ماش سبز ، ماش سیاه
ماش سبز ( Vigna radiate )
1- مقدمه
به این گیاه در فارسی ماش سبز و یا ماش می گویند و در انگلیسی آن را Green gram ، mung bean و یا golden gram می گویند . نام علمی قدیمی آن نیز Phaseolus aureus بوده است .
این گیاه بطور وسیعی در هندوستان وبرمه کاشته می شود . بومی هندوستان است اما در چین ، ایران ، ژاپن ، امریکا ، سریلانکا ، ویتنام و تا حد کمی در بعضی از قسمتهای افریقا می روید . سطح زیر کشت آن در دنیا حدود 5/2 میلیون هکتار است و سالانه 8/0 میلیون تن دانه تولیدمی کند . دانه ماش از نظر مواد پروتئینی غنی است و در مقایسه با گونه های آمریکایی قابل هضم و خوشمزه تر است . دانه های آن را بصورت پخته در تهیه سوپ ، برنج ، آبگوشت و غیره مصرف می کنند . جوانه های سبز شده ی آن سرشار از ویتامین «ث» است و در تهیه انواع سالاد و غذاهای در چین هواداران بسیاری دارد . ماش همچنین علوفه ی خوش خوراکی برای دامها است و بخوبی سیلو می شود . کشت آن به عنوان کود سبز جهت تقویت زمین معمول است .
2- خصوصیات مرفولوژیکی
ماش گیاهی است یکساله به شکل بوته ای یا بالا رونده ، ریشه های آن مستقیم و قدری منشعب هستند . ساقه ها راست ، ظریف ، منشعب ، کرکدار ، به رنگ سبز روشن و به ارتفاع 45 تا 90 سانتیمتر می باشند . گل آذین آن بصورت خوشه و گلهای آن که به رنگ لیمویی زرد می باشند بر روی دمگل بلندی قرار گرفته اند .
غلافهای آن باریک ، استوانه ای و کمی کرکدار بوده که قبل از رسیدن سبز روشن یا سبز تیره و به هنگام رسیدن ، سبز مایل به قهوه ای یا سیاه رنگ می شود . در هربوته 2 تا 8 غلاف و در هر غلاف 10 تا 20 بذر به رنگ سبز ، طلایی ، قهوه ای و سیاه دیده می شوند . وزن هزار دانه ی آن 20 تا 40 گرم است .
3- خصوصیات اکولوژیکی
ماش گیاهی است گرمسیری که معمولاً در دمای بالاتر از 16 درجه سانتیگراد رشد می کند و در دمای کمتر از 1- درجه از بین می رود . این گیاه تابستانه بوده و دارای نیاز حرارتی زیادی است . انواع پاکوتاه ماش نسبت به انواع پابلند آن به درجه حرارت کمتری نیاز دارد . در جه حرارت لازم برای جوانه زدن آن 8 درجه ی سانتیگراد است و چنانچه در طول رشد دما کمتر از 12 درجه باشد بخوبی رشد نمی کند . مجموعه درجه حرارت لازم برای ارقام دیر رس آن 2300 الی 2400 ، ارقام متوسط رس 1800 تا 2000 و ارقام زودرس 1600 تا 1800 درجه سانتیگراد متغیر است .
در مناطق خشک نیمه گرمسیری و گرمسیر ( افغانستان ، ایران ، جمهوری آسیای مرکزی شوروی ) فقط تحت شرایط آبی محصول می دهد . در مناطق مرطوب گرمسیری هندوستان ماش هم در فصل مرطوب و هم در فصل خشک کاشته می شود . در فصل مرطوب نیازی به آبیاری آن نیست اما در فصل خشک تا 5 بار آن را آبیاری ( 2000 تا 4500 متر مکعب در هکتار ) می کنند . این گیاه به خشکی مقاوم بوده و به ماندابی حساس است .
ماش گیاهی است روز کوتاه اما تعداد کمی از واریته های آن به طول روز بی تفاوت هستند . معمولاً آن را 3 ماه بعد از کاشت برداشت می کنند . در مناطق گرمسیری اغلب آن را بصورت در هم با سایر غلات می کارند .
4- عملیات زراعی
ماش را در انواع خاکها می کارند ولی در اراضی سبک و غنی از مواد آلی یا خاکهای شنی رسی عملکرد آن بیشتر است . به خاکهای بیش از حد مرطوب حساس بوده و در خاکهای گرم و خشک محصول خوبی تولید می کنند . این گیاه به ازت و فسفر واکنش نشان می دهد . جدول زیر نتیجه مطالعات اثر مقادیر متفاوت ازت و فسفر بر خصوصیات مختلف ماش است .