مواد پروتئینی ، یکی از مهمترین اجزای مواد غذایی مورد استفاده انسلنها است. نیاز طبیعی بدن انسان به این مواد، مبین ضرورت استفاده آنها در سبد غذایی خانواده ها است. از دیر باز انواع گوشتها، خصوصا گوشت قرمز منبع اصلی تامین پروتئین مورد نیاز انسان بوده است. لکن در حال حاضر، بواسطه تغییر روش زندگی از سنتی به ماشینی وکاهش تحرک افراد در زندگی روزمره، استفاده از گوشت قرمزبدلیل دارابودن مقدار زیادی مواد چرب رو به کاهش نهاده و درعوض، استفاده از مواد غذایی ای که با داشتن مقدار کافی مواد پروتئین، برای سلامتی زیان آور نباشد مورد توجه واقع شده است. حبوبات، سویا و قارچ خوراکی مهمترین منابغ پروتئینی غیر حیوانی هستند که امروزه بطور وسیع مصرف میشوند.در این میان بازار مصرف قارچ خوراکی بدلیل افزایش سطح آگاهی جامعه نسبت به فواید و روش مصرف آن، روند روبه رشدی را تجربه میکند.
قارچ، بعلت اینکه سرشار از مواد پروتئینی، گلوسیدی،ویتامینها و لیپیدها است میتوان دغذای مناسب و کاملی برای انسان بشمار آید. ضمن اینکه بواسطه سهولت پرورش قارچهای خوراکی میتوان آنها را بصورت تازه، خشک ، کنسرو و پودر به بازار عرضه نمود.
اجرای این طرح بعنوان یک فعالیت تولیدی، ضمن اینکه گامی بسوی خود اتکایی کشور در صنایع غذایی بشمار می رود، میتواند بستر ساز اشتغال بکار نیروهای متخصص (خصوصا در علوم کشاورزی) و فاقد تخصص گردد. ضمن اینکه بانوان کارآفرین نیز میتوانند باپیاده سازی این طرح، گامی در جهت توسعه میهن بردارند. قارچها از لحاظ دارا بودن املاح معدنی دارای سه عنصر آهن ، کلسیم و فسفر میباشند و از لحاظ دارا بودن ویتامین وآنزیم اهمیت به سزایی دارند. ویتامینهایی نذیر کا ، ای ، بی ، سی ، دی و ... در قارچ موجود است. قارچها دارای دو آنزیم لیستین و تریپسین می باشد.
تقسیم بندی قارچها :
قارچها از لحاظ ارزش مصرفی به سه دسته تقسیم میشوند:
1- خوراکی 2- سمی 3- دارویی
1- قارچهای خوراکی :
قارچهای خوراکی را به دو دسته بزرگ قارچ صدفی و قارچ دکمه ای تقسیم می کنند.
2- قارچهای سمی :
این قارچها را بیشتر بصورت وحشی و در دل طبیعت میتوان یافت که بعضی از آنها دارای ضررهای بسیار زیاد و جبران ناپذیر هستند. به نوع سمی قارچها آمانیتها گفته میشود.
الف)آمانیت زرد و قرمز(آمانیتا موسکاریکا):
باعث مرگ نمی شود و روی سیستم عصبی انسان تاثیر می گذارد.
ب) آمانیتا فالوئید:
این قارچا بدلیل دارا بودن سم همولیتیک روی گلبولهای قرمز تاثیر گذاشته و سلولها را از بین میبرن که مصرف آنها باعث مرگ میشود.
3- قارچهای دارویی:
این گونه قارچها نادر هستند و در کشور ما کشت نمیشوند و تنها چند کشور موفق به تولید اینگونه قارچها می باشند. قارچهای دارویی دارای ارزش بسیار زیادی بوده و در داروسازی برای تولید آنتی بیوتیکهایی مثل پنی سیلین از آنها استفاده میشود.
تاریخچه پرورش قارچ دکمه ای (آگاریکوس بیسپروس)
کاشت این قارچ اولین بار توسط باغبان ناشناس فرانسوی بوده است که اولین محیط کشت روی کود اسبی انجام شده است.
آشنایی با اصول پرورش قارچ دکمه ای
نظر به اینکه قارچ های دکمه ای از جمله تجزیه کننده های ثانویه هستند نیازمندند بر روی مواد آلی که قبلاًَ مورد تجزیه میکروبی قرار گرفته است مستقر گردیده و رشد نماید به این فرآیند میکروبی که طی آن مواد آلی تخمیر شده و مورد تجزیه قرار می گیرند کمپوستینگ یا کود سازی گفته و طبق این تعریف می توان دریافت قارچ دکمه ای بر خلاف قارچ های صدفی جهت تأمین غذای مورد نیاز خود احتیاج به مواد دیگری به غیر از کاه در بستر کشت داشته که برای تهیۀ کمپوست باید در نظر گرفته شوند. این مواد شامل انواع کودهای حیوانی بعنوان مکملهای غذائی انواع کنسانتره بعنوان افزودنی ها مواد معدنی و کودهای ازته می باشند که تحت شرایط خاص و طبق فرمول های تعریف شده تهیه و در فرآیند کمپوست سازی مورد استفاده قرار می گیرند. این فرمول ها متنوع بوده و تا کنون فرمول خاصی بعنوان یک فرمول کلی و جهانی بمنظور مصرف در سراسر جهان ارائه نگردیده و در هر منطقه ای که کار کشت و پرورش قارچ دکمه ای صورت می پذیرد بر حسب مواد اولیۀ موجود ممکن است از یک یا چند فرمول منطبق با شرایط آن منطقه استفاده شود. فرمول رایجی که هم اکنون در اکثر واحد های کشت و پرورش قارچ دکمه ای در کشور ما مورد استفاده قرار میگیرد متشکل از موادی همچون کاه گندم کود مرغی اوره ملاس چغندر قند و پودر سنگ گچ بوده که تهیۀ آنها در اکثر مناطق کشور به راحتی و به وفور امکان پذیر است.
مراحل پرورش قارچ دکمه ای
ر واحد پرورش قارچ دکمه ای صرف نظر از مقیاس تولید چنانچه کمپوست مورد نیاز را خود تهیه نماید در کل دارای سه بخش تولید شامل بخش فرآوری کمپوست بخش فرآوری خاک پوششی و بخش تولید قارچ می باشند که در عمل از امکانات فراهم شده در فرآوری کمپوست به منظور فرآوری خاک پوششی نیز می توان بهره برده و در واقع بخش فرآوری خاک پوششی فرعی و در اصل هر واحد پرورش قارچ دکمه ای که خود اقدام به تهیه کمپوست می نماید از دو بخش اصلی فراوری کمپوست و تولید قارچ تشکیل می گردد. عملیات فرآوری کمپوست را می توان در پیست های کمپوست سازی و سپس پاستوریزاسیون آن را در سالن های تولید و یا سالن خاصی که بدین منظور احداث گردیده انجام داد. با اجرای برنامه زمانبندی و استفاده از تکنیک های جدید در فرآوری کمپوست می توان ترتیبی اتخاذ نمود تا بطور متوالی سالن های تولید حداکثر در مدت زمانی 2 ماهه یک دوره کامل کاشت داشت و برداشت را پشت سر بگذارند. با استفاده از این روش کشت و پرورش قارچ دکمه ای را که پیش از این در هر سال حدود 3 تا 4 دوره بیشتر اجراء نمی گردید به 5 تا 6 دوره افزایش داده و علاوه بر این با قفسه بندی نمودن سالن های تولید سطح زیر کشت هر سالن را حداقل به 2 برابر افزایش داده که تمام این عوامل در بالا بردن کارائی واحدهای تولیدی نقش بسزائی دارد.