن خیلی کم باشد (c18:3 کمتر از 5/1 % ) .
4- مقدار اسیدهای چرب ترانس روغن عملاً صفر باشد.
5- بعلاوه روغنهای سرخ کردنی سالم و مقاوم باید غنی از آنتی اکسیدانهای طبیعی باشند گر چه مقداری از این ترکیبات در فرایند سرخ کردن از بین میرود ولی باقیمانده آنها برای جلوگیری از اکسیداسیون غذای سرخ شده در هنگام نگهداری کافی است.
بررسی چند روغن :
1- روغن هسته پالم و نارگیل :
روغن هسته پالم و روغن نارگیل ( غنی از اسید لوریک ): برای سرخ کردن صنعتی مناسب نیستند چون حاوی مقدار زیادی اسید لوریک و سایر اسیدهای چرب دارای تعداد کربن کمتر از 14 هستند. وقتی از این روغنها برای سرخ کردن استفاده میشود رطوبت موجود در غذا به آسانی این روغنها را هیدرولیز کرده و اسیدهای چرب آزاد میشوند. وجود مقدار قابل توجهی از اسیدهای چرب دارای زنجیر کوتاه که در درجه حرارت سرخ کردن فرار هستند دود زیادی ایجاد میکنند.
2- روغن پالم و سایر روغنهای غیر لوریک :
گرچه اسیدهای چرب در نتیجه هیدرولیز آزاد میشوند ولی وزن مولکولی این اسیدها بالاتر بوده و چندان فرار نبوده بنابراین تشکیل دود کمتر است. مقدار زیاد اسیدهای چرب اشباع شده ( متجاوز از 45% ) که ممکن است بعضی آن را از نظر ارزش تغذیه ای نامناسب بدانند و نیز به دلیل جامد بودن در مناطق معتدل درکارخانه های تولید غذای سرخ شده سبب بروز مشکل است. در غیر اینصورت روغن پالم به دلیل اندیس یدی پائین و مقدار اسید چرب چند غیر اشباعی کم روغن مناسبی برای سرخ کردن است.
3- روغن زیتون :
یک روغن سرخ کردنی ممتاز است. مقدار کم اسیدهای چرب اشباع یک مزیت تغذیه ای بوده، نگهداری آسان در سرما به علت نقطه ذوب پائین، همچنین به آسانی از غذای سرخ شده خارج و مشکل انجماد روغن بر سطح غذای سرخ شده وجود ندارد، مقدار کم اسید لینولنیک و لینولئیک در نتیجه اندیس یدی پائین (در حدود80) و پایداری خوب در مقابل اکسیداسیون. عمر نگهداری زیاد و مقاومت خوب این روغن در مقابل اکسیداسیون تا حدی مربوط به ترکیبی از مواد ضد اکسیداسیون طبیعی موجد در روغن است. روغن طبیعی ممتاز بهترین و معمولاً گرانترین آنها بوده و بندرت در سرخ کردن به مصرف میرسد.
4- روغن سویا و کلزا :
هر دو روغن از این جهت که عدد یدی بالا و مقدار اسیدهای چرب اشباع کم دارند و حتی در درجه حرارتهای پائین کاملاً مایع هستند، بهم شبیه اند. مشکل اصلی در مورد این دو روغن اسید لینولنیک بالای آنهاست (14 – 5 %) که روغن را به اکسیداسیون شدیداً حساس میکند. با این حال روغن سویا و کلزا روغنها ارزانی بوده و در بسیاری از اعمال سرخ کردن مخصوصاً در تهیه غذاها در رستورانها که نیاز به نگهداری غذا نیست، مصرف میشوند.
5- روغن پوسته ی برنج
در کشورهای حوزه اقیانوس آرام مورد استفاده قرار میگیرد، یک محصول جانبی فرآیند صیقل دهی برنج است. به دلیل تولید زیاد برنج در دنیا تولید روغن پوسته برنج میتواند معادل روغن حاصل از لوبیای سویا باشد.
نکته حائز اهمیت اینکه : این روغن به دلیل عمل آنزیمهای آزاد شده در هنگام سایش پوسته برنج برای جدا کردن آن از دانه، به سرعت فاسد میشود. بطوریکه اسیدهای چرب آزاد در یک هفته نگهداری میتواند به 30% نیز برسد.
مزایای روغن هسته برنج :
.a واجد استرول استرهائی به نام گاما-اوریزانول بوده که برای سلامتی مفید است.
.b در مقایسه با سایر روغنها مقدار بیشتری دلتا -5-اونااسترول دارد، ماده ایکه در درجه حرارتهای سرخ کردن دارای عمل آنتی اکسیدانی است.
.c حاوی مقدار زیادی آنتی اکسیدانهای طبیعی؛ در مقایسه با سایر روغنهای نباتی(جز پالم) مقدار توکو تری انل ها در این روغن بیشتر است.
6- روغن بادام زمینی :
زمانی بهترین روغن سرخ کردنی به حساب می آمد. امتیاز اصلی این روغن عدد یدی پائین و مقدار کم اسیدهای چرب دارای چند پیوند غیر اشباع است. غیر اشباع ترین ترکیب آن اسید لینولئیک (c18:2) است (متغیر بین 43-15%)، مقدار اسید لینولنیک کمتر از 1/0 است.
اما مشکلات روغن سرخ کردنی :
قیمت بالای این روغن .
مشکل آفلاتوکسین .
آلرژی زا بودن روغن بادم زمینی برای بعضی افراد.