دومین درخت از گروه سیب سانان Pomidoidea درخت گلابی است . این درخت از نوع ( ژانر ) Pyrus بوده و دارای گونه های متعددی است . از دسته درختان خزان کننده بوده و تمام گونه های وحشی آن در نیمکره شمالی از شرق به غرب پراکنده هستند . حدود 20 گونه ( ESPECES ) از این نوع شناخته شده است ، که از نوع قابل توجهی برخوردارند . بین آنها از بوته های کوچک تا درختان بزرگ ، بعضی خاردار و بعضی بی خار دیده میشود . حدود نصف این گونه ها بومی اروپا و شمال افریقا و آسیای صغیر و سواحل مدیترانه بوده ، بقیه کلاً بومی آسیا می باشند . گلابی های کاشته شده فعلی حاصل هزاران سال تلاش بشر برای انتخاب بهترین ها و اصلاح آن ها میباشد . تقریباً 90 % واریته های گلابی های کاشته شده از گونه معروف Pyrus Communis بوجود آمده اند . این گونه گسترده ترین گونه گلابی در باغداری امروزه دنیا بحساب میاید . بنظر گیاه شناسان این گونه احتمالاً از اختلاط یک گونه وحشی بومی قفقاز بنام Pyrus caucasica که دارای میوه های نسبتاً درشتی است با گونه وحشی دیگری به اسم Pyrus Nivalis بوجود آمده است . یک دسته گلابی های اهلی دیگری نیز وجود دارد که اصطلاحاً به گلابی های ریگدار معروف ، بومی شرق آسیا در منطقه ژاپن و چین میباشد . به عقیده اکثر دانشمندان این ارقام از گونه که بومی شرق دور است بدست آمده اند و اصطلاحاً در باغبانی به آنها گلابی ریگدار ژاپنی ( Japanese sand pears ) می گویند . تعدادی از دانشمندان گیاه شناسی آنها را از گونه دیگر بومی شرق دور به اسم Pyrus Ussuriensis می دانند . بهر صورت این دسته از گلابی ها از روزگاران بسیار دور ( حدود 1100 سال قبل از میلاد طبق مدارک مکتوب موجود ) در شرق دور کاشته می شده اند . البته در طی قرون مثل واریته های گلابی های گونه P . Communis اختلاط ها و هیبریدهائی بین خود بوجود آورده اند که ارقام فعلی را تشکیل میدهند .
گسترش گلابی و ارزش اقتصادی آن :
در اکثر نقاط دنیا ، هم چنین در ایران ، گلابی همسایه یا برادر کوچک سیب می باشد . در بیشتر مناطق کشت ، سیب و گلابی در کنار هم هستند . البته همراه درصد سطح کشت گلابی نسبت به سیب بطور کلی کمتر بوده و خواهد بود ، مگر در مناطق خاص ، که به علت شرایط اقلیمی یا اقتصادی ، گلابی مهمترین میوه تجارتی محسوب می شود و به اصطلاح منطقه منطقه گلابی است .
جمع آوری و کاشت گونه های فوق در پارکهای مختلف الشرایط کشور علاوه بر افزودن به غنای گیاهی منطقه و بهره وری مردم از زیبائی آنها هنگام بهار و تابستان می تواند عرصه مناسبی باشد برای علاقهمندان و دانش آموزان جهت استحضار از فلور غنی ایران و احیاناً مطالعات دانشجویان گیاه شناسی و باغبانی روی گونه های وحشی جهت شناخت بیشتر آنان از نظر خواص ژنتیکی مطلوب و استفاده در اصلاح نباتات و پرورش گلابی .
طبق آمار منتشر شده از طرف F . A . o ( جدول شماره 1 ) کل تولید گلابی دنیا در سال 1988 ( آخرین آمار در دسترس ) معادل 000 ، 873 ، 9 تن می باشد . که با مقایسه با تولید چند سال پیش سالهای ( 81 79 1971 ) در روند توسعه می باشد .
( 000 ، 559 ، 8 تن در سال های 81 1979 ) . مهمترین قاره تولید کننده گلابی ، قاره آسیاست که با تولید سالانه 000 ، 954 ، 3 تن ( سال 1988 ) . در صدر قرار گرفته است . در صورتیکه در 5 سال پیش اروپا با تولید 000 ، 756 ، 3 مقام اول آسیا با تولید 000 ، 733 ، 2 تن مقام بعدی را داشت . عامل این تفوق بلاشک افزایش تولید روز افزون کشورهای مثل چین و کره ( شمالی و جنوبی ) بوده است که تولید خود را جمعاً از 1746000 تن در سال ( 81 1979 ) به 000 ، 728 ، 2 تن در سال 1988 رسانیده اند . ( آمار F . A . o) . آمریکای شمالی با 000 ، 870 تن در مقام سوم و آمریکای جنوبی و افریقا با مختصر تفاوت با تولید به ترتیب 000 ، 388 تن و 000 ، 365 تن مقام چهارم و استرالیا با تولید 000 ، 124 تن مقامهای بعدی را بین قاره های پنجگانه دارند . در بین کشورهای تولید کننده ایتالیا با 000 ، 981 تن در درجه اول ، ایالات متحده آمریکا با 000 ، 790 تن مقام بعدی ، آلمان ، ( غربی و شرقی ) و روسیه به ترتیب با تولید 000 ، 575 تن و 000، 480 تن با اختلاف اندکی مقامات بعدی را در اختیار دارند . سایر کشورهای عمده تولید کننده گلابی در جهان به ترتیب اهمیت عبارتند از اسپانیا 000 ، 459 تن ترکیه 000 ، 385 تن ، فرانسه با 000 ، 355 تن ، آرژانتین 000 ، 240 تن ، افریقای جنوبی 000 ، 220 تن با مقایسه با کشورهای فوق ایران از تولید اندکی برخوردار است طبق برآورد سازمان F . A . o تولید ایران معادل 000 ، 70 تن ولی برابر آمار منتشره از طرف وزارت کشاورزی تولید در سال 1370 حدود 153000 تن بوده است که کلاً بمصرف داخلی در کشور میرسد .
درخت گلابی از دوران ما قبل تاریخ بعلت حضور طبیعی آن در فلات ایران مورد توجه مردم این سامان قرار گرفته و نسبت به انتخاب ارقام بهتر وحشی و با کاشتن بذر و دانه که اختلاطی از ارقام گوناگون طبیعی را بمنصه ظهور میرساند ، انواع گلابی ها در مناطق مختلف کشور بوجود آمده است . کلیه واریته های بومی ایران از گونه p . communis یا خروج بدست آمده اند و ارقام نیمه وحشی آن هنوز هم در گیلان ، آذربایجان ، کردستان کاشته می شود و میوه آنها مصرف محلی و منطقه ای دارد ( بیشتر در شمال و شمال غربی ) . علاوه بر آنها واریته های از گونه های شرق دور در اثر ارتباط مداوم مردم ایران با چین از راه ترکمنستان با ایران وارد و با شرایط محلی تطلبق و جزء ارقام محلی درآمده اند . هنوز مطالعات سیستماتیک روی این ارقام بعمل نیامده است و از نظر نیای ژنتیکی وضع آنها مشخص نیست .