در شرایطی که در هر سال جمعیت کشور بیش از یک میلیون نفر افزایش مییابد و تقاضا برای مواد غذایی رو به فزونی است، ایجاد تعادل مواد غذایی در خاک به منظور افزایش کمی و کیفی تولیدات کشاورزی از وظایف همگانی است. خودکفایی و استقلال هر کشور منوط به تامین مواد غذایی آنها در داخل کشور است. علیرغم وسعت زیاد کشورمان به علت محدودیتهایی مانند کوهستانی بودن، شوری خاک و کمبود آب و غیره، سطح اراضی قابل کشت بسیار محدود بوده و برای نیل به خودکفایی در محصولات کشاورزی لازم است همراه با کنترل جمعیت، میزان عملکرد در واحد سطح افزایش یابد و در این میان نقش عناصر غذایی ریزمغذی در افزایش عملکرد و بهبود وضعیت کیفی محصولات کشاورزی بسیار حائز اهمیت میباشد.
بهترین، مناسبترین، ارزانترین و راحتترین روش برای استفاده از مواد غذایی ریزمغذیی به ظور تغذیه برگی یا محلولپاشی میباشد.
نقش عناصر غذایی کم مصرف (ریزمغذی) در محصولات کشاورزی:
1. افزایش تولید در واحد سطح
2. بهبود کیفیت محصولات (افزایش پروتئین دانه گندم، افزایش طول عمر انباری پیاز و سیبزمینی و خوش خوراکی)
3. تولید بذر با قدرت جوانهزنی و رشد بیشتر برای کشتهای بعدی
4. کاهش غلظت آلایندههایی نظیر نیترات و کادمیم در قسمتهای خوراکی محصولات کشاورزی.
پیشگفتار
جمعیت جهان به طور سرسامآور و انفجاری رو به افزایش است و با افزایش رشد جمعیت نیاز به مواد غذایی بیشتر احساس میشود. بالغ بر 98% از مواد غذای مورد نیاز بشر از تولیدات و فرآوردههای کشاورزی تامین میگردد. با توجه به نقش فرآوردههای کشاورزی در تامین غذا، بشر همواره در جستجوی یافتن راههایی برای افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی بوده است. این امر عمدتاً از سه راه کلی امکانپذیر بوده است:
1. افزایش سطح زیر کشت
2. تقلیل ضایعات در حین تولید و بعد از تولید تا زمان مصرف
3. افزایش تولید در سطح واحد
موفقیت کارهای زراعی به رشد گیاه بستگی دارد. اگر رشد گیاه خوب باشد و میزان محصول برداشت شده بالا باشد، افزایش تولید در واحد سطح خواهیم داشت و یکی از مهمترین راههای افزایش تولید، بالا بردن سطح فرهنگ مدیریت زراعی (مزرعه) است.
از مهمترین عواملی که در مدیریت زراعی باعث افزابش سطح کمی و کیفی محصول میگردد، استفاده بهینه از مواد غذایی گیاهی و زمان مصرف آنها میباشد، یعنی استفاده از کودهای ماکرو در کنار کودهای میکرو.
مصرف نامتعادل و زیاد کودها موجب برهم خوردن تعادل عناصر غذایی در خاکهای زراعی میشود. حتی pH، بافت و حاصلخیز خاک را نیز در درازمدت با مشکل مواجه میکند. یکی از مهترین راهها برای حفظ و همچنین بهبود حاصلخیزی خاک، مصرف متعادل و متوازن کودهای شیمیایی است. متاسفانه آمار مصرف کودهای شیمیایی در سالهای گذشته، حکایت از مصرف ناچیز کود پتاسیم در مقابل کودهای فسفاته و ازته دارد. عدم تعادل در مصرف کودهای شیمیایی باعث افزایش تدریجی میزان فسفر خاکها در مقابل کاهش شدید و حتی تهیه شدن خاکهای بعضی از مناطق از ذخیره پتاسیم شده که در نهایت ایجاد اختلال در تغذیه گیاه و تاثیر روی جذب آهن و روی و کاهش کمی و کیفی محصولات کشاورزی را در پی خواهد داشت.
بنا به تحقیقات به عمل آمده، یکی از محدودیتهای عناصر پرمصرف در محلولپاشی، بالا بودن نیاز گیاه به این مواد است. یعنی نمیتوان همه نیاز گیاه را از طریق محلولپاشی تامین کرد. چرا که در غیر اینصورت یا باید غلظت را خیلی بالا بگیریم که سبب سوختگی میشود یا اینکه دفعات محلولپاشی را زیاد کنیم که از نظر اقتصادی زیانآور و مشکلآفرین است.
برای تولید موفقیتآمیز محصولات کشاورزی در سطح تجاری، استفاده از تمام منابع موجود جهت افزایش راندمان تولید الزامی است. با توجه به شرایط زمینهای زراعی ایران یکی از منابع موجود که ضرورتی انکارناپذیر دارد، استفاده از کود میباشد. کوددهی مناسب با تامین مواد غذایی لازم علاوه بر افزایش محصول در واحد سطح سبب افزایش کیفیت محصول نیز میگردد. البته فزونی آن نیز سبب مسمویت گیاه، آب فیزیکی و در صورت شدت باعث مرگ گیاه خواهد شد. یکی از اهداف مدیریت زراعی، این است که مواد غذایی لازم در زمان مناسب در اختیار گیاه قرار گیرد. هرگونه کوتاهی در این مورد سبب کاهش محصول و در نتیجه کاهش سود حاصل از یک فعالیت اقتصادی خواهد شد.